ĐỐI THOẠI

Campuchia có bị Thái khuất phục hay không?

Trương Nhân Tuấn
28-7-2025
Tiengdan

Nguyên nhân tranh chấp Thái Lan – Campuchia, hôm 27 tháng 6 tôi có viết tút ngắn nội dung như sau: “Tranh chấp biên giới là hỏa mù. Cam là trung tâm lừa đảo thế giới mà cha con họ Hun đang cố tìm cách che giấu“.

Tôi viết vậy là vì Amnesty International vừa công bố một báo cáo ghi ngày 26-7-2025, có tựa đề: “Chính phủ Campuchia cho phép chế độ nô lệ và tra tấn phát triển mạnh bên trong các khu phức hợp lừa đảo địa ngục…”

Trước đó khá lâu, tôi đã viết rằng nguyên nhân bùng nổ xích mích giữa Thái-Cam, bề mặt là tranh chấp biên giới, nhưng bề trong là Hun Sen đang cố sử dụng việc tranh chấp này như một hỏa mù để che đậy một thực tế: Campuchia trở thành một quốc gia tội phạm vì chứa chấp các tổ chức lừa đảo quốc tế.

Như thói quen, nhiều người mỉa mai tôi viết sai.

Ngày 28 tháng 6 tờ Bangkok Post đăng bài tóm lược ý kiến của chính trị gia đối lập Sam Rainsy, người Campuchia hiện đang lưu vong vì chống chế độ Hun Sen. Ông này cho biết, chuyện Hun Sen chống lại Thái Lan không bắt nguồn từ lòng yêu nước mà là do lo sợ về sự sụp đổ tiềm tàng của một chế độ “có liên quan sâu sắc đến các mạng lưới tội phạm quốc tế”.

Tôi và Sam Rainsy trở thành “đồng minh bất đắc dĩ”. Sam Rainsy là chính trị gia người Cam, nhiều năm dẫn đầu cánh đối lập trong quốc hội chống Hun Sen. Sam Rainsy thông hiểu chuyện nội bộ của Cam là bình thường.

Lập luận chính thức của Thái Lan về cuộc chạm súng hiện tại là dẹp bỏ các trung tâm lừa đảo quốc tế trên lãnh thổ của Cam.

Hơn thập niên trước, nhân viết các bài nói về tranh chấp Thái-Miên về ngôi đền Preah Vihear, tôi có ý kiến rằng Thái Lan sẽ tìm cơ hội để phân định lại biên giới. Hai phán quyết của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) về chủ quyền ngôi đền Preah Vihear (1962 và 2013) công nhận chủ quyền ngôi đền thuộc về Campuchia. Thái Lan thua kiện vì phạm “estoppel”. Sự bất mãn trong khối dân chúng Thái dâng cao vì Tòa ICJ đã không để ý đến sự khác biệt giữa nội dung văn bản Công ước phân định biên giới Pháp-Xiêm 1904 và bản đồ đính kèm công ước (1907).

Nhiều “học giả” Việt Nam nhận định sai lầm về hai phán quyết của Tòa ICJ. Đặc biệt về giá trị pháp lý các bản đồ. Người Việt Nam có thói quen đề cao bản đồ và hạ thấp giá trị các văn bản.

Luật quốc tế về hiệu lực các công ước (Vienne 1969) cũng như tập quán quốc tế đều công nhận giá trị tối cao về pháp lý của một văn bản (được ký kết giữa hai hay nhiều nước). Bản đồ chỉ dùng để “minh họa” văn bản. Nếu không có ghi chú ngược lại, bản đồ chỉ là một “thông tin”, không có giá trị pháp lý.

Sự bất mãn của quần chúng Thái Lan về bản án này là hợp lý. (Một ghi nhận là phán quyết 1962 không được quyết định “đa số áp đảo” mà chỉ sai biệt có một phiếu).

Trở lại chuyện thời sự: Thái Lan có “nghe” theo Tổng thống Trump ngưng bắn và “huề” với Campuchia hay không? Hai bên Thái-Cam dự kiến sẽ hội đàm với nhau hôm nay tại thủ đô Mã-lai, do thủ tướng Mã Ibrahim Anwar làm chủ tọa.

Theo tôi là chưa chắc.

