ĐỐI THOẠI

Mỗi phút trôi qua, những cáo buộc lại càng điên rồ hơn

Die Zeit
Tác giả: Xifan Yang, từ New York
Nguyễn Văn Vui chuyển ngữ
23-9-2025
Tiengdan
24/09/2025

Ít ra thì Trump cũng không tuyên bố Mỹ rời khỏi LHQ: Hôm 23/9 Trump đã phát biểu trước LHQ và cho thấy nước Mỹ của Trump hiện nay đã rời xa khỏi các giá trị của tổ chức này đến mức nào.

Việc Brazil được quyền phát biểu khai mạc cuộc tranh luận chung hàng năm tại New York vốn là một truyền thống của LHQ. Năm nay, điều đó lại giống như một sự trớ trêu của số phận. 80 năm sau khi Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt cùng tham gia soạn thảo Hiến chương thành lập LHQ, thì nay chính các quốc gia khác lại phải dạy Mỹ về các giá trị.

Tổng thống Brazil Lula da Silva không nhắc đến tên Donald Trump một lần nào, nhưng ai cũng hiểu ông đang nói về ai: Ông ca ngợi nền pháp quyền dân chủ của đất nước mình vì đã đưa cựu Tổng thống Jair Bolsonaro vào tù do âm mưu đảo chính – một đòn công khai nhắm vào Tổng thống Mỹ, người đã tìm cách ép buộc Brazil trả tự do cho Bolsonaro bằng những mức thuế quan khủng khiếp.

Lula cảnh báo về một trật tự thế giới ngày càng bị chi phối bởi “những nhượng bộ trước chính trị quyền lực”. “Các thế lực phản dân chủ tìm cách khuất phục các thể chế và đàn áp tự do. Họ tôn vinh bạo lực, ca ngợi sự ngu dốt và bóp nghẹt báo chí”.

Lula kêu gọi tất cả những người trong hội trường hãy biến LHQ trở lại thành động lực cho hòa bình, đa dạng và khoan dung. Tổng thư ký LHQ António Guterres và Annalena Baerbock, tân Chủ tịch Đại hội đồng, dường như hết sức biết ơn vì điều đó. Tiếng vỗ tay vang lên giòn giã.

Trump không lắng nghe

Donald Trump không nghe Lula phát biểu, điều đó cũng chẳng có gì bất ngờ. Gần 10 giờ sáng, khi cuộc tranh luận chung đã diễn ra được gần một tiếng, đoàn xe của ông mới lăn bánh đến trụ sở LHQ. Ông để các nguyên thủ quốc gia khác chờ thêm vài phút nữa.

Bài phát biểu của Trump được chờ đợi với sự hồi hộp: Liệu ông ta có “đập tan” LHQ? Có cắt nốt khoản tiền ít ỏi mà Mỹ còn đóng góp? Hay thậm chí tuyên bố rút khỏi LHQ?

Việc hai điều cuối không xảy ra đã có thể xem là tin tốt cho LHQ, vốn đang chịu áp lực chưa từng có vì Mỹ không thực hiện nghĩa vụ tài chính: 10 đến 14 tỷ đô la – tức tới một phần tư ngân sách – đang bị thiếu hụt trong năm nay. Hậu quả là một phần năm trong số hơn 130.000 nhân viên LHQ trên toàn cầu sẽ mất việc. Khẩu phần ăn cho hàng triệu người tị nạn phải bị cắt giảm, đến cuối năm 2026 sẽ có 6 triệu trẻ em ở châu Phi không còn được đến trường, 3 triệu người ở Afghanistan không được chăm sóc y tế nữa.

“LHQ không giải quyết vấn đề. LHQ tạo ra vấn đề”.

