Ban đại diện cha mẹ học sinh: Một sự biến tướng nguy hiểm
Thái Hạo
25-9-2025
Tiengdan
(Nhìn từ trường THPT Tĩnh Gia 2 – Thanh Hóa, thực trạng và đề xuất)
Hôm qua trong bài “Tiền miễn học phí không đủ bù đóng quỹ”, tôi đã nêu và phân tích các khoản thu sai quy định diễn ra ở trường THPT Tĩnh Gia 2; trong đó, chỉ riêng các khoản “quỹ phụ huynh” của lớp 10 đã là 900.000đ/hs, vượt xa tiền học phí mà học sinh phải nộp trong một năm.
Sau bài phản ánh, trường đã có động thái lập tức, là chuyển ngay số tiền quỹ này về cho Ban đại diện cha mẹ học sinh (BĐD), đồng thời giải tán các nhóm Zalo, hòng đẩy trách nhiệm, xóa dấu vết?
Được biết, hôm nay nhà trường và một số giáo viên đang “khoanh vùng” để tìm người “cung cấp thông tin ra bên ngoài” và dành nhiều thời gian chỉ trích học sinh ngay trong giờ học!
Tôi tin rằng, nếu các cơ quan quản lý có hỏi đến thì hiệu trưởng sẽ trả lời đại để rằng, “Để tiện lợi, nhà trường chỉ thu hộ cho BĐD, khi đã thu xong thì chuyển lại, nhà trường không giữ, không chi tiêu, xin chớ hiểu lầm!”.
Tuy nhiên, thực tế không phải như vậy. Đọc bản “Báo cáo tổng kết 2024-2025 và phương hướng hoạt động năm học 2025-2026” và “Quy chế hoạt động của hội cha mẹ học sinh trường THPT Tĩnh Gia 2 năm học 2025-2026”, thấy những biến tướng và sai phạm nghiêm trọng, có tính chất nguy hiểm. Dưới đây, tôi sẽ lần lượt phân tích từng vấn đề.
1. BĐD cha mẹ học sinh là gì?
BĐD cha mẹ học sinh không phải là một “hội” độc lập theo luật về hội, mà chỉ là một tổ chức tự nguyện của phụ huynh trong phạm vi nhà trường/lớp.
Nhiệm vụ, mục tiêu của nó, là phối hợp, hỗ trợ nhà trường trong hoạt động giáo dục, gắn kết gia đình – nhà trường – xã hội để chăm lo học tập, rèn luyện học sinh.
BĐD không có tư cách pháp nhân, không có con dấu, không có tài khoản riêng, không hoạt động như một tổ chức kinh tế hay hành chính.
BĐD được phép hoạt động chỉ trên cơ sở nguyên tắc: Tự nguyện, tự quản, công khai, minh bạch; Không được ép buộc, không được thu tiền bình quân theo học sinh; Không thể thu – chi thay cho nhà trường, không thể chi cho thầy cô, cán bộ, nhà trường hay để phục vụ lợi ích cá nhân.
Tóm lại, BĐD chỉ là một nhóm tự nguyện của phụ huynh, đóng vai trò cầu nối và hỗ trợ, chứ không phải “hội” có tổ chức, bộ máy, thù lao như họ đang tự/được phân công (như ở trường Tĩnh Gia 2).
Chương trình giáo dục và kinh phí chi cho giáo dục đã có “đảng và nhà nước lo” bằng cách dùng tiền ngân sách là thuế do chính phụ huynh và người dân đóng góp. Chính nhà nước, thông qua các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn và quy phạm cũng đã nói rõ điều đó khi cấm BĐD thu tiền phụ huynh học sinh.
2. Những vi phạm nghiêm trọng đang diễn ra ở trường THPT Tĩnh Gia 2
a) Thu quỹ chồng quỹ, thu sai nguyên tắc tự nguyện.
