Các kịch bản cho cuộc chiến của Mỹ với IranNguồn: Ilan Goldenberg, “America’s War With Iran”, Foreign Affairs, 22/06/2025
Biên dịch: Viên Đăng Huy
24/06/2025
NghiencuuQT
Tuy nhiên, rõ ràng là với sự can thiệp này của Mỹ, cuộc chiến mà Israel đã phát động chống lại Iran hơn một tuần trước đã bước vào một giai đoạn mới. Các sự kiện có thể diễn biến theo nhiều hướng. Cuộc tấn công của Mỹ có thể thực sự dẫn đến sự đầu hàng của Iran theo các điều khoản có lợi cho Israel và Mỹ. Nhưng khả năng tương đương hoặc thậm thậm chí cao hơn là nó sẽ kéo Mỹ sâu hơn vào cuộc chiến với những hậu quả tiêu cực sâu sắc. Iran gần như chắc chắn sẽ tìm cách trả đũa, có thể bằng cách tấn công các căn cứ của Mỹ gần đó và có khả năng giết chết binh lính Mỹ. Điều đó có thể dẫn đến sự leo thang ngày càng mở rộng, với những tác động tàn khốc cho khu vực và Mỹ sẽ sa lầy vào một cuộc chiến mà rất ít người Mỹ nào muốn.
Phản ứng của Iran
Hơn một tuần sau khi cuộc chiến bắt đầu, Israel đã kiềm chế không tấn công một trong những cơ sở hạt nhân quan trọng nhất của Iran tại Fordow – một cơ sở mà trước khi chiến tranh bắt đầu đã có đủ uranium làm giàu và máy ly tâm để nhanh chóng sản xuất vật liệu cho nhiều vũ khí hạt nhân. Điều đó không phải vì Israel không muốn san bằng Fordow mà vì họ không thể. Cơ sở này nằm sâu dưới lòng đất đến mức chỉ có bom xuyên hầm Massive Ordnance Penetrator (bom xuyên hầm hạng nặng), mà Mỹ có nhưng Israel thì không, mới có thể phá hủy cơ sở này. Bất kỳ hy vọng nào để khiến Iran không thể nhanh chóng chế tạo vũ khí hạt nhân đều yêu cầu phải phá hủy Fordow hoặc Iran phải đồng ý tháo dỡ phần lớn cơ sở. Cuối cùng, Trump đã mất kiên nhẫn với lựa chọn ngoại giao và chọn cách ngăn chặn khả năng Iran nhanh chóng chế tạo bom hạt nhân bằng cách tham gia vào cuộc chiến và ném bom các cơ sở ở Fordow, Natanz và Isfahan.
Washington đã gợi điều này khi gửi thông điệp cho Tehran rằng các cuộc không kích sẽ là giới hạn sự can thiệp của Mỹ, miễn là Iran không trả đũa. Tổng thống Trump có lẽ hy vọng rằng Mỹ có thể chịu đựng được một cuộc trả đũa hạn chế từ Iran và tránh bị lôi kéo sâu hơn vào cuộc chiến. Một chiến lược như vậy có thể hiệu quả, nhưng nó cực kỳ rủi ro.
Sau cuộc tấn công này, phản ứng có khả năng nhất của Iran sẽ là tấn công các căn cứ của Mỹ ở Bán đảo Ả Rập hoặc ở Iraq, giống như Iran đã làm để đáp trả cuộc tấn công của Mỹ giết chết lãnh đạo quân sự Iran Qasem Soleimani vào năm 2020. Dưới sự bao vây của hai đối thủ mạnh, giới lãnh đạo Iran có thể chọn phóng một số lượng hạn chế tên lửa vào các căn cứ của Mỹ, giống như họ đã làm vào năm 2020. Phản ứng này chắc chắn sẽ có nguy cơ giết chết một số binh sĩ Mỹ. Nhưng lực lượng Mỹ có thể hầu hết không bị tổn hại sau một cuộc tấn công như vậy, vì quân đội Mỹ có khả năng đã điều chuyển nhiều binh sĩ ra khỏi các căn cứ gần Iran, đồng thời bổ sung thêm các khí tài phòng thủ tên lửa để đánh bại một cuộc tấn công của Iran. Nếu thương vong của Mỹ bị hạn chế, Trump có thể lặp lại kịch bản năm 2020 và Mỹ có thể chọn cách dừng lại.
