ĐỐI THOẠI

VNTB – Đảng của Tô Lâm bóc lột công nhân ra sao?

TS Phạm Đình Bá
30.07.2025 3:01
VNThoibao

(VNTB) – Nếu Đảng là đại diện cho công nhân, thì ai trong Đảng đang thật sự sống như tôi – ăn một bữa cơm với canh rau, không dám mua thịt nhiều vì sợ hết tiền chợ? Ai từng phải nhịn ăn sáng để mua sữa cho con? Ai từng phải mướn phòng trọ ở dãy nhà cấp bốn tạm bợ, mưa thì dột, nắng thì nóng như lò?

 Bên dưới, câu chuyện đầy sức nặng mà anh Chu Nguyên Hương tự thuật và các bình luận đi kèm đã phơi bày mâu thuẫn căn bản trong mô hình phát triển của đất nước hiện nay: sự đứt gãy giữa lý tưởng xã hội chủ nghĩa và thực tế tư bản hóa. Khi đọc chia sẻ của Chu Nguyên Hương cùng với ý kiến của Nguyễn Đình Cống và Van Nguyen, tôi dù ở xa cũng nhận thấy nhiều tầng lớp bất công hệ thống cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc từ góc độ công bằng xã hội.

Công nhân phải đối diện với một cuộc khủng hoảng về mức lương đủ sống. Trải nghiệm của Chu Nguyên Hương, sau 15 năm làm công nhân vẫn chỉ vừa đủ lo toan cuộc sống, phản ánh thực trạng phổ biến bên nhà. 

Thực tế cho thấy 99% công nhân dệt may nhận lương thấp hơn mức Lương sống Khu vực Châu Á (khoảng 8,9 triệu đồng/tháng) và 74% còn dưới ngưỡng sống toàn cầu theo Liên minh Lương sống Thế giới (5,2 triệu đồng/tháng). Các khảo sát gần đây chỉ ra 73% thanh niên công nhân phải hoãn kết hôn và sinh con vì không đủ điều kiện kinh tế; 26% sống rất chật vật, 8% không đủ chi phí sinh hoạt tối thiểu.

Đây không chỉ là vấn đề kinh tế—mà còn là sự phủ nhận căn bản quyền nhân phẩm con người. Khi công nhân như Chu Nguyên Hương phải lựa chọn giữa gửi tiền về quê cho cha mẹ già hoặc tiết kiệm mua nhà ổn định, khi con trẻ phải chịu cảnh lạnh giá vì phòng trọ tạm bợ, chúng ta chứng kiến hệ quả của việc đặt lợi nhuận lên trên con người.

Câu chuyện của anh Chu Nguyên Hương có điểm nhấn mạnh mẽ khi bóc trần tính biểu diễn của “vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân”. Trong khi công nhân vật lộn từng đồng, Việt Nam hiện có khoảng 210 siêu giàu sở hữu tổng tài sản 20 tỷ đô—tương đương 12% GDP, đủ để đưa 3,2 triệu người thoát nghèo. Đó không chỉ là bất bình đẳng thu nhập, mà còn là một hệ thống tái tạo, duy trì phân hoá giai cấp—ngay giữa những tiêu chí xã hội chủ nghĩa được nêu ra.

Những vụ bê bối tham nhũng liên quan các lãnh đạo như ông Nguyễn Xuân Phúc, Võ Văn Thưởng, Vương Đình Huệ với số tiền “nghìn tỷ đồng” cho thấy cách tầng lớp tinh hoa tích tụ và lạm dụng quyền lực. Những con số này vượt xa sự tưởng tượng của người lao động chân chính, cho thấy một sự phản bội hợp đồng xã hội vốn được coi là nền tảng của hệ thống chính trị hiện nay.

Bất công lớn nhất trong câu chuyện này chính là sự thiếu vắng tiếng nói đại diện thực sự cho công nhân. Dù trên giấy tờ, “giai cấp công nhân là lực lượng lãnh đạo”, trong thực tế họ không có quyền lựa chọn đại diện, không thể tự tổ chức để bảo vệ quyền lợi của mình. Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam có tới hơn 6 triệu thành viên, nhưng chủ yếu làm “cầu nối” thực thi các chính sách từ trên xuống, thay vì bảo vệ lợi ích thiết thực của người lao động.

