Lưu Nhi Dũ - Ngừng bắn vô điều kiện : Thái Lan-Campuchia, ai thắng ai ?
mardi 29 juillet 2025
Thuymy
Trong cuộc chiến với bọn Pol Pot (1975-1990), Sư đoàn 307 thiện chiến của Việt Nam bảo vệ ngôi đền đổ nát này và bàn giao lại cho chính quyền Hun Sen sau 1989, đảm bảo gần như nguyên vẹn, như nó tồn tại trước đây. Năm 2015 tôi và đoàn cựu chiến binh F309 có đến đây trong chuyến đi dọc biên giới Thái Lan-Campuchia, có thăm ngôi đền này, ghé Alongven, nơi có mồ chôn tên đồ tể Pol Pot.
Điều ấn tượng là đền Preah Vihear - di sản thế giới - vẫn như xưa, hoang tàn và đổ nát, chưa thể phục chế (vì không có kinh phí lẫn an ninh), lính Hun Sen giữ đền vẫn lăm lăm khẩu súng trên tay…
Ngôi đền này là của Campuchia, toạ lạc trên một chỏm núi thuộc núi Đăngrêk, được đế quốc Khmer xây dựng đầu thế kỷ 9 để thờ thần Shiva. Các di vật được tìm thấy, cho thấy khu vực này là khu định cư quan trọng của Đế quốc Khmer trong thế kỷ 10, 11, 12 ; nhưng phần lớn ngôi đền được xây dựng dưới thời các vua Suryavarman I và Suryavarman II trong các nửa đầu thế kỷ 11 và 12.
Tòa án Quốc tế vì Công lý (International Court of Justice) đã có phán quyết rằng ngôi đền thuộc Campuchia. Nhưng Thái thì không muốn vậy, vì trong lịch sử Thái từng chiếm cả Preah Vihear lẫn Battambang. Sau này Thái trả lại cho Pháp (lúc đó Campuchia thuộc Pháp). Khi đó Thái Lan không đưa đền Preah Vihear vào lãnh thổ của mình.
Một lý do nữa là phần nửa đền nằm bên vườn quốc gia Khao Phra Viharn của huyện Kantharalak thuộc tỉnh Sisaket của Thái Lan, một nửa đền thuộc tỉnh Preah Vihear của Campuchia. Do ngôi đền được xây trên một mỏm đá thuộc lãnh thổ Campuchia (trước đây cũng được cho là lãnh thổ Thái Lan), nhưng lối dẫn vào ngôi đền Preah Vihear nằm trên một vách đá dựng đứng cheo leo và không thể tiếp cận từ phía Campuchia. Để tham quan được di sản này bắt buộc du khách phải đi từ phía cổng của vườn quốc gia Khao Phra Viharn của Thái Lan.
Nhưng đến nay, đã có đường từ phía Campuchia vào đền Preah Vihear, do bên Campuchia làm theo những lối mòn mà bộ đội F307 Việt Nam đã mở trong những năm đánh nhau với Pol Pot. Cả Thái và Campuchia đều có thể bán vé cho du khách tham quan ngôi đền này từ hai phía. Phức tạp, tranh chấp cũng là điều dễ hiểu.
Các cuộc tranh chấp chủ quyền liên tục xảy ra, thậm chí năm 2008 mở rộng ra cả quần thể Đền Ta Moan Thom 153 km về phía tây Preah Vihear, gần biên giới giữa tỉnh Surin của Thái Lan và tỉnh Oddar Meancheay của Campuchia.
2. Khó có thông tin chính xác về cuộc xung đột này bắt nguồn từ đâu và ai tấn công ai trước, vì hai bên đều đổ thừa lẫn nhau. Từ cuộc xung đột của hai dòng tộc Hun Sen và Thaksin ? Ai và thế lực nào đã làm lộ cuộc điện đàm “bác-cháu” giữa Hun Sen và “cô cháu” nữ thủ tướng Thái Paetongtarn Shinawatra, dẫn đến khủng hoảng chính trị ở Thái ?
Cả Hun Sen và Paetongtarn Shinawatra đều có nhiều kẻ thù chính trị. Chính trường cả hai nước đều phức tạp, tranh chấp đền Preah Vihear cũng phức tạp nhưng để cuộc đụng độ xảy ra như vậy Hun Sen bất lợi hoàn toàn.
Bất lợi vì cả kinh tế lẫn quân sự khi Campuchia đều yếu hơn hẳn Thái. Từ lâu, rất lâu, tức sau 1979, khi chế độ Pol Pot bị lật đổ, kinh tế Campuchia lệ thuộc vào Thái. Anh em bộ đội mình bên Campuchia đều biết, lúc đó hàng hóa Thái chiếm hoàn toàn thị trường Campuchia, hàng Việt Nam cũng có nhưng lép vế. Cho đến bây giờ cũng vậy, hàng nông sản, kể cả rau quả, đến hàng tiêu dùng của Thái tràn ngập. Cứ nhìn trang phục của các Câu lạc bộ bóng đá Campuchia, kể cả đội tuyển quốc gia mặc áo quảng cáo cho hàng Thái thì biết.