Tuy nhiên, một khả năng khác là Iran có thể phát động một cuộc tấn công toàn diện hơn nhiều chống lại lực lượng Mỹ ở Trung Đông, có thể dẫn đến thương vong đáng kể và kéo Mỹ vào một cuộc chiến kéo dài. Giới lãnh đạo Iran có thể đã học được bài học từ các hành động của Trump vào đầu năm nay ở Yemen, nơi ông đã leo thang chiến dịch quân sự chống lại Houthis chỉ để rút lui một tháng sau đó khi các cuộc tấn công của Mỹ không mang lại kết quả. Tehran có thể lập luận rằng sự kiên trì và hung hăng là cách tốt nhất để khiến Trump phải lùi bước. Mặc dù Israel đã làm suy yếu đáng kể khả năng tên lửa tầm xa của Iran, nhưng vẫn chưa rõ mức độ thiệt hại đối với kho tên lửa tầm ngắn của Iran có thể vươn tới các căn cứ của Mỹ ở Bahrain, Iraq, Kuwait, Qatar, Ả Rập Xê Út, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất và những nơi khác.
Các tai nạn và tính toán sai lầm có thể khiến mọi thứ tồi tệ hơn nhiều. Iran có thể cố gắng thực hiện một cuộc đáp trả tên lửa hạn chế hơn nhưng cuối cùng lại vấp phải “thành công thảm khốc” khi một tên lửa xuyên thủng hệ thống phòng thủ của Mỹ và gây ra thiệt hại lớn hơn nhiều so với dự kiến của Iran, trong quá trình đó kéo Mỹ sâu hơn vào cuộc xung đột.
Khả năng trả đũa đáng kể khác của Iran là hạm đội tàu nhỏ của nước này, mà khi phân tán thì khó đánh bại và có thể bắt đầu thả mìn ở eo biển Hormuz hoặc cố gắng tấn công cảm tử các tàu của Mỹ. Hướng hành động này có thể chặn khoảng một phần ba lượng dầu mỏ thế giới, gây ra sự tăng vọt về giá có thể gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu. Nếu Iran đi theo con đường này, chỉ có hải quân Mỹ mới có thể mở lại eo biển Hormuz và một cuộc hải chiến đáng kể sẽ xảy ra, với các tàu và máy bay của Mỹ chiến đấu với các tàu và hệ thống phòng thủ ven biển của Iran.
Chắc chắn, Iran sẽ phải suy nghĩ kỹ trước khi đóng cửa eo biển Hormuz. Các quốc gia sẽ chịu thiệt hại nặng nề nhất từ hành động như vậy là Trung Quốc — quốc gia mua dầu lớn nhất vùng Vịnh — và chính các quốc gia vùng Vịnh. Toàn bộ chiến lược của Iran trong vài năm qua là xây dựng quan hệ tốt hơn với cả Trung Quốc và các nước vùng Vịnh để chấm dứt sự cô lập ngoại giao. Việc tấn công tàu vận chuyển dầu sẽ khiến Iran rất đơn độc, đó là lý do tại sao ngay cả bây giờ thị trường dầu mỏ thế giới vẫn coi đây là một khả năng tương đối thấp, chỉ định giá dầu tăng 10% kể từ khi giao tranh bắt đầu vào ngày 13 tháng 6.
Hoàn toàn có khả năng sau những cuộc tấn công của Mỹ tình hình không leo thang. Iran có thể phóng một số lượng tên lửa hạn chế vào các mục tiêu của Mỹ gây ra ít hoặc không có thương vong. Trump chọn chấp nhận các cuộc tấn công của Iran và chấm dứt chu kỳ leo thang, và Israel, hài lòng với kết quả của cuộc chiến, cũng kiềm chế. Tuy nhiên, với số lượng biến số, nhiều điều sẽ phụ thuộc vào sự khôn ngoan và kiềm chế của Trump, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei, và những người xung quanh họ. Và điều đó không có lợi trong ngắn hạn hay dài hạn.
