VNTB – “Tất cả chỉ là ảo ảnh sao?”: Con cái trưởng thành bị ảnh hưởng thế nào bởi ly hôn xế chiều
Molly Gorman
20.09.2025 6:00
VNThoibao
(VNTB) – Ngay từ cuối những năm 1980, các nghiên cứu mới nổi đã chỉ ra rằng, cũng giống như trẻ nhỏ, người trưởng thành phản ứng với việc cha mẹ ly hôn bằng sự giận dữ, sốc và “nỗi buồn dai dẳng”.
Ly hôn ở giai đoạn cuối đời đang trở nên phổ biến hơn – và các nhà khoa học bắt đầu khám phá tác động bất ngờ nhưng sâu sắc mà nó có thể gây ra cho những đứa con trưởng thành và mối quan hệ của chúng.
Ly hôn đang “ngả màu xám”.
Mỹ hiện là một trong những quốc gia có tỷ lệ ly hôn cao nhất thế giới, mặc dù trong bốn thập niên qua, tỷ lệ này đã giảm ở các cặp vợ chồng trẻ. Thay vào đó, người trung niên và cao tuổi đang chiếm đa số. Thực tế, từ 65 tuổi trở lên hiện là nhóm tuổi duy nhất ở Mỹ có tỷ lệ ly hôn đang tăng. Với những người trên 50 tuổi, tỷ lệ này cũng đã tăng trong nhiều thập niên, nhưng nay đã ổn định trở lại.
Ngày nay, khoảng 36% số người ly hôn ở độ tuổi 50 trở lên, so với chỉ 8,7% vào năm 1990. Hiện tượng này được gọi là “ly hôn xám” (ly hôn lúc đã lớn tuổi).
Các nghiên cứu cho rằng sự gia tăng ly hôn xám diễn ra do nhiều lý do khác nhau. Trước hết, con người ngày nay sống lâu hơn trước, và các cặp vợ chồng lớn tuổi có thể ít sẵn sàng chịu đựng một cuộc hôn nhân không hạnh phúc như trước đây. Trong khi đó, giới trẻ kết hôn muộn hơn và ngày càng chọn lọc kỹ lưỡng hơn khi tìm bạn đời. Như một nhà nghiên cứu nhận xét: “Hoa Kỳ đang tiến tới một hệ thống trong đó hôn nhân trở nên hiếm hơn nhưng ổn định hơn so với trước đây”.
Sự gia tăng của ly hôn xám không chỉ riêng ở Mỹ – mà còn xuất hiện trong các xã hội đang già hóa trên khắp thế giới. Ở Hàn Quốc có một câu nói rằng hôn nhân phải kéo dài “cho đến khi tóc đen hóa thành rễ hành xanh” – nghĩa là cam kết trọn đời. Nhưng từ những năm 2000, ngày càng nhiều người cao tuổi ở Hàn Quốc chọn ly hôn hoàng hôn (hwang-hon divorce) để chấm dứt những cuộc hôn nhân không trọn vẹn. Với tuổi thọ trung bình trên 80 của cả nam và nữ ở Hàn Quốc, “những người ở độ tuổi 50, 60 có thể kỳ vọng sống thêm 30 đến 40 năm nữa, và ly hôn xám có thể mang lại cơ hội mở ra một chương mới của cuộc đời”, nghiên cứu cho biết. Nhật Bản cũng chứng kiến sự gia tăng các vụ ly hôn “trưởng thành” từ những năm 1990, và ngày nay, ly hôn xám chiếm tới 22% tổng số vụ ly hôn tại đây.
Giữa xu hướng này, một khía cạnh của ly hôn xám đang bắt đầu nhận được nhiều sự chú ý hơn: tác động sâu rộng mà sự chia tay này có thể gây ra cho con cái trưởng thành – và cho mối quan hệ của chúng với cha mẹ, đặc biệt là với người cha.
“Như một trận động đất”
Trong khi các nhà nghiên cứu đã nghiên cứu rộng rãi việc trẻ nhỏ bị ảnh hưởng thế nào bởi ly hôn, thì tác động đối với con cái trưởng thành đã bị bỏ quên trong thời gian dài – có lẽ vì người ta cho rằng họ đã đủ trưởng thành và có khả năng đối phó tốt hơn. Tuy nhiên, ngay từ cuối những năm 1980, các nghiên cứu mới nổi đã chỉ ra rằng, cũng giống như trẻ nhỏ, người trưởng thành phản ứng với việc cha mẹ ly hôn bằng sự giận dữ, sốc và “nỗi buồn dai dẳng”.
