VNTB – Báo động người đi làm mất việc vì 46%TS Phạm Đình Bá
15.04.2025 4:26
VNThoibao
Những ngày đầu tháng 4/2025 đánh dấu một thời kỳ đầy biến động đối với người đi làm ở Việt Nam khi Mỹ bất ngờ công bố mức thuế đối ứng 46% lên hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam. Mặc dù sau đó Mỹ đã quyết định tạm hoãn áp thuế trong 90 ngày và giảm xuống mức 10%, nhưng những tác động ban đầu đã gây ra làn sóng hủy đơn hàng, buộc nhiều doanh nghiệp phải đối mặt với nguy cơ cắt giảm việc làm hoặc thậm chí đóng cửa. Bài này tập trung vào những câu chuyện thực tế và dự báo về tình trạng mất việc làm của người đi làm trong bối cảnh này.
Khủng Hoảng Đơn Hàng và Cú Sốc Đầu Tiên
Chỉ trong vòng ba ngày sau khi Mỹ thông báo áp thuế (từ 5/4 đến 8/4), tỉnh Bình Dương – trung tâm công nghiệp năng động của miền Nam – đã ghi nhận 708 triệu USD đơn hàng xuất khẩu bị hủy và 273 đơn hàng bị đối tác Mỹ thông báo hủy hoặc tạm dừng. Đây là một con số gây sốc đối với nền kinh tế địa phương, đặc biệt khi thị trường Mỹ chiếm tới hơn 43% kim ngạch xuất khẩu của tỉnh.
Trong bối cảnh này, Chi cục Hải quan khu vực XVI thống kê có 31 doanh nghiệp tại Bình Dương bị hủy đơn hàng và đã tiến hành hủy 88 tờ khai theo quy định. Các ngành hàng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm gỗ nội thất, dệt may, giày dép, thiết bị điện tử và nhựa – những ngành sử dụng nhiều người đi làm với kinh nghiệm việc làm phổ thông.
Ngành gỗ: “Sốc” và bất an
Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch Hiệp hội gỗ, lâm sản Việt Nam, đã mô tả tình trạng của ngành: “Trong 5 ngày vừa qua, doanh nghiệp gỗ sống trong những thời điểm rất ‘sốc'”. Việc Mỹ áp thuế 46% với mặt hàng nhập khẩu từ Việt Nam là “đòn” đánh rất mạnh vào công nghiệp gỗ, một ngành tạo việc làm cho hàng trăm nghìn người.
Tại Bình Dương, ông Nguyễn Liêm – đại diện Hiệp hội Gỗ tỉnh cảnh báo nếu mức thuế vượt quá 10%, khả năng cạnh tranh của ngành sẽ giảm 30-40%, điều này tất yếu dẫn đến cắt giảm việc làm và đóng cửa nhà máy, nhất là đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Ngành dệt may: Nguy cơ mất việc làm gia tăng
Ông Phan Thành Đức – đại diện Hiệp hội Dệt may cho biết ngành đang chịu mức thuế cơ bản 17%, nếu cộng thêm 10% sẽ lên tới 27% tạo áp lực lớn cho doanh nghiệp. Đáng lo ngại nhất là ông cảnh báo: “Nếu tình hình kéo dài sang mùa sản xuất thứ hai, khả năng cắt giảm việc làm là rất lớn.” Tuyên bố này cho thấy nguy cơ thực sự về việc hàng loạt công nhân ngành dệt may – một ngành sử dụng khoảng 2,5 triệu việc làm tại Việt Nam – có thể mất việc trong những tháng tới.
Hàng triệu ngư dân và công nhân thủy sản đối mặt với bất ổn
Bà Lê Hằng – Phó Tổng Thư ký Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) – chia sẻ rằng ngay sau khi nhận thông tin về thuế quan, các doanh nghiệp trong ngành thủy sản như “ngồi trên đống lửa” với tâm trạng hoang mang và lo lắng. Đặc biệt, tại thời điểm công bố áp thuế, Việt Nam có gần 40.000 tấn thủy hải sản đang trên đường đến Mỹ, và nhiều doanh nghiệp đã dừng ngay việc ký hợp đồng mới và tạm dừng xuất khẩu.
Bà Hằng nhấn mạnh rằng tác động này “ảnh hưởng đến cuộc sống của hàng triệu nông – ngư dân và doanh nghiệp trong ngành”. Đây không chỉ là con số thống kê mà là cuộc sống thực của hàng triệu gia đình phụ thuộc vào ngành thủy sản, từ người nuôi trồng, đánh bắt đến công nhân chế biến.