Những rắc rối sắp tới
Về lâu dài, kết quả của quyết định tấn công Iran là vô cùng không chắc chắn. Rất khó có khả năng, như một số người ở Israel và Mỹ hy vọng, những cuộc tấn công này sẽ đẩy nhanh sự sụp đổ của chế độ Iran. Chế độ này vẫn có vũ khí và không có lực lượng mặt đất nào đến để xâm lược Iran và lật đổ Cộng hòa Hồi giáo. Đây không phải là Syria của Bashar al-Assad, một quốc gia đã bị tàn phá và suy yếu bởi một thập kỷ nội chiến trước khi chế độ sụp đổ vào tháng 12 năm 2024. Và ngay cả khi cuộc xung đột và cái chết của rất nhiều quan chức cấp cao Iran bằng một cách nào đó khiến chế độ sụp đổ, thì sự bất ổn và bạo lực đi kèm với nó sẽ không có khả năng tạo ra một nền dân chủ mà thay vào đó có thể dẫn đến một giới lãnh đạo cấp tiến hơn hoặc một khoảng trống nguy hiểm.
Kịch bản tốt nhất là những tiếng nói ôn hòa hơn trong chế độ như Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian, cựu Tổng thống Hassan Rouhani, và những người khác thuộc phe cải cách của họ sẽ chiến thắng trong một cuộc đấu tranh quyền lực nội bộ và kết luận rằng Iran cần thay đổi hướng đi. Họ có thể nhấn mạnh rằng chương trình hạt nhân và sự hỗ trợ của đất nước cho các lực lượng ủy nhiệm trên khắp Trung Đông là những khoản đầu tư tốn kém và sai lầm chỉ mang lại đau khổ cho Iran. Họ sẽ chấp nhận một thỏa thuận tương tự như thỏa thuận mà Hezbollah đã chấp nhận vào mùa thu năm ngoái — một lệnh ngừng bắn theo các điều khoản của Israel và Mỹ.
Nhưng Iran không phải là Hezbollah. Đó là một quốc gia có 90 triệu dân. Chính phủ của họ có thể kiên cường hơn nhiều. Kịch bản có nhiều khả năng hơn là tương tự như những gì đã xảy ra với Iraq của Saddam Hussein sau Chiến tranh vùng Vịnh thứ nhất. Những gì còn lại ở Iran là một chế độ suy yếu, nhưng là một chế độ cấp tiến hơn, thù địch với Mỹ và sẵn sàng chấp nhận rủi ro.
Trong kịch bản này, Iran chắc chắn sẽ cố gắng có được vũ khí hạt nhân. Với những đòn đã giáng vào chương trình và nguồn lực của Iran, không rõ điều này sẽ mất bao lâu. Saddam đã không phát triển được bom trong những năm 1990, mặc dù chương trình của Iraq không có cùng mức độ chuyên môn và năng lực như Iran ngày nay. Và với việc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế khó có thể lấy lại quyền tiếp cận Iran và giám sát những gì xảy ra với chương trình hạt nhân của Iran sau chiến tranh, có thể một chế độ Iran sẽ thu dọn đống đổ nát và có được bom trong vài năm. Chắc chắn, tình báo Mỹ và Israel sẽ theo dõi chặt chẽ các diễn biến trong bất kỳ phiên bản Iran thời hậu chiến nào.
Iran cũng có thể theo đuổi các biện pháp trả đũa khác, bao gồm các cuộc tấn công khủng bố vào các cơ sở của Mỹ trên khắp thế giới. Những điều này có thể bao gồm các vụ ám sát có chủ đích, chẳng hạn như những vụ mà Iran đã cố gắng thực hiện kể từ vụ giết Soleimani hoặc như Saddam đã cố gắng chống lại Tổng thống George H. W. Bush sau Chiến tranh vùng Vịnh thứ nhất.