Chỉ ba khoản là quỹ phụ huynh trường (200k), quỹ phụ huynh lớp (500k), quỹ lớp (200k) đã vượt xa tiền học phí mà học sinh phải nộp. Việc thu đổ đầu, cào bằng và bắt buộc này vi phạm hoàn toàn quy định của nhà nước tại Thông tư 55.
Lưu ý, trong quy định tại Thông tư này, hoàn toàn không có cái gọi là “quỹ phụ huynh”. Kinh phí hoạt động của BĐD (nếu có) chỉ được phép quyên góp thông qua ủng hộ và tài trợ tự nguyên. Và chỉ được quyên góp khi phục vụ trực tiếp cho hoạt động của BĐD. Tất cả các khoản chi khác từ quà cáp, khen thưởng, xây dựng cơ sở vật chất, vệ sinh, trông giữ phương tiện, quản lý, v.v., đều bị cấm thu và cấm cả quyên góp (dù tự nguyện). Thế nhưng, trường THPT Tĩnh Gia 2 đã không những thu sai mà còn chi sai nghiêm trọng.
b) Quản lý tài chính sai quy định
Theo bản “Quy chế hoạt động” của họ thì “số tiền quỹ hội CMHS được quản lý tập trung tại Thủ quỹ Hội (là giáo viên do nhà trường chỉ định)”. Điều này là nguy hiểm, thể hiện sự coi thường pháp luật một cách công khai. Tại sao tiền của quỹ của phụ huynh lại do giáo viên nhà trường quản lý?
Nhắc lại, theo Thông tư 55, Ban đại diện cha mẹ học sinh là một tổ chức tự nguyện của phụ huynh, hoạt động độc lập với nhà trường, không phải là một bộ phận trong cơ cấu quản lý của trường. Điều 10 Thông tư quy định rõ: BĐD không được thu – chi thay cho nhà trường, càng không phải là một “quỹ” đặt trong quản lý của giáo viên hay Ban giám hiệu. Vì vậy: Việc “quỹ của hội được quản lý tập trung tại thủ quỹ là giáo viên do nhà trường chỉ định” là trái nguyên tắc độc lập và tự nguyện, biến quỹ phụ huynh thành một dạng quỹ ngoài ngân sách của nhà trường.
Điều này là nguy hiểm, vì: Nhà trường “chỉ định” giáo viên làm thủ quỹ đã cho thấy sự can thiệp trực tiếp của trường vào tổ chức của phụ huynh, làm mất đi tính độc lập, tự quản. Quỹ phụ huynh nằm trong tay giáo viên nhà trường dễ dẫn tới tình trạng “đồng sở hữu ngầm”: phụ huynh đóng góp, nhưng trường quản lý và quyết định chi tiêu. Điều này vừa vi phạm nguyên tắc quản lý tài chính (không minh bạch, không đúng thẩm quyền), vừa tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng, tiêu cực. Bản chất: đây chính là hình thức “xã hội hóa trá hình”, núp bóng quỹ phụ huynh để tạo ra một “ngân sách đen” song song với ngân sách chính thức của trường do nhà nước cấp.
Khi nhà trường trực tiếp nắm quỹ, chỉ định người giữ tiền thì đã thành biến tướng nghiêm trọng, có thể coi là trái với quy định pháp luật về quản lý tài chính công.
c) Chi tiêu sai quy định
Có lẽ cũng bởi vì đã sai ngay từ đầu trong việc thu tiền và quản lý tiền nên đã dẫn đến những sai phạm căn bản tiêp theo trong việc chi tiền.
Trong “Quy chế hoạt động”, BĐD này liệt kê hơn 20 khoản chi, trong đó hầu hết là chi sai nguyên tắc, chi sai mục đích, chi không đúng chức năng nhiệm vụ, như chi cho khen thưởng (giáo viên và học sinh), hiếu hỉ, lễ tết, thăm nom, quà cáp, hội họp (với nhà trường), thù lao… Cách chi tiêu này đã biến một tổ chức tự nguyện có mục tiêu hỗ trợ giáo dục thành một “tổ chức tài chính bán chính thức”.
