ĐỐI THOẠI

Điều 5 Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương : Donald Trump vẫn mập mờ với NATO
Thùy Dương
Đăng ngày: 25/06/2025 - 14:04
RFI

Trong bối cảnh chiến tranh Ukraina chưa có dấu hiệu lắng dịu bất chấp các nỗ lực ngoại giao quốc tế và trước mối đe dọa quân sự từ Nga nhắm đến châu Âu ngày càng tăng, thượng đỉnh Liên Minh Bắc Đại Tây Dương diễn ra tại La Haye, Hà Lan trong hai ngày 24 và 25/06/2025 thu hút nhiều sự chú ý.

Các nhà lãnh đạo NATO tại thượng đỉnh ở La Haye, Hà Lan, ngày 24/06/2025. REUTERS - Christian Hartmann

Bên cạnh việc tăng chi tiêu quân sự lên 5% vào năm 2035 theo yêu cầu của tổng thống Mỹ, khả năng chính quyền Donald Trump yểm trợ các đồng minh châu Âu trong trường hợp bị tấn công quân sự là điều đặc biệt được quan tâm tại thượng đỉnh.

Theo AFP, tổng thư ký NATO Mark Rutte hôm qua khẳng định rõ ràng là Hoa Kỳ « hoàn toàn » ủng hộ các quy tắc của Liên Minh, hàm ý nói đến điều 5 về phòng thủ hỗ tương giữa các nước thành viên NATO. Tuy nhiên, chỉ trước đó một hôm, trên đường bay sang Hà Lan, ông Donald Trump vẫn « úp úp mở mở » về việc bảo vệ các đồng minh, nói rằng có « nhiều cách định nghĩa Điều 5 » của Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương. Nói cách khác, tổng thống Trump đã để ngỏ khả năng vận dụng « các vùng xám » trong cách diễn giải điều 5.

Xin nhắc lại, từ khi được thành lập vào năm 1949 với 12 quốc gia, NATO không ngừng được mở rộng và đến nay đã có 32 thành viên. Tuy nhiên, những cột trụ của Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương thì vẫn không thay đổi, trong đó có điều 5 về phòng thủ tập thể. Theo điều khoản này, « một cuộc tấn công vũ trang nhắm vào một hoặc nhiều » nước thành viên tại châu Âu hay Bắc Mỹ đều sẽ được xem như một cuộc tấn công chống lại cả liên minh, thế nên khi thực hiện « quyền tự vệ của cá nhân hoặc tập thể », các nước có thể, « theo cách đơn lẻ hoặc theo thỏa thuận với các đồng minh khác, thực hiện hành động mà họ xem là cần thiết, kể cả sử dụng vũ lực, để tái lập và duy trì an ninh của khu vực Bắc Đại Tây Dương ».

Trong chuyên mục Giải mã ngày 24/06, báo Kinh tế Pháp Les Echos nhấn mạnh đến việc mỗi nước được tự do « thực hiện các hành động mà họ xem là cần thiết » có nghĩa là mỗi đồng minh có quyền tự do áp dụng điều 5 tùy theo khả năng của họ, cũng như tùy theo tình hình cụ thể, và trước hết là tự do diễn giải điều 5.

Trong trường hợp xảy ra tấn công xâm lược, Hội đồng Bắc Đại Tây Dương sẽ được thông báo và các đồng minh sẽ được tham vấn để ứng phó, chứ không phải cứ thế mà lao vào xung đột. Hơn nữa, Hiệp ước cũng không đề cập đến trường hợp có bất đồng giữa các thành viên NATO, ví dụ như giữa Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp.

Les Echos nhắc lại phân tích của một nhà ngoại giao, theo đó Điều 5 có những « vùng xám » và chủ yếu vận hành dựa vào việc xây dựng lòng tin : « Có yếu tố về lòng tin trong Điều 5 : Điều này phát huy hiệu quả vì Nga tin và sợ ». Điều đó cũng có nghĩa là bất kỳ dấu hiệu nào về sự ngờ vực cũng sẽ phát đi tín hiệu là NATO yếu đuối, gây ra sự bất an cho các nước châu Âu, vốn lâu nay vẫn dựa dẫm vào sự bảo vệ của Hoa Kỳ.

Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần cảnh báo rằng chính quyền Mỹ sẽ không trợ giúp các nước châu Âu nếu họ không chi nhiều hơn cho quốc phòng. Les Echos nhận định là trước thềm hội nghị thượng đỉnh La Haye, vẫn có những nước đồng minh cố tìm cách cưỡng lại việc tăng chi tiêu quân sự, nên tuyên bố của ông Trump cũng là hợp lý. Một chuyên gia phân tích : « Dẫu sao châu Âu cũng phải chuẩn bị cho khả năng nhận ít sự hỗ trợ hơn từ Mỹ, tức là phải chi tiêu nhiều hơn » và « đây sẽ là thượng đỉnh của số 5 : chi 5% GDP cho quốc phòng để có được sự bảo vệ của Mỹ theo Điều 5 ».

Trên thực tế, đối với các chuyên gia quân sự, uy tín của Liên Minh Bắc Đại Tây Dương không chỉ nằm ở các điều khoản, mà dựa nhiều vào lực lượng mà liên minh triển khai với một bộ chỉ huy phối hợp, các máy bay, tàu, xe tăng, các cuộc tập trận đa quốc gia, cũng như các kế hoạch phòng thủ liên tục được cập nhật… Nói cách khác, Điều 5 và các phương tiện quân sự là không thể tách rời.

Theo trang mạng của kênh truyền hình France 24, trước khi diễn ra thượng đỉnh, tổng thư ký NATO Mark Rutte đã viết cho tổng thống Mỹ Donald Trump, khẳng định là sau thượng đỉnh La Haye, « châu Âu sẽ chi rất nhiều tiền » cho phòng thủ « đúng như điều họ cần phải làm » và « đó sẽ là thắng lợi của ông » Trump. Về phía Liên Âu, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu Ursula von der Leyen cũng tuyên bố một « Châu Âu phòng thủ cuối cùng đã thức tỉnh ».

Nhưng liệu như vậy đã đủ để châu Âu tránh được đòn cảnh cáo của tổng thống Mỹ Donald Trump ? Camille Grand, một cựu quan chức của NATO và cũng là chuyên gia quốc phòng, được France 24 trích dẫn, nói : « Liệu Trump có muốn để xảy ra xung đột không ? Đó là điều hoàn toàn chưa thể biết được »