Có lẽ Trump chẳng bận tâm gì đến những chuyện này, trước mặt các nguyên thủ quốc gia, ông thích nói về đề tài quen thuộc nhất: Về chính bản thân mình. Nước Mỹ, tám tháng sau khi ông ta bắt đầu nhiệm kỳ hai, nhờ ông ta mà đã trở thành “quốc gia hấp dẫn nhất thế giới”. Nền kinh tế mạnh nhất từ trước đến nay, biên giới mạnh nhất, quân đội mạnh nhất, thị trường chứng khoán tốt nhất. Trump tuyên bố mình đã tự tay kết thúc bảy cuộc chiến, và tự giới thiệu mình là ứng viên xứng đáng nhất cho giải Nobel Hòa bình.

Nửa đầu bài phát biểu của Trump nghe giống như một bản báo cáo thành tích cho cử tri trong nước – có lẽ do những con số thăm dò thảm hại. Ngay lúc mở đầu, màn hình nhắc chữ (Telepromter) bị hỏng, Trump liền tận dụng làm miếng hài: “Tất cả những gì tôi nhận được từ LHQ chỉ là một cái máy nhắc chữ hỏng”. Ít ra cũng khiến ông có vài tiếng cười trong hội trường.

Nhưng nửa sau thì chẳng còn gì buồn cười nữa. Mỗi phút trôi qua, những cáo buộc nhằm vào LHQ càng trở nên điên rồ hơn: “LHQ không giải quyết vấn đề. LHQ tạo ra vấn đề”, ông nói. Hoặc: “LHQ tổ chức và tài trợ cho cuộc xâm lược ồ ạt của hàng trăm triệu người nhập cư bất hợp pháp vào Mỹ”. Nào là, ở bất cứ đâu có khủng hoảng, LHQ đều không có mặt. Cuộc chiến tranh xâm lược của Nga lẽ ra phải kết thúc trong vòng ba ngày. Nào là, năng lượng tái tạo chỉ là một trò đùa thảm hại và tuyên bố về biến đổi khí hậu là “trò lừa đảo lớn nhất trong lịch sử”.

60 phút dài tưởng như bất tận

Trump còn “chấm điểm” cho các nguyên thủ khác: Brazil bị đánh giá tệ, cả châu Âu bị coi là kém cỏi, Đức được khen vì đang thay đổi hướng quay trở lại năng lượng hóa thạch. Với Vladimir Putin, Trump đưa ra lời “đe dọa“: Nếu Nga không chấp nhận thỏa thuận chấm dứt chiến tranh ở Ukraine, Mỹ sẽ áp thuế“rất mạnh” để buộc ngừng đổ máu. Ở điểm này, có lẽ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, đang ngồi trong hội trường, đã nuôi chút hy vọng rằng ông sẽ đạt được tiến triển khi gặp Trump trong tuần này.

Trong 60 phút tưởng như bất tận, khi gương mặt các lãnh đạo trong hội trường ngày càng mệt mỏi, Trump lại lôi ra một câu chuyện cũ mà ông đã kể nhiều lần tại LHQ: Năm 2005, Trump từng đề nghị Tổng thư ký LHQ khi đó là Kofi Annan cải tạo trụ sở chính ở New York với giá 500 triệu đô la thay vì hơn gấp đôi con số đó. Annan đã lịch sự từ chối, điều mà Trump đến nay vẫn chưa nuốt trôi: “Nếu ngày đó ông ấy nhận lời tôi, hôm nay các vị đã có những tường gỗ gụ và sàn đá cẩm thạch tuyệt đẹp rồi”.

Theo Trump, LHQ chỉ là một đám bất tài, vô tích sự và không biết quản lý tiền bạc – đó chính là thông điệp cốt lõi trong bài phát biểu của Trump.

Chỉ trích sự kém hiệu quả của LHQ không phải điều mới mẻ. Ngay cả trong nội bộ LHQ, kể cả Tổng thư ký António Guterres, cũng thừa nhận. Một chủ đề lớn của kỳ tranh luận chung năm nay, bên cạnh các cuộc xung đột ở Gaza, Ukraine và nhiều nơi khác, sẽ là làm sao để nhanh chóng cải tổ LHQ và khiến tổ chức này trở nên hiệu quả hơn. Bởi điều rõ ràng là: Sự hậu thuẫn từ Mỹ sẽ không sớm gì quay lại.