Họ cảm thấy như toàn bộ chỗ dựa trong cuộc đời mình bỗng chốc sụp đổ.
“Nhiều lần tôi nghe những đứa con trưởng thành nói: ‘Gia đình giống như tảng đá vững chắc – gia đình tôi […] hệ thống mạng lưới hỗ trợ mà tôi đã lớn lên cùng nó […] bỗng bị cuốn vào một vết nứt động đất’”, Carol Hughes – nhà trị liệu hôn nhân và gia đình ở miền Nam California, đồng tác giả cuốn Home Will Never Be the Same Again: A Guide for Adult Children of Grey Divorce (tạm dịch: Gia đình không bao giờ được như xưa nữa: Hướng dẫn cho con cái trưởng thành trong các gia đình có ly hôn xám) – cho biết. “Đột nhiên, cha mẹ họ ly hôn, và họ cảm thấy như nền tảng cuộc đời mình sụp đổ”, bà nói thêm.
Khi hồi tưởng lại những ký ức đã chia sẻ cùng gia đình, những đứa con trưởng thành có thể tự hỏi: “Tất cả chỉ là ảo ảnh sao? Họ đã bao giờ thật sự hạnh phúc chưa?”, Hughes chia sẻ. Một số khách hàng của bà đã chấm dứt các mối quan hệ hoặc hủy hôn ước vì cha mẹ ly hôn, hoặc bắt đầu hoài nghi về bản thân và lòng tự trọng.
“Ly hôn của cha mẹ có thể là một trải nghiệm khó khăn với bất kỳ cá nhân nào […] bất kể tuổi tác hay thời gian hôn nhân. Trải nghiệm [hay] sự chuyển đổi đó chỉ đơn giản là khác nhau”, Joleen Greenwood – giáo sư xã hội học tại Đại học Kutztown, Pennsylvania (Mỹ) – cho biết.
Ví dụ, con cái trưởng thành có thể cảm thấy có nghĩa vụ phải giúp đỡ người cha hoặc mẹ mà họ cho là “bị đối xử sai” – bằng cách đứng về phía họ, hỗ trợ tinh thần và xã hội, thậm chí giúp đỡ về mặt pháp lý, bà nói.
Khi Greenwood phỏng vấn 40 người con trưởng thành có cha mẹ ly hôn, một chủ đề chung nổi bật là cảm giác bị kẹt giữa hai phía: “Cha mẹ có thể xem [con cái] như bạn bè, ngang hàng hoặc người tâm sự và ‘đặt họ vào giữa’”, bà nói. “Điều này không có nghĩa là cha mẹ không làm thế với con dưới 18 tuổi, nhưng nó có khả năng xảy ra nhiều hơn khi con đã từ 18 tuổi trở lên”, Các nghiên cứu cho thấy, đặc biệt là con gái thường có xu hướng cung cấp sự hỗ trợ tinh thần nhiều hơn con trai.
Hughes cũng lưu ý rằng con cái trưởng thành có thể gặp khó khăn trong việc giữ ranh giới với cha mẹ sau khi ly hôn – ví dụ, khi cha mẹ tìm đến họ để xin lời khuyên hẹn hò hoặc thậm chí là lời khuyên tình dục – điều mà họ sẽ không bao giờ làm với con nhỏ.
“Không phải tất cả cha mẹ đều làm vậy, dĩ nhiên, nhưng những đứa con trưởng thành này hoàn toàn không biết phải xử lý ra sao”, Hughes nói về tình huống bị cuốn vào chuyện hẹn hò của cha mẹ.