Điều này trực tiếp vi phạm Công ước 87 của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) về quyền tự do lập hội—mà đến nay Việt Nam vẫn chưa phê chuẩn. Bộ luật Lao động 2021 mở ra khả năng thành lập tổ chức đại diện ở khuôn khổ doanh nghiệp, nhưng thiếu thực quyền và quy mô để đối mặt với các bất công có tính hệ thống.

Ở tầm quốc tế, điều kiện lao động của công nhân Việt Nam gắn chặt với chuỗi cung ứng toàn cầu cho các “ông lớn” như Nike, Adidas, H&M—nơi họ phải chạy đua “giảm giá nhân công” để hút đầu tư, còn người lao động bị bóc lột tối đa. Các hiệp định thương mại như EVFTA có ràng buộc về quyền lao động, song chưa có các cơ chế thực thi hữu hiệu.

Phong trào quốc tế từng đồng hành với công nhân Việt Nam (như phong trào phản chiến trước đây hay gần đây là vận động đòi lương đủ sống, trách nhiệm chuỗi cung ứng), nhưng cần tiếp tục gây sức ép mạnh mẽ hơn để các doanh nghiệp đa quốc gia và đối tác thương mại thực thi trách nhiệm.

Công bằng xã hội không thể đạt được chỉ bằng tăng lương nhỏ giọt hay những quy định lẻ tẻ. Các bằng chứng hiện có chỉ rõ nhu cầu cấp thiết về những cải cách nền tảng:

Đại diện dân chủ thực sự: Công nhân phải có quyền thành lập công đoàn độc lập, được tự do lựa chọn người đại diện và thương lượng tập thể mà không bị can thiệp hay chèn ép. Muốn vậy cần sớm phê chuẩn đầy đủ Công ước ILO 87, 98.

Thực thi lương đủ sống: Lương tối thiểu phải dựa trên chi phí thực tế chứ không phải tính theo khả năng xoay sở của chủ doanh nghiệp. Hiện tại, tăng lương thường kèm tăng giá, khiến người lao động vẫn giậm chân tại chỗ.

Phân phối lại sự giàu có: Cần mở rộng chính sách thuế lũy tiến và an sinh xã hội (nhà ở, y tế, giáo dục) để thu hẹp cách biệt giàu-nghèo, đảm bảo điều kiện sống tối thiểu cho người lao động.

Trách nhiệm quốc tế: Thương mại và các hiệp định phải gắn chặt với tiêu chuẩn lao động, có biện pháp chế tài khi vi phạm. Áp lực từ người tiêu dùng và các tổ chức quốc tế có thể hỗ trợ công nhân đấu tranh giành quyền lợi.

Câu hỏi của Chu Nguyên Hương—“Chúng ta có quyền lựa chọn đại diện cho mình không? Chúng ta có quyền tổ chức để bảo vệ quyền lợi của mình không?”—đánh trúng cốt lõi của công bằng xã hội. Câu trả lời phải là: Có. Những người sáng tạo ra của cải và giá trị cho xã hội như Chu Nguyên Hương xứng đáng được thụ hưởng thành quả lao động và được làm chủ vận mệnh của mình.

Mâu thuẫn giữa khẩu hiệu xã hội chủ nghĩa và thực tế vận hành kinh tế hiện nay không thể giải quyết bằng những cải cách nửa vời. Cần quay trở lại, thực hành đúng nguyên lý xuyên suốt: ai sáng tạo ra của cải, người đó phải có quyền quyết định phân phối của cải—đó mới là lẽ công bằng. Tiếp tục duy trì “màn trình diễn” lấy người lao động làm hình ảnh che đậy cho lợi ích tầng lớp trên, không chỉ là dối trá mà còn phủ nhận lý tưởng vì đó mà cả một dân tộc đã hy sinh.