Điều đáng nói nữa là, dù “Quy chế hoạt động” quy định từng khoản chi như thế, nhưng trong Báo cáo (2024-2025) lại chỉ liệt kê các khoản đã chi, hoàn toàn không có con số cụ thể cho từng mục. Nhìn vào đó, không ai biết họ đã chi bao nhiêu, chi như thế nào. Cuối cùng chỉ cung cấp số tiền còn dư sau một năm học. Sự không minh bạch này là đáng báo động.
d) Tự/được biến mình thành “Hội” với một cơ chế tự ban
Ban đại diện này tự gọi mình là “Hội”, có chủ tịch hội, có kế toán và các ủy viên thực trực. Các thành phần này được “trả lương”. Cụ thể, người quản lý quỹ 3 triệu đồng/năm, chủ tịch 700 nghìn đồng/tháng, kế toán và các ủy viên 500 nghìn đồng/tháng. Nhẩm tính, khoản “tiền lương” này đã lấy đi khoảng 1/10 số tiền quỹ do phụ huynh trường nộp về.
Cách tổ chức và “trả lương” này là trái hẳn với quy định của nhà nước tại Thông tư 55. BĐD chỉ có trưởng ban, phó ban và thường trực (nếu cần), không phải là “Hội”, càng không có chủ tịch, kế toán, không có chuyện chi trả lương bổng.
Ấy thế mà tại trường THPT Tĩnh Gia 2, một cái “hội” như thế đã ra đời, nghiễm nhiên hoạt động bằng cách thu tiền tất cả phụ huynh, chi tiêu tùy tiện không theo pháp luật, dùng chính tiền của cha mẹ học sinh để trả lương cho nhau.
Nếu chỉ dừng ở việc phụ huynh tự góp, tự chi, thì có thể gọi là méo mó. Nhưng khi nhà trường trực tiếp nắm quỹ, chỉ định người giữ tiền là giáo viên, thì nó đã thành biến tướng nghiêm trọng, có thể coi là trái với quy định pháp luật về quản lý tài chính công. BĐD cha mẹ học sinh ở đây không còn là một tổ chức phụ huynh độc lập, mà đã bị “hành chính hóa”, trở thành một cánh tay nối dài của nhà trường để thu tiền ngoài ngân sách. Về mức độ sai phạm, là nghiêm trọng, vì làm sai bản chất tổ chức, sai nguyên tắc tài chính, dễ dẫn tới tiêu cực và gây bức xúc xã hội.
d) Trách nhiệm của hiệu trưởng
Theo Luật Giáo dục 2019, Điều lệ trường học và các công văn chấn chỉnh lạm thu của Bộ GD&ĐT: Hiệu trưởng chịu trách nhiệm toàn diện về quản lý tài chính và các hoạt động trong nhà trường. Hiệu trưởng không được phép chỉ đạo, ép buộc, hoặc để xảy ra việc lạm thu, thu sai quy định dưới bất kỳ hình thức nào, kể cả “mượn tay Ban đại diện”. Bộ GD&ĐT đã nhiều lần nhấn mạnh: nếu xảy ra lạm thu thông qua Ban đại diện thì người đứng đầu nhà trường (tức Hiệu trưởng) phải chịu trách nhiệm chính.
Có nhiều chi tiết cho thấy nhà trường không chỉ biết mà còn tham gia trực tiếp: Quỹ được “quản lý tập trung tại thủ quỹ là giáo viên do nhà trường chỉ định”, chứng tỏ trường trực tiếp nắm quỹ. Các khoản chi mang tính chất “quà tặng Ban giám hiệu, giáo viên, Cán bộ – Công nhân viên nhà trường”, nếu không có sự đồng ý của Hiệu trưởng thì không thể thực hiện. Việc trả “công cho giáo viên chủ nhiệm”, “công quản lý quỹ”… cũng chỉ có thể được chấp thuận khi có sự đạo diễn từ cấp lãnh đạo. Tổ chức hội họp, đại hội, chi tiếp khách, thăm hỏi… phần lớn đều liên quan đến công việc của trường, chứng tỏ Ban đại diện đã trở thành cánh tay nối dài của Hiệu trưởng để thu chi ngoài ngân sách. Trong trường hợp này, hiệu trưởng đã để (hoặc chỉ đạo) Ban đại diện thu – chi sai quy định, biến quỹ tự nguyện thành quỹ bắt buộc, dùng cho mục đích cá nhân/của nhà trường.
Phải chăng, hiệu trưởng, với vai trò người đứng đầu một cơ sở giáo dục, đã đi ngược tinh thần “tất cả vì học sinh thân yêu”, biến Ban đại diện thành công cụ để huy động tiền sai mục đích, làm mất niềm tin của phụ huynh và xã hội?
Với những gì đã và đang diễn ra, hiệu trường trường THPT Tĩnh Gia 2 phải chịu trách nhiệm như thế nào? Câu hỏi này xin nhờ Sở Giáo dục đào tạo Thanh Hóa và các cơ quan chức năng trả lời.
Toàn bộ nội dung trên đây là mới chỉ nói về Ban đại diện cha mẹ học sinh trường, chưa hề đả động đến Ban đại diện lớp (thu 500k/hs) và quỹ lớp (200k/hs). Họ đã hoạt động và tiêu tiền như thế nào?
3. Ban đại diện cha mẹ học sinh đã đi quá xa…
Những phản ánh, những kêu ca, những bất bình của phụ huynh cả nước về các Ban đại diện cha mẹ học sinh về việc thu chi và hoạt động của họ, có lẽ tôi không cần dẫn lại nữa, xin gõ và đọc trên báo chs nhà nước và trên truyền thông xã hội. Chúng tràn ngập. Có bao nhiêu BĐD đang hoạt động sai trái như BĐD ở trường THPT Tĩnh Gia 2? Tôi không biết, chỉ thấy rằng với vô vàn phản ánh trên báo chí và mạng xã hội, chúng đã đi rất xa so với mục đích và nhiệm vụ tốt đẹp ban đầu.
Vì thế, nhiều ý kiến trong những năm gần đây kêu gọi giải tán BĐD, điều đó không phải không có lý do thuyết phục. Tuy nhiên, cá nhân tôi một mặt ủng hộ, mặt khác cũng dè dặt, vì nghĩ rằng, phụ huynh (tức gia đình) có một vai trò quan trong trong viêc phối hợp với nhà trường để giáo dục học sinh nên người.
Nhưng đến hôm nay, trước sự biến tướng nghiêm trọng từ một trường hợp cụ thể là trường THPT Tĩnh Gia 2, tôi nghĩ Bộ Giáo dục đào tạo và nhà nước nói chung phải nghiêm tục đặt lại vấn đề.
Không những thu chi sai gây bất bình và ngày càng làm mất niềm tin của phụ huynh và người dân, mà nay nó đã biến thành một tổ chức trái pháp luật, ngang nhiên tồn tại trong nhà trường, là nguồn cơn và đầu mối phát sinh biết bao tiêu cực, sai trái.
Theo tôi, nếu Bộ Giáo dục đào tạo và nhà nước không thể chấn chỉnh và “phục hồi” được tính chính danh, chính đáng và lành mạnh của Ban đại diện cha mẹ học sinh trong nhà trường, để tránh tiếp tục gây nên những sai phạm, làm mất uy tín của ngành giáo dục, làm hỏng môi trường giáo dục, thì việc xem xét giải tán nó là cần thiết.
No comments:
Post a Comment