Bình Dương: Lo ngại về “mất việc làm diện rộng”
Tại cuộc họp khẩn về tác động từ chính sách thuế quan của Mỹ ở Bình Dương, nhiều doanh nghiệp lo ngại “tình trạng kéo dài sẽ ảnh hưởng tới ngân sách, gây mất việc làm diện rộng”. Điều này đặc biệt nghiêm trọng tại một tỉnh công nghiệp như Bình Dương, nơi có hàng trăm nghìn công nhân làm việc trong các khu công nghiệp.
Các Dự Báo và Kịch Bản về Việc Làm
TS Trương Minh Huy Vũ, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP SG (HIDS), đã phác họa kịch bản bi quan nhất: thuế đối ứng 46% được áp dụng khiến “những ngành trọng điểm của Việt Nam như điện tử, dệt may, da giày, đồ gỗ mất một nửa thị phần tại Mỹ, nhiều doanh nghiệp đóng cửa và TP SG có thể rơi vào tình trạng ‘đình trệ xuất khẩu'”. Kịch bản này sẽ dẫn đến việc hàng trăm nghìn người làm có thể mất việc, đặc biệt là nhóm người đi làm với kinh nghiệm việc làm phổ thông.
Chuyên gia tài chính – ngân hàng Nguyễn Trí Hiếu cũng cảnh báo: “Việc Mỹ công bố áp thuế đối ứng 46% đối với hàng Việt Nam không chỉ ảnh hưởng tới xuất khẩu mà còn chịu tác động tới lĩnh vực tài chính, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), thị trường bất động sản, vàng”. Trong những ngày tới, nếu Mỹ không thay đổi, đây có thể là “cú sốc chưa từng có từ bên ngoài với Việt Nam”.
Nỗ Lực Hỗ Trợ và Giải Pháp Ứng Phó
Trước tình hình này, chính quyền các địa phương và ngành đã có những động thái hỗ trợ. Tại Bình Dương, UBND tỉnh đã ban hành văn bản chỉ đạo không tiến hành thanh tra, kiểm tra các doanh nghiệp đến hết tháng 6/2025, trừ trường hợp có dấu hiệu vi phạm. Cơ quan hải quan được yêu cầu bố trí cán bộ làm cả ngày thứ Bảy, Chủ Nhật và ngày lễ để giải quyết hồ sơ xuất khẩu cho doanh nghiệp, đồng thời thực hiện thủ tục hoàn thuế nhanh và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ hoàn thuế.
Về phía doanh nghiệp, nhiều hiệp hội ngành hàng đang xây dựng kịch bản ứng phó, chuẩn bị cho hai tình huống: Mỹ giữ nguyên hoặc tiếp tục tăng thuế sau 90 ngày. Một số doanh nghiệp đang tìm cách chuyển hướng sang thị trường châu Âu, nhưng gặp khó khăn vì thị trường này có nhiều rào cản kỹ thuật.
Tương Lai Bất Định Của Người Đi Làm
Cuộc khủng hoảng từ chính sách thuế quan của Mỹ đang đặt hàng triệu người Việt vào tình thế bất ổn. Mặc dù chưa có số liệu cụ thể về số người đã mất việc làm, nhưng các báo cáo từ hiệp hội ngành hàng và chính quyền địa phương cho thấy nguy cơ mất việc làm diện rộng là rất thực tế, đặc biệt nếu kết quả đàm phán giữa Việt Nam và Mỹ không thuận lợi sau giai đoạn tạm hoãn 90 ngày.
Đối với người đi làm, đặc biệt là nhóm người đi làm với kinh nghiệm phổ thông trong các ngành xuất khẩu, những tháng tới sẽ là thời kỳ đầy thách thức và bất ổn. Nhiều gia đình có thể phải đối mặt với nguy cơ mất nguồn thu nhập chính, buộc phải tìm kiếm việc làm mới hoặc quay trở về nông thôn, gây ra những xáo trộn lớn trong đời sống xã hội.
Ông Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao và nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, nhấn mạnh tầm quan trọng của các cuộc đàm phán cấp cao giữa hai nước. Kết quả của những cuộc đàm phán này sẽ quyết định tương lai của hàng triệu lao động Việt Nam và sự ổn định của nền kinh tế trong bối cảnh quốc tế đầy biến động.
Bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm xã hội yếu kém
Đời sống của người lao động hiện nay rất bấp bênh. Đặc biệt, bảo hiểm xã hội (BHXH) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) ở Việt Nam hiện nay đang đối mặt với nhiều hạn chế và yếu kém. Những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này bao gồm:
Phạm vi bao phủ thấp
Hiện tại, tỷ lệ người lao động tham gia BHXH chỉ chiếm khoảng 37% lực lượng lao động, đặc biệt thấp ở khu vực phi chính thức và nông thôn. Nhiều người lao động tự do không tham gia BHXH vì thu nhập thấp, không ổn định hoặc không tin vào việc làm của nhà nước.
Một số doanh nghiệp trốn đóng BHXH hoặc không ký hợp đồng lao động với người lao động để giảm chi phí, khiến nhiều lao động không được bảo vệ bởi hệ thống BHXH.
Thiếu hấp dẫn và linh hoạt trong chính sách
Các chế độ BHXH chưa đa dạng và linh hoạt, khiến người lao động cảm thấy ít hấp dẫn so với các hình thức tiết kiệm hoặc bảo hiểm thương mại khác. Nhiều người lo ngại về sự thay đổi chính sách hoặc mức lương hưu không đủ đáp ứng nhu cầu sống trong tương lai.
Mức hỗ trợ từ BHXH tự nguyện còn thấp, chưa đủ thu hút người dân tham gia, đặc biệt là ở vùng khó khăn.
Thủ tục hành chính phức tạp
Dù đã có cải thiện trong việc áp dụng công nghệ thông tin, thủ tục hành chính liên quan đến BHXH vẫn còn phức tạp và gây khó khăn cho cả doanh nghiệp lẫn người lao động. Điều này làm giảm khả năng tiếp cận dịch vụ của các đối tượng tham gia.
Tình trạng rút BHXH một lần tăng cao
Làn sóng rút BHXH một lần ngày càng gia tăng, với hơn 665.000 người rút trong 6 tháng đầu năm 2023. Điều này không chỉ làm giảm số lượng người tham gia mà còn đe dọa sự cân đối của quỹ BHXH trong dài hạn.
Nguyên nhân chủ yếu là do người lao động cần tiền để giải quyết khó khăn trước mắt hoặc thiếu niềm tin vào hệ thống BHXH lâu dài.
Nguy cơ mất cân đối quỹ
Quỹ BHXH đang đối mặt với nguy cơ mất cân đối trong trung và dài hạn do già hóa dân số, chuyển dịch cơ cấu lao động và tình trạng thất nghiệp gia tăng. Việc đầu tư quỹ cũng chưa mang lại hiệu quả cao, khiến nguồn tài chính của quỹ không được khai thác tốt.
Nhận thức và truyền thông kém hiệu quả
Nhiều người lao động chưa hiểu rõ ý nghĩa và lợi ích của việc tham gia BHXH. Công tác giải thích còn khô khan, thiếu sự phối hợp giữa các cấp ngành và chưa đủ hấp dẫn để thay đổi nhận thức của người dân.
Tác động từ kinh tế và thị trường lao động
Suy giảm kinh tế, thất nghiệp gia tăng và tình trạng doanh nghiệp phá sản hoặc thu hẹp quy mô đã ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện các chính sách BHXH và BHTN. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở các khu vực có nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Giải pháp cần thiết
Để cải thiện hệ thống bảo hiểm xã hội và bảo hiểm việc làm ở Việt Nam, đảng cần:
– Mở rộng phạm vi bao phủ bằng cách tăng cường hỗ trợ tài chính cho BHXH tự nguyện và khuyến khích khu vực phi chính thức tham gia.
– Đơn giản hóa thủ tục hành chính để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người lao động.
– Đa dạng hóa các chế độ bảo hiểm để tăng tính hấp dẫn.
– Tăng cường công tác tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người dân.
– Siết chặt quản lý doanh nghiệp để đảm bảo thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng BHXH.
– Cải thiện hiệu quả đầu tư quỹ để đảm bảo tính bền vững tài chính.
Những yếu kém hiện tại phản ánh sự cần thiết phải cải cách mạnh mẽ hệ thống BHXH nhằm đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho người lao động Việt Nam. Tuy nhiên bây giờ thì đã quá trể để nâng tầm giá trị của BHXH. Hiện nay, người lao động bị kẹp giữa thuế quan của Mỹ và cách làm việc tắt trách ai chết mặc ai của đảng.
No comments:
Post a Comment