Cộng đồng quốc tế, tổ chức xã hội dân sự trong nước và bản thân công nhân cần đoàn kết, yêu cầu lãnh đạo Việt Nam biến lý tưởng xã hội chủ nghĩa thành chính sách và ưu tiên con người lên trên lợi nhuận. Khi ấy, công nhân như Chu Nguyên Hương mới thực sự có quyền lựa chọn và làm chủ cuộc đời mình.

Dưới đây là bài viết của tác giả Chu Nguyên Hương trên báo Tiếng Dân:

Tôi là công nhân, nhưng tôi có được lựa chọn?

Chu Nguyên Hương

Tôi tên là Hương – Chu Nguyên Hương – sinh ra ở một vùng quê nghèo miền Trung. Học xong lớp 12, tôi khăn gói vào Nam, xin vào làm công nhân trong khu công nghiệp. Ngày ấy, tôi mang theo nhiều ước mơ: Có công ăn việc làm ổn định, có tiền gửi về cho ba mẹ, rồi sau này dành dụm mua nhà, cho con đi học đàng hoàng, sống một cuộc đời tốt hơn cha mẹ mình.

Đã gần 15 năm rồi, tôi vẫn đang là công nhân. Vẫn sáng đạp xe đi làm từ 6 giờ, chiều về 6 giờ rưỡi, có hôm tăng ca tới 9 giờ tối. Mỗi tháng lãnh lương xong, tôi trích ra một phần gửi về quê cho ba mẹ – hai ông bà già sống nhờ vài sào ruộng. Phần còn lại thì chi tiêu tằn tiện: Tiền phòng trọ, điện nước, tiền ăn uống, sữa cho con, học phí… Gắng lắm cũng chỉ dư được vài trăm ngàn. Nhà ở ư? Ước mơ thôi, chứ tôi chưa dám nghĩ đến mua nhà trong thành phố này.

Có lần, anh Hưng, cán bộ công đoàn mời tôi đi học bồi dưỡng chính trị. Ở đó, tôi được học điều 4 Hiến pháp, được dạy rằng tôi là “giai cấp công nhân”, là “giai cấp lãnh đạo đất nước”, là “chủ nhân tương lai của công cuộc công nghiệp hóa – hiện đại hóa”. Tôi nghe mà thấy tự hào lắm.

Nhưng về nhà, nằm một mình trong phòng trọ chưa tới 10 mét vuông, nghe tiếng con ho khan vì gió lùa, tôi lại tự hỏi: Nếu công nhân như tôi là lãnh đạo đất nước, là người chủ thật sự, thì sao tôi vẫn làm không đủ sống? Sao mỗi lần tăng lương, giá nhà trọ, giá gạo, giá sữa cũng tăng theo? Sao tôi chưa từng được bầu ai làm người đại diện cho mình?

Tôi hỏi cán bộ Hưng: “Đảng có phải là tầng lớp công nhân như em không?” Anh ấy mở hiến pháp ra, đọc to: “Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, là đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân…”. Rồi anh giải thích: Đảng không cần toàn là công nhân, vì Đảng là người đại diện cho công nhân. Tôi gật đầu. Nhưng trong lòng lại cứ thấy nghèn nghẹn.

Nếu Đảng là đại diện, thì ai trong Đảng đang thật sự sống như tôi – ăn một bữa cơm với canh rau, không dám mua thịt nhiều vì sợ hết tiền chợ? Ai từng phải nhịn ăn sáng để mua sữa cho con? Ai từng phải mướn phòng trọ ở dãy nhà cấp bốn tạm bợ, mưa thì dột, nắng thì nóng như lò?

Tôi từng thấy ông Nguyễn Xuân Phúc, ông Võ Văn Thưởng, ông Vương Đình Huệ lên truyền hình phát biểu rất hùng hồn, nói vì dân, vì nước, vì công nhân. Nhưng tôi chưa bao giờ gặp ai trong số họ. Và rồi, tôi nghe tin họ bị kỷ luật, bị cách chức vì tham nhũng hàng ngàn tỷ đồng. Một con số mà cả họ nhà tôi, thậm chí cả làng tôi làm cả đời cũng không có nổi.

Tôi lại tự hỏi: Ai đã bầu họ lên làm đại diện cho tôi? Tôi chưa từng cầm lá phiếu chọn họ. Tôi cũng chưa từng có cơ hội chất vấn họ: “Các ông đã làm gì cho công nhân như tôi?”