Kinh tế Campuchia bé tí, chủ yếu là hàng may mặc, nông nghiệp. Nếu bạn đi từ Phnôm Pênh, dọc theo các tỉnh Kampong Chhnang, Pursat, Battambang… sẽ thấy những nhà máy may mặc nghèo nàn, với những chiếc xe kiểu xe công nông đậu bên ngoài nhà máy, dùng để chở công nhân, mới thấy quy mô công nghệp may mặc ở Campuchia vẫn ở mức khởi đầu.
Vậy đó mà Campuchia vẫn mơ phục hồi đế chế Phù Nam. Phù Nam Techo vẫn đang đào thông ra biển nam, sân bay quốc tế Techo mới đưa vào hoạt động thay cho sân Pochentong... Giấc mộng Phù Nam hoàn toàn lệ thuộc vào Trung Quốc.
Về quân sự. Quân đội Campuchia ban đầu do bộ đội Việt Nam đào tạo. Những năm 80s của thế kỷ trước, bộ đội ta chiến đấu ở Campuchia đều biết mỗi sư đoàn của ta đều kèm theo 1 sư đoàn của Hun Sen, để huấn luyện cho “bạn”. Sau này thì Trung Quốc.
Trung Quốc là yếu tố rất quan trọng. Sau năm 1979, bộ đội ta ở Campuchia ai cũng biết Pol Pot nhanh chóng trở thành tàn quân với một đội quân rệu rã. Tôi còn nhớ, đánh nhau, kiểm tra xác bọn Pol Pot, thấy thức ăn mang theo chỉ là một nắm cơm vắt và cục me khô trộn muối, vậy mà chỉ vài năm sau hàng vạn tàn quân Pol Pot được “ông anh cả “trang bị tận răng”.
Với chiến tranh, Thái cực kỳ khôn ngoan nên tránh hầu hết các cuộc chiến lẽ ra phải đến, và còn khôn ngoan hơn khi được hưởng lợi từ chiến tranh. Thời chống Mỹ, Thái là “hậu cứ” lớn của Mỹ ; thời Pol Pot, lại là hậu cứ của Pol Pot, là “bạn” của Trung Quốc, để bọn Pol Pot lập hậu cứ dọc biên giới, để Trung Quốc vận chuyển hàng vạn tấn vũ khí qua Thái Lan để đánh bộ đội Việt Nam. Các đồng đội tôi còn nhớ không (E812, F309), cái Đồi Tre ở Pailin (Battambang) mà bọn Pol Pot tập kích hàng ngày theo kiểu vãi đạn vô tư, đến độ một rừng tre dày đặc như vậy không còn một chiếc lá tre, mới thấy “sức mạnh” của vũ khí Trung Quốc.
Quân đội Campuchia bây giờ cũng được Trung Quốc trang bị tận răng, nhưng không thể so sánh với Thái. Chỉ nói về không quân, Thái dùng F-16 của Mỹ tấn công như vừa rồi, thì làm sao Campuchia chống đỡ nổi khi họ chỉ có vài chiếc trực thăng loe ngoe ! Không quân Thái khá mạnh. Nhớ hồi đánh nhau bên Campuchia, đôi lúc chúng ta buộc phải tiến sâu vào lãnh thổ Thái để triệt phá hậu cứ Pol Pot, không ngại đối đầu với bộ binh Thái (cũng chủ trương không đụng độ với Thái) nhưng ngại nhất là không quân Thái với những trận không kích dữ dội… F309 của chúng tôi vẫn còn ít nhất vài chục xác tử sĩ nằm bên kia bên giới…
Cả kinh tế, quân sự Campuchia đều bị Thái bỏ vượt mặt nhưng Campuchia vẫn đánh nhau, vì sao ? Dễ hiểu, Cha con Hun Sen muốn lấy lại vị thế của mình nhưng đó là sai lầm chiến lược, sai lầm toàn diện của một chính thể cha truyền con nối với nhiều điểm mờ mờ, đục đục…
3. Cái gì đến phải đến, tối 28/07 tại Malaysia, Thủ tướng Campuchia Hun Manet và quyền Thủ tướng Thái Lan Phumtham Wechayachai, dưới sự bảo kê của Mỹ và Trung Quốc đã ký kết thỏa thuận ngừng bắn ngay lập tức và vô điều kiện, có hiệu lực từ nửa đêm.
Đây là một “xen” diễn có tính toán của Mỹ và Trung Quốc, có lợi cho Thái nhưng là một sự thoát hiểm thần tốc cho cha con Hun Sen. Ngừng bắn vô điều kiện, có nghĩa là không có bất kỳ điều khoản ràng buộc nào về quân sự, nhượng bộ chủ quyền hay bồi thường. Các chuyên gia phân tích, điều này đồng nghĩa với một sự đầu hàng mềm, cú hạ cánh mềm, bởi Campuchia không có gì để đàm phán. Thái Lan không cần thắng lớn, vậy thôi cũng đủ làm cha con Hun Sen mất ăn mất ngủ trong thời gian tới. Thái Lan không cần thắng đậm, họ chỉ cần Campuchia lùi. Và Campuchia đã lùi.
Còn sau đó ra sao thì chưa biết, nhưng quan trọng nhất là ngăn chặn được cuộc đổ máu phi lý và không khôn ngoan của Campuchia.
LƯU NHI DŨ 29.07.2025
No comments:
Post a Comment