VNTB – G7 không có Mỹ: trật tự mới và vai trò Việt Nam; Tập Cận Bình, Donald Trump và cuộc đấu giành chính danh toàn cầu
Vũ Đức Khanh
27.06.2025 7:15
VNThoibao
Donald Trump đã rời hội nghị chỉ vài giờ sau khai mạc, viện dẫn cuộc khủng hoảng Iran–Israel. Nhưng sự vắng mặt ấy không chỉ mang tính hậu cần, mà là dấu hiệu của một trật tự đang chuyển mình.
Cùng ngày, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đăng trên X: “Lịch sử không chỉ lặp lại – nó gia tốc.”. Trước đó một ngày, ông viết: “Thế giới hoàn toàn có thể tiến lên mà không cần Hoa Kỳ.”
Hai dòng ngắn gọn nhưng có tính toán ấy thể hiện rõ một điều: trật tự toàn cầu đang định hình lại, không phải bằng đối đầu, mà bằng thích ứng — mà Mỹ không còn là trung tâm.
G7+ và khoảng trống quyền lực
Hội nghị G7 năm nay, dưới sự chủ trì của Thủ tướng Canada Mark Carney, đặt mục tiêu tái xây dựng lòng tin đa phương, thúc đẩy đầu tư xanh, củng cố chuỗi cung ứng và hỗ trợ Ukraine. Tuy nhiên, việc Trump rút lui đột ngột đã thay đổi hoàn toàn cục diện. Ông từ chối tham gia vào các sáng kiến thuế tối thiểu toàn cầu, cam kết khí hậu và viện trợ quân sự dài hạn, coi đó là “rào cản chủ quyền”.
Thay vì thất vọng, các lãnh đạo còn lại đã mở rộng sân chơi với lãnh đạo các nước Ấn Độ, Brazil, Nam Phi, Mexico, Indonesia, Hàn Quốc, Úc và Ukraine — hình thành một cấu trúc “G7+”, phản ánh thực tế mới: tính chính danh không còn phụ thuộc vào sự hiện diện của Hoa Kỳ.
Operation Midnight Hammer: sự trở lại đơn độc
Chỉ vài ngày sau khi rời G7, Trump đã khiến thế giới bất ngờ bằng việc phát động Chiến dịch Midnight Hammer — không kích các cơ sở hạt nhân của Iran mà không tham vấn NATO hay đồng minh. Đây là cú sốc chiến lược làm rung chuyển cả Brussels lẫn The Hague.
Trump gọi đây là “lời cảnh báo cần thiết.” Nhưng đối với nhiều đồng minh, đó là hành động đơn phương đầy rủi ro, làm suy yếu lòng tin vào vai trò lãnh đạo của Mỹ trong liên minh. Dù Nhà Trắng ca ngợi hiệu quả quân sự, thì sự kiện này làm dấy lên câu hỏi lớn: liệu Hoa Kỳ có còn là một đồng minh đáng tin?
NATO tại The Hague: đoàn kết trong bất định
Hội nghị Thượng đỉnh NATO 2025 tại The Hague, vốn được lên kế hoạch từ lâu, đã trở thành một phép thử cho chính nội bộ liên minh.
Operation Midnight Hammer không nằm trong nghị trình, nhưng lại trở thành tâm điểm.
Tổng thư ký NATO Mark Rutte nỗ lực giữ vững sự đoàn kết, trong khi Trump đến với tư thế cô lập, từ chối các cam kết dài hạn với Ukraine và đòi hỏi các đồng minh “chi tiêu công bằng hơn hoặc tự bảo vệ mình.”
Thủ tướng Đức Friedrich Merz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron lên tiếng kêu gọi “tự chủ chiến lược châu Âu,” bao gồm thành lập một cơ chế phản ứng độc lập trong EU – một thông điệp rõ ràng rằng châu Âu không còn có thể trông chờ vào Washington như trước.
Các nước Đông Âu như Ba Lan, Estonia và Lithuania thì ngược lại, vẫn bày tỏ sự tin tưởng vào vai trò không thể thay thế của Mỹ trong việc răn đe Nga.
Tại Hội nghị Thượng đỉnh NATO 2025 ở The Hague, Tổng thống Donald Trump không rút Mỹ khỏi liên minh nhưng đã có những hành động và phát ngôn gây cảm giác ông tự cô lập mình trong các đồng minh, đặc biệt khi đưa ra chiến dịch không kích Iran đơn phương mà không tham vấn NATO. Các hãng thông tấn như CNN và AP đều nhận định sự xuất hiện và hành xử của Trump đã tạo nên một sự chia rẽ sâu sắc trong liên minh.
Việt Nam trên lằn ranh của thế giới mới
Với Việt Nam, thế giới đang chia tách này vừa là rủi ro, vừa là cơ hội. Truyền thống “đi dây” giữa các siêu cường đang trở nên khó bền vững. Ngả theo Trung Quốc, Việt Nam có nguy cơ đánh mất tự chủ. Dựa vào Mỹ, Việt Nam có thể bị cuốn vào tính bất ổn chu kỳ.
Mô hình “G7+” — một liên minh các nền dân chủ và quốc gia trung dung có trách nhiệm — mở ra lối đi thứ ba. Nhưng để trở thành một phần của trật tự đó, Việt Nam cần vượt khỏi chiến lược né tránh. Nếu muốn đóng vai trò xây dựng và định hình trật tự mới, Việt Nam cần một lộ trình cải cách chính trị thực chất để tăng cường chính danh và năng lực hợp tác trong các liên minh dân chủ.
Trật tự mới: ai định hình?
Những gì diễn ra trong tháng 6/2025 – từ G7 không có Mỹ, đến các dòng chữ đầy ẩn ý của Tập Cận Bình, từ Operation Midnight Hammer đến chia rẽ tại NATO – là biểu hiện của một thế giới đang chuyển động. Trật tự dựa trên quyền lực đang nhường chỗ cho trật tự dựa trên chính danh và năng lực lãnh đạo. Trung Quốc rất giỏi giành lấy không gian diễn ngôn. Nhưng phương Tây – nếu đủ tỉnh táo và đoàn kết – vẫn có thể viết lại chương mới của thế giới.
Kananaskis và The Hague có thể không được nhớ đến vì Mỹ đã làm gì, mà vì phần còn lại của thế giới đã hành động như thế nào khi Mỹ vắng mặt — hoặc tự tách mình ra.
___________________
Tham khảo:
- CNN, “Trump’s solitary approach strains NATO ties at 2025 summit” (24/6/2025): https://www.cnn.com/2025/06/24/politics/nato-summit-trump-solitary-approach
- AP News, “NATO leaders divided as Trump’s Iran strike overshadows summit” (24/6/2025): https://apnews.com/article/nato-ukraine-zelenskyy-trump-iran-israel-rutte-1cdf87daa23ac024ae050fed9b7b8c49
- Reuters: Hague NATO summit aims to focus on Trump’s spending goal but Iran looms large
No comments:
Post a Comment