“Phụ nữ về cơ bản là người ‘điều phối xã hội’ của đời sống gia đình. Khi điều đó mất đi, đàn ông trở thành những hòn đảo cô độc giữa biển cả”. – Jocelyn Elise Crowley
Greenwood cho biết, ly hôn xám cũng có thể ảnh hưởng đến mối quan hệ của cha mẹ với anh chị em ruột và họ hàng, cũng như các dịp lễ hay nghi thức gia đình, và thậm chí cả các mối quan hệ tình cảm của chính con cái trưởng thành. “Một số [người con trưởng thành] chịu ảnh hưởng nặng nề và cảm thấy có liên quan (chú thích của người dịch: có lỗi chẳng hạn) đến việc cha mẹ ly hôn… đến mức nó can thiệp vào các mối quan hệ riêng hay cuộc sống của họ”, bà nói. “Họ có thể bắt đầu lo lắng về sự bền lâu của mối quan hệ hiện tại hoặc tương lai của chính mình”.
Những người cha lênh đênh?
Trong suốt cuộc đời, các mối quan hệ của chúng ta luôn thay đổi, bao gồm cả mối quan hệ với cha mẹ. Khi còn nhỏ, cha mẹ là người duy nhất cung cấp sự hỗ trợ về tinh thần và tài chính. Khi ta lớn dần, mối quan hệ này trở nên cân bằng hơn và cuối cùng đảo ngược lại: con cái trưởng thành sẽ chăm sóc cha mẹ già. Nhưng một cuộc ly hôn ở tuổi xế chiều có thể làm đảo lộn quá trình đó – và gây ra một “sự thay đổi đột ngột” trong mối quan hệ với từng người cha hoặc mẹ, theo Jocelyn Elise Crowley, giáo sư chính sách công tại Đại học Rutgers (Mỹ), tác giả cuốn Gray Divorce: What We Lose and Gain from Mid-life Splits (Tạm dịch: Ly Hôn Tuổi Xế Chiều: Chúng Ta Mất và Được Gì Sau Những Cuộc Ly Hôn ở Tuổi Trung Niên).
Trong nghiên cứu dựa trên phỏng vấn 40 nam và 40 nữ trải qua ly hôn xám, Crowley phát hiện phụ nữ phải chịu một “hình phạt kinh tế” sau ly hôn, do họ thường tạm ngưng công việc để chăm sóc con cái.
Ngược lại, đàn ông phải chịu một “hình phạt xã hội”. Lý do là vì trong hôn nhân, người vợ thường là “người giữ kết nối gia tộc”, nghĩa là họ dành thời gian và công sức để duy trì mối quan hệ với gia đình, bạn bè, trong khi người chồng lại phụ thuộc vào vợ để duy trì đời sống xã hội.
“Phụ nữ về cơ bản vẫn là ‘người điều phối xã hội’ của gia đình trong năm 2025, và khi điều đó mất đi, đàn ông trở thành những hòn đảo cô độc giữa biển cả”, Crowley nói.
Sau ly hôn, những người chồng này mất đi mạng lưới xã hội và ít liên lạc hơn với con cái, vốn thường đứng về phía mẹ. Những người đàn ông mà Crowley phỏng vấn đã trải qua “nỗi đau buồn khôn xiết” sau chia tay. “Họ bày tỏ rất nhiều nỗi buồn”, bà cho biết.
Tình trạng con cái ngả về phía mẹ sau ly hôn được gọi là matrifocal tilt (nghiêng về phía mẹ). Với trẻ nhỏ, điều này có thể là hệ quả của quyền nuôi con thuộc về mẹ. Nhưng nhiều nghiên cứu tại các quốc gia khác nhau, kéo dài trong nhiều thập niên, cũng phát hiện hiện tượng này xảy ra ở các vụ ly hôn xám, khi con cái đã trưởng thành.
Ví dụ, một nghiên cứu dọc tại Đức về những người con trưởng thành từ 18–49 tuổi, công bố năm 2024, cho thấy ly hôn xám khiến con cái trưởng thành trở nên gần gũi hơn với mẹ, cả về tần suất liên lạc lẫn sự gắn bó tình cảm, trong khi mối liên kết với cha lại suy yếu. Nghiên cứu kết luận: “Sự gắn kết giữa con cái trưởng thành và mẹ được củng cố, nhưng với cha thì bị xói mòn” sau ly hôn. Tác động rõ rệt nhất nằm ở thay đổi tần suất liên lạc, và ở mức độ vừa phải đối với sự gắn bó tình cảm. Cuối cùng, ly hôn xám “khiến sự gắn kết nghiêng về phía mẹ và đặt cha vào nguy cơ cao bị cô lập xã hội”.