Như đã nói trên, nếu yêu sách “phân định lại biên giới” của Thái Lan không được thỏa mãn thì sẽ không có vụ ngưng bắn. Thái Lan đang ở thế mạnh về quân sự và ngọai giao. Phía Cam cố gắng “quốc tế hóa tranh chấp”, bằng cách đưa tranh chấp ra Tòa án Công lý Quốc tế. Còn Thái Lan sẽ tiếp tục dùng áp lực quân sự để buộc Cam “đàm phán song phương” với Cam để giải quyết các tranh chấp về biên giới.

Chúng ta thấy Thái Lan “học” được sách của Trung Quốc: Đàm phán song phương và giải quyết các tranh chấp bằng đàm phán. Việt Nam đã tuân thủ các yêu sách của Trung Quốc. Cam có khuất phục trước Thái Lan hay không?

***

Một ý kiến ngoài lề: Chuyện nhận định thời cuộc giống như chuyện “bói toán”, có đúng có sai. Có lẽ tôi “hên” nên tôi đoán đúng rất nhiều chuyện. Dĩ nhiên không hẳn là đúng 100%, nhưng những gì tôi nói đều đúng ít ra 80% đến 90%. Vụ tranh chấp biên giới Việt Nam-Trung Quốc, vụ phân định Vịnh Bắc Việt, các vụ tranh chấp chủ quyền các đảo Hoàng Sa và Trường Sa, các vụ khai thác dầu khí, về tranh chấp Biển Đông… bây giờ xét lại, tôi nói đúng 100%. Gần đây nhứt, vụ Việt Nam phải “chọn phe” hay vụ Việt Nam chốt thỏa thuận thuế quan với Mỹ. Tôi thấy hình như chỉ có tôi là “lội ngược dòng nước”, có những phân tích trái ngược với hầu hết các học giả trong và ngoài nước. Vấn đề đến hôm nay chỉ có mình tôi nói đúng.

Trở lại câu hỏi: Cam có bị Thái khuất phục hay không? Tức là Cam sẽ phải phân định lại biên giới với Thái hay không?

Theo tôi, Mỹ sẽ không thể sử dụng thuế quan hay áp lực viện trợ để “ép” được Thái Lan. Trung Quốc cũng không thể giúp Cam vũ khí để “ép” được Thái phải rút quân, ngoại trừ trường hợp “nước lớn” muốn xung đột này mở lớn và lan rộng để giải quyết các vấn đề nội bộ. Các quốc gia Đông Nam Á, đặc biệt Thái Lan, Việt Nam, Cam, Lào… từ lâu đã là những con cờ hữu hiệu (cho Mỹ, cho Liên Xô, cho Trung Quốc…) trong chiến tranh ủy nhiệm.

Quan hệ giữa Thái và hai cường quốc Mỹ-Trung theo tôi là cân bằng, về địa chính trị lẫn địa kinh tế, nếu so sánh quan hệ này giữa Việt Nam với hai đại cường.

Thái Lan nắm một yếu tố địa chính trị mà cả Mỹ lẫn Trung Quốc đều phải cần đến Thái Lan. Chuyện này tôi đã nói trong một bài hôm 8-10-2024. Mỹ không muốn thấy Thái Lan mở con kinh Kra (còn gọi là dự án quốc lộ 9A, với ngân sách 30 tỉ đô). Trong khi Trung Quốc thì “khẩn cầu” Thái Lan khai triển dự án này.

Quan hệ kinh tế giữa Thái Lan và Trung Quốc rất lớn. Thương mại hai bên đạt 88 tỉ đô la, cán cân nghiêng về phía Trung Quốc 30 tỉ đô la. Trong khi quan hệ giữa Trung Quốc và Campuchia nặng về địa chính trị.

Campuchia chỉ quan trọng với Trung Quốc khi (và chỉ khi) Thái Lan ngả về phía Mỹ. Tức là, ở vào vị trí Thái Lan thi tôi sẽ không nghe lời ai hết.

Thái Lan nhân danh là một nước “độc lập có chủ quyền”, dựa vào nguyên tắc “không can dự vào chuyện nước khác”. Chuyện của Cam và Thái sẽ do hai nước này giải quyết. Thái Lan sẽ làm áp lực với Cam để giải quyết tranh chấp biên giới bằng đàm phán song phương.

Thái Lan buộc Cam phải phân định lại biên giới. Giống như Việt Nam phải nhượng cho Trung Quốc những vùng đất mà Trung Quốc đã chiếm trong chiến tranh biên giới 1979. Cam sẽ phải nhượng cho Thái những phần đất mà Thái đã chiếm trong cuộc xung đột trong tuần lễ vừa qua.

Để coi kỳ này tôi “bói” đúng hay sai.