Tôi viết bài này không phải để than thở. Tôi chỉ muốn nói thật. Muốn hỏi thật. Có ai đang sống cuộc sống giống tôi không? Có ai cũng từng thao thức giữa đêm vì không biết phải làm sao để cuộc sống tốt hơn, để con mình được học hành đàng hoàng?

Nếu có – nếu nhiều người như tôi – thì chúng ta, những công nhân, có lẽ nên hỏi lại: Chúng ta có quyền lựa chọn đại diện cho mình không? Chúng ta có quyền tổ chức để bảo vệ quyền lợi của mình không?

Tôi là công nhân. Tôi không học cao. Nhưng tôi biết một điều: Người đại diện thật sự là người mình được chọn, người lắng nghe mình, sống như mình, bảo vệ mình.

Nếu chúng ta cứ mãi sống trong im lặng như thế này, thì có lẽ sẽ chẳng bao giờ có ai nghe thấy tiếng nói của công nhân Việt Nam.

Bình Luận từ Facebook

Góp ý kiến về bài của Chu Nguyên Hương, Nguyễn Đình Cống:

“Giai cấp công nhân (GCCN) là đại diện cho nền sản xuất công nghiệp tiên tiến và là GC lãnh đạo.

GCLĐ? Đó là lời nói dối rất lớn do một ai đó bịa ra và mọi người hót theo như vẹt. Tôi đã tìm định nghĩa của từ lãnh đạo trong các từ điển (tiếng Việt và tiếng nước ngoài, tiếng Pháp là diriger, tiếng Anh là lead, tiếng Nga phiên âm là rukavađid). Các từ điển có các cách định nghĩa khác nhau nhưng đều cho rằng đó là việc mà một người (hoặc một số người) tác động đến những người khác. Không có định nghĩa nào đụng đến sự lãnh đạo của một tổ chức.

Còn về đại diện cho nền sản xuất tiên tiến? Điều này cũng là bịa đặt và đã được tác giả Tân Tử Lăng chứng minh trong tác phẩm “Mao Trạch Đông ngàn năm công tội”. Cho rằng GCCN là đại diện cho nền sản xuất tiên tiến chỉ là ngụy biện một cách thô thiển.

Tôi từng nghe các ông Tổng bí thư ĐCSVN kêu gọi nhân dân chăm lo cho GCCN về vật chất và tinh thần. Nghe mà thấy thảm thiết.

ĐCSVN là đại diện cho GCCN…cũng là một điều dối trá tuy rằng có ghi rõ ràng trong điều lệ đảng và hiến pháp.”

Góp ý kiến về bài của Chu Nguyên Hương, Van Nguyen:

“Đảng csVN, những ông to, bà lớn trong đảng cs thường tuyên bố tất cả những gì đảng làm, họ làm đều là vì nhân dân, và cho nhân dân ! Họ có nói dối, có mị dân?

Nếu không có những công nhân, những người thuộc giai cấp lãnh đạo phải hy sinh làm lụng cực khổ, sống một cách thiếu thốn, khó khăn như anh công nhân và gia đình của anh nêu trên! Làm sao những người đại diện cho họ, những người có chức tước, có quyền hành, có quyền tham nhũng, hối lộ mới có khả năng thâu tóm tài sản hàng trăm, hàng ngàn tỉ đồng như ông Phúc, ông Huệ, ông Thưởng…?!

Giai cấp công nhân và gia đình của họ có thể phải sống khổ, sống hèn…! Nhưng, những người lãnh đạo, những người đại diện cho giai cấp công nhân phải là những người giàu sang, phú quý, có một bộ mặt vui tươi, sáng sủa để thế giới nhìn vào!

Có một điều là họ đã phải hy sinh như vậy đã 70-80 năm! Họ còn phải hy sinh thêm bao nhiêu năm nữa mới có thể có được một cuộc sống xứng đáng với phẩm giá của con người?!

____________

Nguồn:

https://baotiengdan.com/2025/07/26/toi-la-cong-nhan-nhung-toi-co-duoc-lua-chon/