Cơ hội chiến lược và bài toán thuế quan cho Việt Nam trong kỷ nguyên Trump 2.0
Vũ Đức Khanh
8-7-2025
Tiengdan
Việt Nam trở thành quốc gia có thặng dư thương mại với Mỹ lớn thứ tư: Cơ hội chiến lược và bài toán thuế quan trong kỷ nguyên Trump 2.0
Theo số liệu mới nhất từ Cục Thống kê Dân số Hoa Kỳ (US Census Bureau) tính đến cuối tháng 5/2025, Việt Nam đã vươn lên vị trí thứ 10 trong số 15 đối tác thương mại hàng đầu của Hoa Kỳ, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 76,2 tỷ USD.
Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ lên tới 70,5 tỷ USD, trong khi nhập khẩu từ Mỹ chỉ đạt 5,7 tỷ USD — mức thấp nhất trong nhóm 10 đối tác lớn nhất, Ireland đứng thứ hai với 6,9 tỷ USD và Canada đứng đầu bảng về nhập khẩu từ Mỹ với con số lên tới 142,9 tỷ USD.
Tính riêng về xuất khẩu, Việt Nam hiện là đối tác lớn thứ sáu cung ứng hàng hóa vào thị trường Hoa Kỳ.
Về cán cân thương mại, Việt Nam đã trở thành quốc gia có thặng dư lớn thứ tư với Mỹ, chỉ sau Trung Quốc, Mexico và Ireland.
Diễn biến này diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump 2.0 đang áp đặt “thuế quan đối ứng” và tái khởi động chính sách bảo hộ với khẩu hiệu quen thuộc: “Fair Trade, Not Free Trade”.
Thỏa thuận Trump – Tô Lâm và sự điều chỉnh thuế quan
Ngày 2/7/2025, Tổng thống Donald Trump tuyên bố, ông và Tổng Bí thư Tô Lâm đã đạt được một thỏa thuận thương mại bước đầu.
Theo ông Trump, Việt Nam đồng ý mở cửa hoàn toàn thị trường cho hàng hóa Mỹ, bao gồm việc không áp thuế nhập khẩu đối với sản phẩm từ Hoa Kỳ.
Đổi lại, Mỹ sẽ áp thuế 20% đối với hàng hóa có xuất xứ rõ ràng từ Việt Nam, và 40% đối với hàng hóa bị nghi là “trung chuyển trá hình” từ Trung Quốc — tức các mặt hàng được sản xuất tại Trung Quốc nhưng gắn nhãn “Made in Vietnam” nhằm né tránh hàng rào thuế quan của Mỹ.
Transshipment: Bẫy thương mại hay cơ hội cải cách?
Vấn đề trung chuyển (transshipment) từ lâu đã là điểm nóng trong các tranh chấp thương mại toàn cầu.
Trong bối cảnh Washington tăng cường giám sát, Việt Nam cùng một số quốc gia Đông Nam Á như Malaysia, Thái Lan, Indonesia đang trở thành điểm trung gian tiềm tàng trong chuỗi cung ứng toàn cầu — đồng thời cũng là mắt xích dễ bị tổn thương nếu bị lạm dụng.
Cố vấn thương mại của Tổng thống Trump, ông Peter Navarro, từng cáo buộc Việt Nam là một “thuộc địa kinh tế của Trung Quốc,” cho rằng hơn 30% hàng xuất khẩu từ Việt Nam sang Mỹ có nguồn gốc thực chất từ Trung Quốc.
Theo ông Navarro, cần phải “chặt đứt sự lệ thuộc này” để tái cân bằng quan hệ thương mại giữa hai nước.
Hiện nay, hàng hóa từ Trung Quốc bị Mỹ áp thuế tới 55%, trong khi hàng “trung chuyển trá hình” từ Trung Quốc qua Việt Nam chỉ bị đánh thuế 40%, tạo ra khoảng chênh lệch đủ lớn để tiếp tục kích thích hành vi lách thuế.
Việc phân định rạch ròi giữa hàng Việt thực sự và hàng Trung Quốc trá hình là một thách thức không nhỏ về mặt kỹ thuật, pháp lý và cả chính trị.
Cam kết giảm thuế từ Trump: Cơ hội chiến lược, dù là tin nội bộ chưa được xác nhận
Một điểm đáng chú ý nhưng chưa được xác thực chính thức là thông tin từ một số nguồn nội bộ cho rằng Tổng thống Trump đã đề cập khả năng giảm thuế suất xuống 10% đối với hàng Việt Nam, nếu Hà Nội sẵn sàng hợp tác toàn diện hơn với Washington.
Theo nội dung rò rỉ, ba điều kiện chính được đưa ra gồm:
1. Tăng cường nhập khẩu hàng hóa Mỹ nhằm thu hẹp khoảng cách thương mại hiện tại;
2. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Mỹ để kiểm soát và loại bỏ hiện tượng hàng “trung chuyển trá hình” từ Trung Quốc;
3. Thúc đẩy đầu tư song phương thực chất, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ, cơ sở hạ tầng và năng lượng.
Dù chưa có xác nhận chính thức từ phía Mỹ, thông tin này phản ánh một hướng tiếp cận thực dụng và có điều kiện của chính quyền Trump 2.0: Washington sẵn sàng nới lỏng áp lực thuế quan nếu các đối tác cam kết chia sẻ trách nhiệm trong việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng và điều chỉnh cán cân thương mại.
Nếu diễn biến này trở thành hiện thực, Việt Nam có thể tiến gần đến vị thế đối tác chiến lược ưu tiên của Mỹ tại Đông Nam Á, góp phần giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc và tăng khả năng tiếp cận công nghệ, vốn đầu tư và thị trường tiêu dùng của Hoa Kỳ.
Lựa chọn chiến lược cho Việt Nam: Chủ động hay bị động?
Cơ hội đang mở ra, nhưng rủi ro cũng không nhỏ.
Nếu không kiểm soát hiệu quả hiện tượng trung chuyển, Việt Nam có thể bị liệt vào danh sách các nước thao túng thương mại, đối mặt với các biện pháp phòng vệ thương mại như kiểm tra xuất xứ, điều tra chống lẩn tránh thuế, hoặc tăng thuế trừng phạt.
Để duy trì được lợi thế xuất siêu mà không trở thành mục tiêu trả đũa, Việt Nam cần xây dựng một chiến lược công nghiệp mới, với chuỗi cung ứng minh bạch, khả năng truy xuất nguồn gốc mạnh mẽ, và một cam kết thực chất về thương mại công bằng.
Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược Mỹ–Trung ngày càng gay gắt, Việt Nam cần chuyển mình từ một “công xưởng thay thế Trung Quốc” thành một đối tác có trách nhiệm, đáng tin cậy, và có tiếng nói trong việc định hình trật tự thương mại mới dựa trên luật lệ, công bằng và bền vững.
__________
Tham khảo: https://www.census.gov/
No comments:
Post a Comment