ĐỐI THOẠI

Phân tích nguyên nhân trận lụt kinh hoàng ở Texas và bài học

Huy Nguyễn
7-7-2025
Tiengdan

Lũ lụt nghiêm trọng tại Texas vào đêm mùng 3 rạng sáng 4 tháng 7 năm 2025, đặc biệt tại khu vực miền Trung Texas, được ghi nhận là một trong những thảm họa thiên tai nghiêm trọng nhất trong lịch sử khu vực này.

Thống kê cho đến cuối ngày 5/7 (giờ địa phương) lũ quét đã làm ít nhất 51 người thiệt mạng (*), trong đó có 15 trẻ em gái đang tham gia một kỳ nghỉ cắm trại nữ sinh tại khu vực Camp Mystic, hạ lưu của đập nước Ingram Dam. Hiện tại cơ quan cứu hộ đang nỗ lực tìm kiếm 27 trẻ em gái tham gia cắm trại được cho là đang mất tích. Đây là một thảm họa quá lớn gây ra bởi một cơn mưa trong vòng 3 tiếng đồng hồ.

Dưới đây là phân tích của tôi về nguyên nhân gây ra thảm họa này:

1. Nguyên nhân do mưa lớn cực đoan

Mưa lớn cực đoan trong thời gian ngắn:

Các báo cáo cho biết khu vực miền Trung Texas, đặc biệt là hạt Kerr và khu vực xung quanh sông Guadalupe, đã hứng chịu lượng mưa lớn từ 120-250 mm chỉ trong vài giờ vào đêm 3/7 và rạng sáng 4/7/2025. Lượng mưa kỷ lục này tương đương với lượng mưa của cả tháng trút xuống trong thời gian ngắn, khiến mực nước sông Guadalupe dâng cao đột ngột hơn 6 mét chỉ trong chưa đầy 2 giờ.

Khu vực gần Hunt, gần Kerrville, ghi nhận lượng mưa 165 mm trong 3 giờ, được đánh giá là trận mưa lớn nhất trong vòng 100 năm tại khu vực này.

2. Cấu trúc địa hình đặc thù:

Khu vực Texas Hill Country, nơi xảy ra lũ quét, được mệnh danh là “hẻm lũ quét” (Flash Flood Alley) của Mỹ. Cấu trúc đất đá mỏng và địa hình dốc khiến nước mưa chảy nhanh, không thấm được vào đất, dẫn đến dòng chảy mạnh và lũ quét bất ngờ.

Các con sông, suối và khu vực trũng thấp trong khu vực không đủ khả năng chứa hoặc thoát nước nhanh khi lượng mưa lớn đổ xuống liên tục, gây ngập lụt nghiêm trọng.

Trên sông Guadalupe có một con đập nhỏ mang tên Ingram Dam (có thể nhìn thấy rõ trên google map đính kèm). Con đập này tích nước trên sông nhưng khi mưa quá lớn thì xảy ra tràn đập và tạo ra lũ quét khu vực hạ lưu, quét qua khu vực đang có sự kiện cắm trại qua đêm của đoàn nữ sinh. Đây là nơi xảy ra thiệt hại nhân mạng nhiều nhất.

3. Công tác dự báo

Tôi theo dõi trên trang dự báo thời tiết Quốc gia tại bang Texas thì thấy:

– Ngày 3/7 cơ quan này có dự báo mưa lớn sẽ xảy ra ở khu vực phía Nam, miền Trung Texas. Dự báo không chỉ rõ khu vực hạt Kerr. Không có cảnh báo lũ quét và hướng dẫn kèm theo.

– Trong ngày 3/7 cơ quan này có cập nhật dự báo sẽ có mưa lớn có thể đạt mức 1-3 inch (25 – 57mm), và có nơi có thể đạt 5-7 inch (177mm). Không đề cập đến hạt Kerr. Kèm theo dự báo là đề nghị theo dõi lụt. Sau đó cả ngày 3/7 cơ quan này không có thêm cập nhật dự báo nào.

– Rạng sáng ngày 4/7 vào lúc 3AM, khi mưa lớn đã xảy ra và cơ quan dịch vụ thời tiết Quốc gia tại Texas đưa ra cảnh báo khẩn cấp. Lúc này lụt đã xảy ra và tất cả khu vực cắm trại bị lũ quét đi.

