ĐỐI THOẠI

Thời sự ngày 15-4-2025: Tên gọi Sài Gòn

Nguyễn Thông
15-4-2025
Tiengdan

Nhiều báo quốc doanh ngày 14-4 đưa tin, sẽ có phường ở quận 1, TP.HCM mang tên Sài Gòn: Phường Sài Gòn.

Việc đặt tên (địa danh) cho nơi nào đó, từ cấp xã trở lên (huyện, tỉnh, vùng) là quyền của Quốc hội. Quốc hội thông qua thì mới có tên chính thức.

Hồi cuối năm ngoái 2024, Quốc hội quyết việc xã quê tôi bị nhập chung với hai xã khác, đồng ý đặt tên mới là Kiến Hưng. Cái tên này do huyện Kiến Thụy đề xuất, lại còn lý giải Kiến là Kiến Thụy, Hưng là hưng thịnh, phát triển, mẹ hát con khen, cứ tấm tắc khen hay. Quốc hội gật gù, hay, đồng ý, Kiến Hưng, ghi vào sổ, từ nay mang tên mới.

Cũng xin lưu ý rằng, tên thì ai/ cấp nào cũng có quyền đặt, dân cứ đặt thoải mái, nhưng quyết cho nó hợp pháp thì phải Quốc hội, nhé.

Kiến Hưng tồn tại tới nay được gần bốn tháng, chỉ hai tháng nữa sẽ bị xóa sổ, bởi xã mới Kiến Hưng lại tách ra, có cuộc ba đào nữa, nhập với những xã khác và có tên mới khác. Chưa khi nào địa danh bị phập phù, chết yểu thần tốc như lúc này.

Nhắc lại, chính quyền TP.HCM sẽ chia quận 1 thành bốn phường, trong đó một phường được đặt tên Sài Gòn: Phường Sài Gòn. Thiên hạ xôn xao, người thì mừng cái tên Sài Gòn đã trở lại, được khôi phục; người thì không đồng tình bởi chỉ đặt cho phường thì phí tên quá…

Thực tế cho thấy, địa danh Sài Gòn không chỉ đơn thuần là cái tên, mà là giá trị lịch sử, thứ ăn sâu vào tiềm thức con người. Bất luận chính quyền có ghét bỏ thì nó vẫn tồn tại. Chỉ vì nó gắn với chính quyền cũ, thủ đô cũ của chế độ Việt Nam Cộng Hòa mà rẻ rúng nó, là rất vớ vẩn.

Với đại đa số người dân, nhất là dân miền Nam, đặc biệt người Sài Gòn, cái tên Sài Gòn vẫn cứ tồn tại, vẫn “Sài Gòn đẹp lắm, Sài Gòn ơi, Sài Gòn ơi”. Họ nói với nhau “đi Sài Gòn” hoặc lên thành phố, chứ mấy ai trang trọng rườm rà “đi TP.HCM”.

Những người thực sự yêu quý Sài Gòn vẫn tìm ra cách tôn vinh nó, chẳng hạn Ngân hàng Sài Gòn – Hà Nội (SHB), vừa lọt tai, dễ nghe, vừa đỡ chướng khó gọi. Tài. Tôi khen anh nào chọn cái tên dễ hút khách, tiền vào như nước bởi nó chạm vào sâu thẳm lòng người, chứ tên kiểu kia, có ma nó gửi. Sài Gòn – danh từ riêng dân dã mà đằm sâu đầy kỷ niệm ấy, dễ gì mất được.

Đừng bảo rằng đảng, quốc hội đã xóa tên Sài Gòn, đã đặt cho nó là TP.HCM thì cứ vậy, có sao đâu, cần gì phải đổi, rách việc, v.v… Này, tôi nói thật, một địa danh, tên một thành phố mà rườm rà “thành phố Hồ Chí Minh” (cứ phải trang trọng viết/ nói đầy đủ vậy, chứ không ai dám chỏng lỏn bỏ chữ/ từ “thành phố”) là đã không khoa học rồi. Thành phố thành phố Hồ Chí Minh (chẳng hạn: ngành giáo dục các thành phố Hà Nội, TP.HCM), nghe cứ sao sao ấy.

Đó là chưa kể, chỉ một địa danh mà vô vàn cách viết: Thành phố Hồ Chí Minh, TP Hồ Chí Minh, TP.HCM, TPHCM; rồi lại còn TP.Thủ Đức, TP.HCM… giời ạ, ung cả thủ. Nhẽ ra chỉ cần “Sài Gòn”, đầy đủ, trọn vẹn, khoa học, tình cảm, có chiều sâu lịch sử, dễ viết, luôn được dân (trừ tivi) yêu thương.

Cũng đừng lý luận rằng, từ năm 1976 tới nay, gần nửa thế kỷ rồi, cũng quen rồi, làm sao phải đổi lại… Vâng, cũng đã hơi quen nhưng đầy trục trặc. Đấy là chưa kể, lấy tên người/ lãnh tụ làm địa danh, nói về cái tốt thì chả sao, nhưng về sự xấu khiến người ta cứ phải né tránh, thậm chí gây trò cười. Dư luận từng cười cứ tốt thì TP.HCM, còn chuyện xì ke ma túy, trộm cướp, giết người, tự tử, nghèo đói thì Sài Gòn.

Liên Xô từng đổi St. Petersburg (thánh Petersburg) thành Leningrad (thành phố Lenin), rồi cuối cùng chối quá lại phải cho nó hoàn tục. Cái thói áp đặt chính trị vào mọi chuyện đã gây ra biết bao nhiêu quanh quẩn, đèn cù, nhố nhăng.

Tôn vinh thần tượng cứ việc tôn vinh, chả ai cấm, nhưng cần xem xét lại cái tên TP.HCM đặt cho một thành phố. Nếu quyết giữ, thì cứ gọi thẳng, ngắn gọn là HCM, cũng như Hà Nội, Hải Phòng, Đã Nẵng, Cần Thơ, Huế vậy, đừng rườm rà mất thời gian tốn giấy “thành phố HCM, HCM City” nữa.

Nhưng tốt nhất, hãy trả lại tên “Sài Gòn” cho đô thị bậc nhất này. Nó đã tồn tại hơn 300 năm. Cái tên/ địa danh ấy vẫn sống, sinh sắc, bền vững, lưu trong lòng người kể cả khi đã bị xóa sổ.

Hãy nhớ rằng, việc lưu giữ tên/ địa danh Sài Gòn một cách chính thống, hợp pháp cũng phải đàng hoàng, tử tế. Đó là tên xứng tầm một thành phố lớn, thậm chí một vùng, chứ không phải để đặt cho phường, cấp phường xã, toen hoẻn đơn vị hành chính cỏn con.