Ly hôn xám có thể dẫn đến việc cha ít liên lạc với con cái hơn.
Các nghiên cứu khác cũng gợi ý rằng ly hôn ở giai đoạn cuối đời làm giảm sự liên lạc giữa cha và con, và còn giảm mạnh hơn nữa khi người cha có bạn đời mới. Ngược lại, khi người mẹ tái hôn, điều đó dường như không làm thay đổi sự liên lạc mẹ – con.
(Thật thú vị, phụ nữ có xu hướng chủ động nộp đơn ly hôn nhiều hơn và ít khi tái hôn sau ly hôn xám.)
Sự xa cách giữa cha và con sau ly hôn có thể xảy ra ngay cả khi người cha vẫn chu cấp và hỗ trợ cho con cái trưởng thành: một nghiên cứu cho thấy sau ly hôn, “sự liên lạc thường xuyên giữa cha và con trưởng thành giảm xuống” mặc dù “sự hỗ trợ tài chính của cha cho con trưởng thành lại tăng lên”.
Một số con cái trưởng thành có thể giảm liên lạc để tránh bị cuốn vào xung đột: một nghiên cứu trên 930 người trải qua ly hôn xám cho thấy 7% cha mẹ không còn liên lạc với ít nhất một người con.
Sự rạn nứt trong mối quan hệ gia đình như vậy có thể ảnh hưởng đến cả sức khỏe tinh thần của cha mẹ lẫn con cái, với một nghiên cứu cho thấy việc không liên lạc với ít nhất một người con trưởng thành đã “làm trầm trọng thêm tác động tiêu cực của ly hôn lên sức khỏe tâm thần của cha mẹ”.
Thách thức thực tế
Mặc dù vấn đề quyền nuôi con không được đặt ra đối với con trưởng thành trong các thỏa thuận ly hôn, nhưng một số người có thể vẫn đang sống cùng cha mẹ vào thời điểm họ ly hôn. Năm 2023, có 18% người Mỹ trong độ tuổi 25–34 sống cùng cha mẹ. Một số người trẻ trưởng thành có thể phụ thuộc vào cha mẹ về tài chính, chẳng hạn nếu họ vẫn còn đang đi học. Con cái trưởng thành thậm chí có thể trì hoãn việc vào đại học hoặc cao đẳng nếu ly hôn xám ảnh hưởng đến tài chính gia đình.
Tuy nhiên, mối quan hệ có thể được hàn gắn trở lại, Crowley cho biết, và một số người cha vẫn tìm cách kết nối lại với con cái sau này, ngay cả khi đã xa cách một thời gian dài.
Khi các nhà nghiên cứu trên thế giới tiếp tục tìm hiểu nguyên nhân và hậu quả của sự gia tăng các vụ ly hôn ở tuổi xế chiều và những giai đoạn chuyển tiếp đầy đau đớn, việc hiểu rõ tác động của nó đối với gia đình là điều rất quan trọng. Với những người con trưởng thành đang chật vật vì cha mẹ ly hôn, Hughes cho rằng việc tham gia các nhóm hỗ trợ cùng những người trải qua vấn đề tương tự có thể có ích, và có thể giảm bớt cảm giác cô đơn và bị cô lập.
Dĩ nhiên, các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng không phải mọi mối quan hệ cha mẹ – con cái đều bị ảnh hưởng tiêu cực. Thực tế, một số người con trưởng thành sẽ không ngạc nhiên hay sốc khi cha mẹ họ ly hôn, thậm chí có thể ủng hộ quyết định đó. Tất cả phụ thuộc vào hoàn cảnh của từng gia đình. Nhiều người con mà Greenwood phỏng vấn cảm thấy nhẹ nhõm khi cha mẹ cuối cùng cũng ly hôn, thường là vì họ đã lớn lên trong một gia đình đầy xung đột và cãi vã.
“Ngay cả với những mối quan hệ từng căng thẳng, theo thời gian, chúng cũng dần được hàn gắn lại”, bà nói.
__________________
Nguồn: BBC
https://www.bbc.com/future/article/20250912-how-grey-divorce-affects-adult-children
No comments:
Post a Comment