ĐỐI THOẠI

Sự sụp đổ lặng lẽ của nền dân chủ (Phần 6)

Nhật Trần
28-6-2025
Tiengdan
Tiếp theo phần 1 — phần 2 — phần 3 — phần 4 và phần 5

Phần 6: Văn hóa – Giáo dục – Truyền thông: Khi tư tưởng bị kiểm soát, sự thật trở nên xa xỉ

6.1. Ý nghĩa của tự do giáo dục, truyền thông và văn hóa trong dân chủ

• Giáo dục trung thực giúp công dân hiểu rõ lịch sử, quyền – nghĩa vụ, biết phản biện, phòng chống tẩy não, cực đoan hóa.

• Truyền thông độc lập là “quyền lực thứ tư”, giám sát chính quyền, vạch trần sai phạm, bảo vệ quyền lợi cộng đồng.

• Văn hóa đa nguyên thúc đẩy sáng tạo, khoan dung, bảo vệ đa dạng sắc tộc, tôn giáo, ý kiến.

6.2. Các biểu hiện kiểm soát tư tưởng, bóp méo sự thật ở Mỹ hiện nay

a) Cấm sách, kiểm duyệt giáo dục, thao túng lịch sử

• Ở Florida, Texas và nhiều bang, hàng trăm đầu sách về chủ đề chủng tộc, LGBTQ+, nữ quyền, thậm chí về nô lệ và diệt chủng bị cấm khỏi thư viện/trường học.

• Giáo viên bị đe dọa sa thải, kiện tụng nếu dạy các chủ đề “nhạy cảm” về kỳ thị, dân quyền, sự thật lịch sử (Ví dụ: “Florida ban hành chương trình học nêu ‘nô lệ được học kỹ năng có lợi’.”).

• Các chương trình về biến đổi khí hậu, quyền LGBTQ+, giáo dục giới tính bị loại khỏi giáo trình, thay bằng “giá trị truyền thống” do nhà nước áp đặt.

b) Tấn công truyền thông độc lập, lan truyền tin giả

• Trump và nhiều lãnh đạo MAGA gọi báo chí là “kẻ thù của nhân dân”, kích động tẩy chay, đe dọa nhà báo, phóng viên điều tra.

• Fox News, OANN và nhiều kênh truyền thông cực hữu phối hợp, phát tán thuyết âm mưu, tin giả, tin sai lệch về bầu cử, đại dịch, đối lập.

• Nhiều nhà báo bị đe dọa, quấy rối, thậm chí bị kiện, doxxing hoặc tấn công thể xác.

c) Chính trị hóa và cực đoan hóa văn hóa đại chúng

• Các phong trào bài trừ “woke”, chống lại sự đa dạng và bao dung, bị đẩy mạnh, tạo môi trường “tự kiểm duyệt” trong trường học, nghệ thuật, thể thao.

• Sách, phim, nghệ thuật có yếu tố phê phán xã hội hoặc cổ vũ đa dạng bị chỉ trích, đe dọa hoặc tẩy chay.

d) Phân cực xã hội qua mạng xã hội và truyền thông đại chúng

• Nhiều thuật toán mạng xã hội “ưu tiên” các nội dung cực đoan, giả mạo, gây phẫn nộ, chia rẽ để kiếm tương tác – vô hình trung thúc đẩy văn hóa thù hận.

• Sự thật trở nên lẫn lộn: “Mỗi phe một hệ sinh thái tin tức”, người dân sống trong “buồng dội âm”, khó tiếp nhận ý kiến trái chiều.

6.3. Hệ quả lâu dài

• Công dân mất năng lực phán đoán, bị thao túng ý thức: Tin vào âm mưu, dối trá, sợ sự thật. Người trẻ lớn lên với tư duy đóng kín, thiếu khả năng đối thoại.

• Nền giáo dục mất khả năng tạo ra công dân tự chủ: Học sinh không được học về sai lầm lịch sử, không nhận diện được bất công, dẫn tới cam chịu, dễ bị cực đoan hóa.

• Truyền thông độc lập bị “giết chết” dần: Khi xã hội mất niềm tin vào báo chí, mọi sự kiện đều có thể bị bóp méo, người cầm quyền muốn làm gì cũng được.

• Nội chiến văn hóa âm ỉ: Chia rẽ sắc tộc, vùng miền, tôn giáo, khuếch đại hận thù, chuẩn bị cho xung đột xã hội trong tương lai.

6.4. So sánh lịch sử & quốc tế

• Đức quốc xã và Liên Xô: Cấm sách, kiểm duyệt giáo dục, kiểm soát mọi phương tiện truyền thông — giúp chế độ duy trì quyền lực, đàn áp đối lập, bạo hành dân chúng.

• Hungary, Nga, Trung Quốc: Nhà nước kiểm soát nội dung học đường, truy bắt nhà báo, bắt nghệ sĩ/ cây bút phản kháng; xã hội suy thoái, bất công lan rộng.

6.5. Ví dụ thực tế tại Mỹ

• Hàng trăm giáo viên ở Florida, Texas phải nghỉ việc vì bị kiện, đe dọa do giảng dạy các chủ đề sự thật lịch sử.

• Phóng viên điều tra bị quấy rối, nhận hàng trăm tin nhắn dọa giết mỗi tuần chỉ vì đưa tin trung thực.

• Sách về Martin Luther King, Rosa Parks, Harvey Milk, quyền phụ nữ… bị loại khỏi thư viện.

• Một số học sinh không được học về nạn diệt chủng người da đỏ, nô lệ, các cuộc đấu tranh dân quyền.

6.6. Kết luận phần 6

Khi tư tưởng bị kiểm soát, khi sự thật không còn chỗ đứng, dân chủ trở thành hình thức. Một xã hội không còn tranh luận, không còn khả năng phản biện, sẽ bị dẫn dắt dễ dàng vào cực đoan hoặc độc tài.