ĐỐI THOẠI

Cách mạng văn hóa Mỹ

Nhã Duy
19-9-2025
Tiengdan

Sau các cuộc tấn công vào hệ thống đại học Hoa Kỳ cũng như vào giới truyền thông, nước Mỹ xem như chính thức bắt đầu bước vào một cuộc cách mạng văn hóa từ sau cái chết gây nhiều bàn luận của Charlie Kirk.

Nếu phía khuynh hữu xem Kirk là một “vị thánh tử đạo” trong phong trào MAGA thì ngược lại, nhiều người dù không đồng tình với bạo lực chính trị, vẫn cho rằng anh ta là nạn nhân từ chính những tư tưởng gây tranh cãi của mình.

Điều này vốn dĩ bình thường không chỉ trong một xã hội dân chủ, mà còn là phản ứng tự nhiên của con người khi nhìn nhận vấn đề trái ngược trong bất cứ xã hội nào. Hay khác hơn, đó là quyền biểu đạt cá nhân, hay quyền tự do ngôn luận theo tu chính án thứ nhất của hiến pháp Hoa Kỳ.

Nhưng không phải. Bất cứ ngôn từ nào bị gán đặt là “không thích hợp” về Kirk cũng có thể bị suy diễn theo ý nghĩa tiêu cực và đối diện rủi ro.

Nhà cầm quyền và những tổ chức khuynh hữu đang ráo riết săn lùng và thanh trừng những ý kiến đối lập. Một số người bị sa thải. Nếu không phải công dân Mỹ thì họ bị thu hồi visa và trục xuất. Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ còn thông báo sẽ cấm cửa cả công dân nước ngoài nếu bị phát hiện đã có ý kiến tiêu cực về Charlie Kirk. Và tất nhiên về Donald Trump và nước Mỹ.

Dưới sự hăm dọa của cơ quan truyền thông liên bang FCC và áp lực tài chính từ giới tài phiệt truyền thông, hệ thống truyền hình ABC buộc phải ngưng vô thời hạn chương trình hài thoại chính trị của nhà dẫn chương trình Jimmy Kimmel vì anh bị cho là có những lời lẽ “không thích hợp và vô cảm” về Kirk, tương tự như vài ký giả và chương trình khác. Dù thật ra, Kirk chỉ là cái cớ khi đó là hậu quả cho những gì họ đã giễu cợt hay bình luận về Trump và giới chính trị gia suốt những năm qua. Trump vừa đề nghị FCC cần rút giấy phép hoạt động của cả các cơ quan truyền thông đã chỉ trích ông ta, sau khi đã nộp đơn kiện một số hệ thống truyền thông.

Nếu vậy, quyền tự do báo chí và tự do ngôn luận xem như đang bị tấn công ở một cấp độ mới.

Câu chuyện tại đại học Texas A&M là một ví dụ khác dù không liên quan đến Charlie Kirk. Đây là viện đại học công lập lâu đời và lớn nhất tại Texas, cung cấp hàng triệu chuyên viên cho tiểu bang này và nước Mỹ từ hàng trăm năm qua.

Hồi tuần trước, một đoạn thu âm ngắn về cuộc tranh luận giữa một nữ sinh viên và vị giáo sư được một dân biểu tiểu bang thuộc Đảng Cộng Hòa tung lên mạng. Trong đoạn thu âm này, cô sinh viên cật vấn vị giáo sư đã làm trái sắc lệnh tổng thống là chỉ thừa nhận hai giới tính nam-nữ và xâm phạm niềm tin tôn giáo của cô khi đề cập đến vấn đề giới tính trong xã hội đương thời. Người ta có thể nghe vị giáo sư trả lời rằng, điều bà đang trình bày là khoa học và hợp lệ, bà có đạo đức và chuyên môn để giảng dạy, nếu cô ta thấy không thích hợp thì có quyền rời khỏi lớp.

Dưới áp lực của các chính trị gia trong đảng Cộng Hòa tại tiểu bang này lẫn từ Bộ Tư Pháp đòi điều tra sự việc, Texas A&M buộc phải sa thải không chỉ vị giáo sư này mà cả trưởng khoa lẫn hiệu trưởng. Nhưng phía Cộng Hòa vẫn chưa hài lòng cho đến hôm qua, họ tuyên bố đã “chiến thắng” khi vị chủ tịch viện đại học này thông báo sẽ từ chức.

Nói thêm rằng, Chủ tịch Mark Welsh là Đại tướng Tổng Tham Mưu Trưởng Không Quân hồi hưu sau 40 năm phục vụ trong quân đội. Ông tốt nghiệp Học Viện Không Quân rồi Cao học, đã tu nghiệp tại các viện đại học danh tiếng như MIT và Harvard. Ông là Trưởng khoa ngành Chính phủ và Công Quyền tại Texas A&M từ sau khi về hưu rồi được đề bạt vào chức vụ Chủ tịch. Dù vậy, một Đại tướng được Tổng thống Obama thăng cấp và dù được Thượng viện chuẩn thuận, vẫn khó được chấp nhận tại tiểu bang thành trì đảng Cộng Hòa dưới thời Donald Trump.

Các giáo sư tại đại học này cho rằng từ nay họ sẽ không còn tự do học thuật để giảng dạy các vấn đề khoa học và học thuật mà không bị kiểm duyệt và buộc họ phải e dè hơn.

Theo thăm dò từ tờ Texas Tribune, khoảng một nửa giáo sư đại học tại Texas cho biết họ đã hay sẽ tìm việc tại các tiểu bang ngoài Texas và khoảng 20% nhóm giáo sư còn lại cho biết họ không có ý định giảng dạy lâu dài (*). Có thể hiểu là họ muốn được giảng dạy tại những tiểu bang và môi trường giáo dục tôn trọng khoa học và tự do học thuật hơn.

Cuộc cách mạng văn hóa tại Trung Quốc là cuộc đấu tranh ý thức hệ, tái khẳng định quyền lực cá nhân và tạo ra phong trào cuồng lãnh tụ với hàng triệu người bị bách hại cùng sự bất ổn về kinh tế và chính trị kéo dài.

Nhìn vào những gì đang diễn ra tại nước Mỹ hiện nay, người ta không thể không liên tưởng đến cuộc cách mạng văn hóa tại Trung Quốc như vậy. Cũng là cuộc tấn công vào những gì bị cho là khuynh tả, là sự tập trung quyền lực vào một cá nhân qua phong trào cuồng lãnh tụ với những vệ binh trung thành chưa từng thấy tại Hoa Kỳ.

Cuộc cách mạng văn hóa tại Mỹ có thể không chết người như tại Trung Quốc mà nó có thể tiêu diệt một nền dân chủ lâu đời và cả một quốc gia.