Một mối nguy hiểm khác là với một chế độ Iran tuyệt vọng và cấp tiến hơn, xung đột của họ với Israel có thể kéo dài vĩnh viễn. Như đã thấy ở Gaza, Ukraine và trong cuộc chiến tranh Iran-Iraq lần thứ nhất, việc bắt đầu một cuộc chiến dễ hơn nhiều so với việc chấm dứt nó. Trong nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm, Iran có thể thường xuyên phóng các đợt tên lửa nhỏ vào Israel, và Israel có thể tiếp tục các cuộc không kích vào Iran. Mỹ phần lớn sẽ đứng ngoài cuộc xung đột như vậy, ngoại trừ việc cung cấp hỗ trợ phòng thủ cho Israel. Nhưng cuộc chiến này sẽ rất khủng khiếp đối với dân thường bị mắc kẹt ở giữa.
Đối với một siêu cường như Mỹ, các mối đe dọa từ một Iran yếu kém sẽ có thể kiểm soát được nhưng phải trả một cái giá thực sự. Chúng sẽ đòi hỏi nhiều thời gian và sự chú ý từ các nhà lãnh đạo cấp cao của Mỹ cũng như các nguồn lực quân sự và đầu tư ở Trung Đông mà lẽ ra sẽ tập trung vào các mặt trận khác. Chúng cũng có thể mang lại những tác động gián tiếp đáng chú ý. Sau Chiến tranh vùng Vịnh, sự hiện diện quân sự lớn của Mỹ ở Trung Đông đã trở thành tiếng gọi tập hợp của al-Qaeda và đóng vai trò trong các sự kiện cuối cùng dẫn đến các cuộc tấn công ngày 11 tháng 9.
Cuối cùng, nếu cuộc xung đột leo thang và Mỹ bị lôi kéo sâu hơn vào cuộc chiến và một lần nữa bị sa lầy ở Trung Đông, mối quan hệ Mỹ-Israel có thể thay đổi đáng kể. Sau cuộc xâm lược Iraq của Mỹ, việc đổ lỗi cho Israel đã khuyến khích Mỹ can thiệp chỉ là suy nghĩ của những người theo thuyết âm mưu cực đoan. Tuy nhiên, nếu Mỹ bị lôi kéo vào một cuộc chiến mà hầu hết người Mỹ không tin rằng đất nước nên tham gia, và nó diễn biến tồi tệ, công chúng Mỹ sẽ có lý do để đổ lỗi cho Israel. Hiện tại, đối với giới cánh tả Mỹ, hành vi của Israel ở Gaza đã làm giảm đáng kể sự ủng hộ đối với liên minh Mỹ-Israel, và một cuộc tranh luận gay gắt hiện đang diễn ra ở cánh hữu về chính sách đối ngoại của Mỹ, đáng chú ý nhất là qua cuộc trao đổi đầy tranh cãi giữa nhà bình luận chính trị Tucker Carlson và Thượng nghị sĩ Mỹ Ted Cruz về việc ủng hộ Israel và quyết định tham chiến ở Iran.
Cơ hội mong manh
Những cuộc tấn công này có thể hiệu quả. Trong những ngày hoặc tuần tới, Iran có thể buộc phải chấp nhận các điều khoản có lợi cho Israel và Mỹ và cuộc chiến có thể nhanh chóng kết thúc. Nhưng lịch sử can thiệp quân sự của Mỹ ở Trung Đông và bản chất của chiến tranh trong lịch sử nhân loại cho thấy sự can thiệp của Mỹ đi kèm với những rủi ro to lớn. Lựa chọn tốt nhất và bền vững nhất cho Mỹ từ trước đến nay là theo đuổi một thỏa thuận ngoại giao có thể kiểm soát được chương trình hạt nhân của Iran. Thật không may, sau các sự kiện ngày hôm nay, lựa chọn đó ít có khả năng xảy ra hơn nhiều.
ILAN GOLDENBERG là Phó Chủ tịch Cấp cao và Giám đốc Chính sách tại J Street. Trước đây, ông từng là Cố vấn Đặc biệt về Trung Đông cho Phó Tổng thống Kamala Harris và là Trưởng nhóm Iran tại Văn phòng Bộ trưởng Quốc phòng.
No comments:
Post a Comment