NCQT: Thế giới hôm nay-24/06/2025Nguồn: The Economist
Biên dịch: Đỗ Đặng Nhật Huy
24/06/2025
NghiencuuQT
Trước đó, ông Trump cảm ơn Iran vì đã thông báo trước về một cuộc tấn công nhằm vào căn cứ quân sự của Mỹ tại Qatar. Iran cho biết họ đã đáp trả với số lượng bom tương đương số mà Mỹ ném vào cuối tuần trước. Giá dầu Brent giảm gần 9% sau vụ tấn công, xuống còn hơn 70 USD một thùng.
Israel đã tăng cường tấn công vào Tehran, nhắm vào các địa điểm mang tính biểu tượng của chế độ Iran. Tên lửa bắn trúng lối vào nhà tù Evin khét tiếng — nơi giam giữ tù nhân chính trị — và trụ sở của lực lượng bán vũ trang Basij. Theo quân đội Israel, đây là đợt tấn công lớn nhất từ trước đến nay, cho thấy mục tiêu giờ không chỉ giới hạn ở chương trình hạt nhân của Iran.
Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi tại Moscow để đàm phán. Ông Putin lên án các cuộc không kích của Mỹ vào cơ sở hạt nhân của Iran là “hành động gây hấn hoàn toàn vô cớ.” Lãnh tụ tối cao Iran, Ayatollah Ali Khamenei, được cho là đã cử đặc phái viên đến Nga để tìm kiếm sự hậu thuẫn mạnh mẽ hơn. Ông Putin cũng đã điện đàm với thủ tướng Iraq, Muhammad al-Sudani, để thảo luận về tình hình khu vực.
Hoạt động kinh doanh tại Mỹ chậm lại đôi chút trong tháng 6. Chỉ số PMI tổng hợp của S&P giảm từ 53 trong tháng 5 xuống 52.8, vẫn trên ngưỡng tăng trưởng trong tháng thứ 29 liên tiếp. Các biện pháp thuế quan của ông Trump đã làm tăng chi phí đầu vào cho các nhà sản xuất, khiến sản lượng ở mức thấp nhất trong 15 tháng. Trong khi đó, ngành dịch vụ suy giảm do lo ngại thuế quan có thể làm tăng lạm phát.
Cử tri đã giáng một đòn nặng vào Đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền trong cuộc bầu cử địa phương tại Tokyo. Đảng này chỉ giành được 21 trong tổng số 127 ghế, kết quả tệ nhất trong kỳ bầu cử năm nay. Người dân đang lo lắng về lạm phát, vốn đã lên mức cao nhất hai năm qua, đạt 3,7% tính theo năm trong tháng 5. Kết quả này là dấu hiệu xấu cho thủ tướng Ishiba Shigeru, người sẽ đối mặt với cuộc tổng tuyển cử vào tháng 7.
Novo Nordisk, công ty sản xuất thuốc tiêm chống béo phì, đã chấm dứt hợp tác với Hims & Hers, một công ty y tế từ xa của Mỹ. Hãng dược Đan Mạch cáo buộc Hims & Hers bán bất hợp pháp các phiên bản thuốc Wegovy rẻ tiền làm nhái. Novo cùng đối thủ Mỹ Eli Lilly đang vận động để cấm các bản sao này, vốn được bào chế tại các hiệu thuốc pha chế trong thời gian thiếu hàng. Giá cổ phiếu của Hims & Hers giảm gần 35%.
Con số trong ngày: 16%, là tỷ lệ người trưởng thành ở Mỹ ủng hộ việc can thiệp quân sự vào Iran, theo khảo sát của YouGov tuần trước.
TIÊU ĐIỂM
Thượng đỉnh NATO bàn về tăng chi tiêu quốc phòng
Dù có nhiều băn khoăn về cuộc không kích của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran, lãnh đạo các nước NATO hiểu rằng lúc này không phải thời điểm để bày tỏ quan điểm của mình. Vào thứ Ba, nguyên thủ các nước thành viên sẽ gặp nhau tại The Hague trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh thường niên của NATO. Mục tiêu của họ là làm mọi cách để thuyết phục Donald Trump — người lâu nay vẫn chỉ trích liên minh — giữ cam kết an ninh với châu Âu.
Các nhà lãnh đạo châu Âu trong NATO muốn thể hiện rằng họ sẵn sàng chi nhiều hơn cho quốc phòng. Mark Rutte, tổng thư ký NATO, kêu gọi các nước chi 3,5% GDP cho quốc phòng “cứng” (vũ khí) và thêm 1,5% cho cơ sở hạ tầng liên quan đến quốc phòng từ nay đến năm 2035. Cuộc không kích Iran của ông Trump có thể sẽ khiến NATO thể hiện sự đoàn kết tại hội nghị. Song một số người lo ông Trump sẽ không tham dự do đang bận tâm về Trung Đông. Phần chính của hội nghị sẽ được dồn vào phiên họp kéo dài hai tiếng rưỡi vào thứ Tư — một cách để thu hút sự chú ý của tổng thống Mỹ.