– Rạng sáng 4/7, bản tin lúc 4h10AM cập nhật lượng mưa là 7,85 inch (200mm) qua theo dõi radar.

– Rạng sáng 4/7, vào lúc 5h10AM, cơ quan này đưa ra bản tin cảnh báo lụt trên sông Guadalupe lớn thứ 2 lịch sử. Lúc này nước đã tràn đập và lũ quét đã xảy ra trước đó.

Như vậy, có thể thấy công tác dự báo cơn mưa này chưa thật sự sát với thực tế mưa và thông tin dự báo có thể đã không đến được đoàn người cắm trại cũng như người dân địa phương.

4. Hệ thống cảnh báo

Thiếu hệ thống cảnh báo lũ hiệu quả:

Chánh án hạt Kerr, ông Rob Kelly, “thừa nhận rằng khu vực này không có hệ thống cảnh báo lũ hiệu quả. Trận lũ quét xảy ra trước bình minh ngày 4/7 mà hầu như không có cảnh báo trước, khiến người dân và chính quyền không kịp ứng phó“.

Việc thiếu chuẩn bị và cảnh báo sớm đã làm tăng mức độ thiệt hại, đặc biệt tại các khu vực như Trại Mystic, nơi nhiều nữ sinh bị mắc kẹt hoặc mất tích.

5. Nguyên nhân về việc cắt giảm ngân sách cho cơ quan quản lý thiên tai (?) (Cái này không phải phân tích của tôi mà là nguồn tin từ các báo)

Các nguồn tin cho biết, lũ lụt xảy ra trong bối cảnh chính quyền liên bang cắt giảm ngân sách và nhân sự cho các cơ quan như Cục Lâm nghiệp, Cơ quan Quản lý Đại dương và Khí quyển Quốc gia (NOAA), và Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA). Điều này có thể đã ảnh hưởng đến khả năng dự báo, ứng phó và giảm thiểu thiệt hại.

6. Mưa lớn bất ngờ ban đêm nơi đang có hoạt động cắm trại tại khu vực dễ bị lũ lụt:

Khu vực dọc sông Guadalupe, nơi xảy ra lũ quét, là địa điểm tổ chức nhiều trại hè, bao gồm Trại Mystic với khoảng 750 trẻ em. Việc xây dựng các cơ sở hạ tầng như trại hè ở khu vực có nguy cơ lũ lụt cao, mà không có biện pháp phòng ngừa đầy đủ, đã làm tăng nguy cơ thương vong.

Thời điểm xảy ra lũ quét vào khoảng 3 giờ sáng. Khi đó hầu hết các trại sinh đang ngủ trong các lều trại và bị bất ngờ. Nước ập xuống trong màn đêm và các em đã không tìm thấy hướng đi và chạy khỏi khu vực lũ quét.

Những người đến cắm trại cũng có thể là người không am hiểu địa hình. Họ hoàn toàn không được cảnh báo và hướng dẫn.

7. Bài học cho Việt Nam:

Các khu cắm trại có tổ chức hoặc tự phát cần theo dõi thông tin dự báo thời tiết cực đoan. Thậm chí có thông tin dự báo rồi nhưng cũng cần nâng cao cảnh giác khi có mưa rừng. Các con suối ở Việt Nam tiềm ẩn nhiều nguy cơ có nước lũ về đột ngột vì vậy các chủ cơ sở du lịch cắm trại cần được trang bị kiến thức phòng tránh thiên tai, phổ biến thông tin phòng tránh thiên tai cho nhân viên và nhân viên cung cấp thông tin đó đến khách hàng. Chẳng hạn trong trường hợp có cảnh báo lũ về thì phải dừng ngay lập tức hoạt động cắm trại, sơ tán người và lán trại lên cao.

Dưới tác động của biến đổi khí hậu, các cơn mưa cực đoan có thể đến bất ngờ mà việc dự báo sớm trước 24 giờ cũng có thể không chính xác. Vì vậy rất cần lắp đặt các trạm đo mưa tự động ở thượng nguồn các con sông, suối nơi tổ chức cắm trại và cập nhật thông tin dự báo, cảnh báo sớm thường xuyên.

______

(*) Ghi chú từ Tiếng Dân: Số người chết hiện lên tới 78 người, theo Reuters. CNN vừa cập nhật, có ít nhất 80 người thiệt mạng trong trận lũ kinh hoàng này.

Một số hình ảnh tác giả chụp lại và ghi chú, minh họa cho bài viết: