Tại sao Tập Cận Bình chấp nhận Kim Jong Un là đối tác ngang hàng lúc này?
Nguồn: “Why Xi Jinping now accepts Kim Jong Un at the grown-ups’ table”, The Economist, 25/09/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
30/092025
NghiencuuQT
Những tín hiệu này và các dấu hiệu khác cho thấy Trung Quốc và Bắc Triều Tiên đang trở nên thân thiện hơn sau một thập kỷ rạn nứt, trong đó Tập Cận Bình, nhà lãnh đạo Trung Quốc, đã thắt chặt việc thực thi các lệnh trừng phạt dưới áp lực của Mỹ. Trung Quốc đã đối xử với Kim với sự tôn trọng chưa từng có tại cuộc duyệt binh, để ông và Vladimir Putin, nhà lãnh đạo Nga, đứng hai bên ông Tập. Đối với phần lớn thế giới, điều đó cho thấy ba nước đang bắt tay nhau hình thành một liên minh chống phương Tây.
Tuy nhiên, việc Tập tái gắn kết với Bắc Triều Tiên cũng phản ánh sự khó chịu của ông đối với động lực quyền lực mới trong bộ ba này. Điện Kremlin là nhà tài trợ chính của Bắc Triều Tiên trong suốt Chiến tranh Lạnh. Sau đó, trong phần lớn thời gian kể từ khi Liên Xô sụp đổ, Trung Quốc đã đảm nhận vai trò đó. Nước này vẫn là đối tác kinh tế lớn nhất của Bắc Triều Tiên, chiếm hơn 90% tổng kim ngạch thương mại toàn cầu và một lượng lớn dầu mỏ của nước này (mặc dù phần lớn giao thương của Bắc Triều Tiên với Trung Quốc và Nga không được báo cáo).
Tuy nhiên, trong hai năm qua, Kim và Putin đã trở nên thân thiết hơn. Bắc Triều Tiên đã gửi quân đội và vũ khí để hỗ trợ lực lượng Nga ở Ukraine và Nga đã cung cấp nhiên liệu, thực phẩm và công nghệ quân sự để đáp lại. Năm ngoái, hai nước đã ký một hiệp ước phòng thủ chung. Putin dường như cũng đã cung cấp cho Bắc Triều Tiên sự hỗ trợ quân sự mà Trung Quốc sẽ không cung cấp, bao gồm tên lửa phòng không và công nghệ drone. Có thông tin cho rằng ông đã ký một thỏa thuận cung cấp máy bay chiến đấu Nga.
Tất cả những điều đó đều gây lo ngại cho Tập, ngay cả khi quan hệ của Trung Quốc với Nga cũng đã được củng cố do cuộc chiến ở Ukraine. Trung Quốc chia sẻ mối lo ngại của Nga rằng sự sụp đổ của chế độ Bắc Triều Tiên có thể dẫn đến một Triều Tiên thống nhất, dân chủ và thân phương Tây. Diễn biến đó có thể đưa quân đội Mỹ (hiện có 28.500 binh sĩ đóng ở Hàn Quốc) đến biên giới phía đông của Trung Quốc. Đồng thời, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã tìm cách ngăn chặn hành động gây hấn quân sự của Bắc Triều Tiên đối với miền Nam, một trong những đối tác thương mại và nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của Trung Quốc.
Trung Quốc cũng vẫn hy vọng ngăn chặn Bắc Triều Tiên có được một kho vũ khí hạt nhân đầy đủ chức năng, vì lo ngại rằng điều đó có thể thúc đẩy Nhật Bản và Hàn Quốc (cả hai đều là đồng minh của Mỹ) làm điều tương tự. Nga dường như ít quan tâm hơn đến việc kiềm chế tham vọng quân sự của Bắc Triều Tiên, dù là thông thường hay hạt nhân. Một số quan chức thậm chí còn nghi ngờ rằng Nga có thể đã giúp Bắc Triều Tiên đạt được những tiến bộ gần đây trong chương trình vũ khí nguyên tử của mình.
Để ngăn cản Kim ngả hơn về phía Nga, Tập giờ đây dường như đang nới lỏng một số biện pháp hạn chế thương mại với Bắc Triều Tiên mà ông đã áp đặt trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Donald Trump. Thương mại song phương được báo cáo đã sụt giảm khoảng một nửa xuống còn 2,4 tỷ USD vào năm 2018 sau khi Trung Quốc bắt đầu thực thi các lệnh trừng phạt mới của Liên Hợp Quốc. Sau đó, nó còn giảm sâu hơn trong đại dịch Covid-19. Nhưng trong tám tháng đầu năm 2025, nó đã phục hồi trở lại mức trước đại dịch, tăng 28% so với cùng kỳ năm ngoái lên 1,6 tỷ USD.
Cũng có những dấu hiệu cho thấy công nhân Bắc Triều Tiên quay trở lại các nhà máy Trung Quốc và Bắc Triều Tiên đang tăng cường xuất khẩu than sang Trung Quốc — bất chấp các lệnh trừng phạt của Liên Hợp Quốc nhắm vào cả hai hoạt động này. Ở phía đông nam của Đồ Môn, hình ảnh vệ tinh cho thấy Trung Quốc đang xây dựng một cơ sở hải quan mới khổng lồ gần điểm giao nhau của biên giới Trung Quốc, Nga và Bắc Triều Tiên. Xa hơn về phía nam, Trung Quốc đã nối lại việc thi công ở phía mình của một cây cầu xuyên biên giới mới khác.
Tập cũng đã bắt đầu công khai giảm bớt những lo ngại của mình về tham vọng hạt nhân của Bắc Triều Tiên. Biên bản chính thức của Trung Quốc về cuộc gặp gần đây của ông với Kim không đề cập đến việc Trung Quốc ủng hộ “phi hạt nhân hóa” bán đảo Triều Tiên, mặc dù Bắc Kinh đã đưa những từ ngữ như vậy vào các tuyên bố trong các cuộc gặp trước đó, vào năm 2018 và 2019. Khi đó, Bắc Triều Tiên không phản đối cách dùng từ này, nhưng đã lên án nó là “một hành động khiêu khích chính trị nghiêm trọng” khi nó xuất hiện trong một tuyên bố chung tại hội nghị thượng đỉnh giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc vào tháng 5 năm ngoái.
Theo các chuyên gia Trung Quốc, Trung Quốc vẫn ủng hộ một bán đảo Triều Tiên không có vũ khí hạt nhân. Nhưng với mối quan hệ ngày càng bền chặt giữa Putin và Kim, khó có thể tiến triển hơn nếu không có giải pháp cho cuộc xung đột ở Ukraine, theo một bài báo gần đây của các chuyên gia từ hai trường đại học Trung Quốc và một viện nghiên cứu liên kết với bộ an ninh nhà nước Trung Quốc. Thay vào đó, họ cho rằng Trung Quốc nên tập trung vào việc ngăn chặn một cuộc đụng độ quân sự giữa Triều Tiên và Hàn Quốc, và vào việc khai thác căng thẳng giữa Mỹ và các đồng minh châu Á của mình.
Mối lo ngại khác của Trung Quốc là Trump có thể nối lại nỗ lực đàm phán một thỏa thuận với Kim. Trump đã gặp Kim ba lần trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình và đã công khai đề xuất một cuộc gặp thứ tư. Kim cho biết vào ngày 21 tháng 9 rằng ông sẵn sàng cho điều đó, nếu Mỹ từ bỏ yêu cầu phi hạt nhân hóa. Cơ hội ông từ bỏ vũ khí hạt nhân của mình thậm chí còn mong manh hơn trước. Ngoài những tiến bộ trong chương trình hạt nhân, Bắc Triều Tiên lo ngại việc từ bỏ vũ khí mà họ tin rằng có thể đảm bảo sự tồn vong cho chế độ của mình. Mặc dù vậy, nếu cuộc chiến ở Ukraine sớm kết thúc, Trung Quốc lo ngại bị cô lập khi Nga và Bắc Triều Tiên hàn gắn với Mỹ. Vào ngày 23 tháng 9, tổng thống Ukraine, Volodymyr Zelensky, đã nói với Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc rằng Trung Quốc có thể buộc Nga chấm dứt xung đột nếu muốn. (Trung Quốc phản bác rằng họ không thiên vị trong cuộc chiến).
Cuối cùng, những nỗ lực của Trung Quốc nhằm xây dựng đòn bẩy kinh tế với Triều Tiên có thể không mang lại kết quả. Trung Quốc đã phải chật vật trong việc gây ảnh hưởng đến Triều Tiên ngay cả khi có nhiều quyền lực hơn. Ông Kim hiểu rõ rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ để đất nước của ông sụp đổ. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã cố gắng vô ích để khuyến khích các cải cách mở cửa thị trường, hy vọng rằng hội nhập khu vực sẽ làm giảm căng thẳng quân sự. Và vào những dịp Trung Quốc gây áp lực trực tiếp hơn, Bắc Triều Tiên thường phớt lờ. Năm 2009, một thứ trưởng ngoại giao Trung Quốc đã ví Bắc Triều Tiên như một “đứa trẻ hư hỏng” sau khi nước này bắn một tên lửa qua Nhật Bản. Vài tuần sau, Trung Quốc công khai lên án một vụ thử hạt nhân của Bắc Triều Tiên.
Thậm chí không rõ liệu Bắc Triều Tiên có đáp lại những nỗ lực của Trung Quốc nhằm mở rộng kết nối qua biên giới hay không. Trái ngược với những lời lẽ nồng nhiệt dành cho Nga, Bắc Triều Tiên tỏ ra lạnh nhạt trong các tuyên bố về cuộc gặp gần đây của Kim với Tập. Trung Quốc có thể phải đưa ra những lợi ích không chỉ về thương mại “mà còn ở quy mô chính trị lớn hơn, bởi vì đó là những gì Nga đang làm”, theo Jenny Town của Trung tâm Stimson, một viện nghiên cứu của Mỹ. Bà cho rằng Kim có thể tìm kiếm con đường tham gia chính thức vào các nhóm đa phương có Trung Quốc, chẳng hạn như BRICS.
Điều đó có thể giải thích vì sao không có hoạt động gì ở phía đối diện Đồ Môn khi chúng tôi đến thăm. Chính quyền Trung Quốc cho rằng các cơ sở mới quanh cây cầu sẽ được hoàn thành vào năm tới. Tuy nhiên, ở đầu cầu phía Bắc Triều Tiên, không có dấu hiệu xây dựng nào. Trong khi đó, cách đó khoảng 80 dặm, việc thi công đã được triển khai từ tháng Năm ở cả hai đầu của cây cầu đường bộ đầu tiên nối Nga và Triều Tiên.
No comments:
Post a Comment