Biến chuyển quyền lực trong nội bộ Iran
Hôm thứ Hai, bất chấp cảnh báo của Donald Trump, Iran đã tấn công một căn cứ quân sự của Mỹ tại Qatar. Cuộc tấn công bên ngoài lãnh thổ Iran diễn ra đồng thời với một thay đổi quyền lực đột ngột và đáng lo ngại trong nội bộ nước này. Trong những ngày đầu chiến sự, lãnh tụ tối cao lớn tuổi Ayatollah Ali Khamenei đã chuyển giao quyền ra quyết định cho một hội đồng mới do Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo (IRGC) — bộ máy an ninh của chế độ — kiểm soát. Lần đầu tiên kể từ Cách mạng Hồi giáo năm 1979, các tướng lĩnh quân sự đang vượt lên trên các giáo chủ. Và họ không hề ôn hòa.
Trong ngắn hạn, họ có thể muốn rút lui khỏi chiến tranh để chuẩn bị cho lần sau. Nhưng về trung hạn, chế độ có nguy cơ trở nên cực đoan hơn, chứ không phải thực dụng hơn. Từ trước đến nay giới quân sự luôn phản đối đàm phán với Mỹ, và một nhóm ngày càng lớn đang ủng hộ việc dồn sức chế tạo bom hạt nhân. Người ta thường cho rằng chế độ Iran liều lĩnh và hiếu chiến vì được điều hành bởi các giáo sĩ. Nhưng các tướng lĩnh quân sự có thể còn tồi tệ hơn.
Cuộc đua thị trưởng New York
Cuộc bầu cử sơ bộ cho chức thị trưởng New York vào thứ Ba có hai ý nghĩa lớn. Thứ nhất, nó là cuộc đua lãnh đạo thành phố lớn nhất nước Mỹ; thứ hai, nó là cuộc chiến định hình Đảng Dân chủ. Andrew Cuomo, một người ôn hòa, đang dẫn trước trong hầu hết các cuộc thăm dò. Ông từng từ chức thống đốc New York năm 2021 sau các cáo buộc quấy rối tình dục, điều mà ông phủ nhận. Cuomo được nhiều lãnh đạo đảng ủng hộ và nhận tài trợ lớn, bao gồm cả từ tỷ phú quỹ đầu cơ Bill Ackman — người ủng hộ Donald Trump.
Đối thủ sát nút của ông là Zohran Mamdani, người tự nhận là theo tư tưởng dân chủ xã hội. Cuộc khảo sát mới nhất cho thấy ông Mamdani đang dẫn trước ông Cuomo. Ông cùng các ứng viên cấp tiến khác đã kêu gọi cử tri không đưa tên Cuomo vào phiếu bầu theo thứ hạng. Nếu thua, ông Mamdani có thể ra tranh cử với tư cách là đại diện Đảng Gia đình Lao động — một tổ chức cấp tiến có ảnh hưởng. Còn nếu ông thắng, ông Cuomo có thể ra tranh cử độc lập. Lá phiếu tháng 11 tới đây sẽ rất đông ứng viên. Thị trưởng đương nhiệm Eric Adams đang tranh cử độc lập, bên cạnh ứng viên Cộng hòa Curtis Sliwa, một nhà hoạt động “luật và trật tự.”
Đức mạnh tay đầu tư công
Đức nổi tiếng là chi tiêu dè dặt. Nhưng vào tháng 3, ngay sau cuộc bầu cử đưa Friedrich Merz lên làm thủ tướng, quốc hội nước này đã thông qua hai thay đổi lớn về chi tiêu: quỹ 500 tỉ euro trong 12 năm cho hạ tầng, và việc miễn áp trần nợ hiến định cho phần lớn chi tiêu quốc phòng.
Hôm nay, những cam kết này sẽ bắt đầu thành hình khi nội các bàn về ngân sách 2025 (tranh cãi quanh vấn đề đã khiến chính phủ trước sụp đổ), kế hoạch chi tiêu cho các năm sau, và các đề xuất đầu tiên cho quỹ hạ tầng. Một con số sẽ đặc biệt gây chú ý với các lãnh đạo đang họp ở The Hague: Đức dự định đạt mục tiêu chi tiêu quốc phòng mới của NATO ở mức 3,5% GDP ngay trong năm 2029. Nhờ mạnh tay chi tiêu, dự báo cho nền kinh tế vốn ì ạch của Đức đã có chút khởi sắc. Dữ liệu kinh tế công bố vào thứ Ba có thể cho thấy niềm tin kinh doanh đang hồi phục. Có lẽ sương mù đã bắt đầu tan.
No comments:
Post a Comment