ĐỐI THOẠI

Chính tả sai từ đâu? (Kỳ 1)

Nguyễn Thông
8-10-2023
Tiengdan

Chuyện viện kiểm sát ở quận Thanh Khê (Đà Nẵng) tổ chức linh đình hội thảo bàn về việc sau dấu 2 chấm trong văn bản tiếng Việt thì viết hoa hay không viết hoa, đã dấy lên những cười cợt ì xèo.

Đành rằng bàn về việc sử dụng tiếng Việt sao cho chuẩn luôn là điều nghiêm túc, thậm chí trọng đại, đáng khen, nhưng đó không phải là chuyện của viện kiểm sát. Là cơ quan pháp luật (tư pháp), viện kiểm sát trước hết hãy lo hãy bàn sao đừng để xảy ra án oan sai, lắng nghe tiếng kêu oan của tử tù, đừng dấm dúi nhận hối lộ chạy án, v.v… đi đã, đá lộn sân làm chi. Thiên hạ cười là phải.

Kể cũng lạ, ở một nước, chỉ riêng về mảng ngôn ngữ, đã có biết bao đơn vị, cơ quan, tổ chức, giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu về ngôn ngữ, nào là viện hàn lâm khoa học xã hội, viện ngôn ngữ, trung tâm từ điển quốc gia, các khoa ngôn ngữ bậc đại học… nhưng hội thảo về dấu 2 chấm lại do viện kiểm sát. Đơn giản bởi đám chuyên kia “thái vô tích”, chả tích sự gì, cứ mặc cho tiếng Việt muốn ra sao thì ra. Hiện tại, tiếng Việt đang nát bét, nhất là trên báo chí truyền thông, ở các nhà xuất bản, ở những cơ quan nhà nước, nhưng viện ngôn ngữ vẫn bình chân như vại.

Tôi lấy một ví dụ nhỏ. Trong hầu hết sách được xuất bản của nhà xuất bản Kim Đồng luôn có cái sai này: Với câu đặt trong dấu ngoặc kép, nhẽ ra phải đóng ngoặc kép rồi mới chấm câu, thì nó tinh làm ngược lại, chấm rồi mới đóng ngoặc. Chẳng hạn: Cụ Hồ nói “không có gì quý hơn độc lập tự do.” Đó là chân lý của thời đại đánh giặc.

Dấu chấm câu để kết thúc, chấm dứt một câu, việc đặt dấu chấm vào trong ngoặc rất sai bởi dấu ngoặc kép kia mới là tận cùng của câu ấy. Ngôn ngữ nước khác đặt quy tắc thế nào là chuyện của người ta, còn ngôn ngữ Việt từ xưa tới nay chỉ đặt dấu chấm khi hết câu.

Tôi đọc lại những tác phẩm của Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Nhất Linh, Khái Hưng, Nguyễn Tuân, Xuân Diệu, Nguyễn Bính…, kể cả Tuyên ngôn độc lập của cụ Hồ, đều thấy tuân thủ nguyên tắc ấy. Bây giờ hậu sinh, nhất là đám nhà báo, làm rối tinh, rối mù, nát cả chuẩn mực. Chẳng thấy viện ngôn ngữ có ý kiến ý cò.

Việc Viện kiểm sát quận Thanh Khê hội thảo nội dung “vặt” đáng cười ở chỗ, thứ quy tắc ấy đã được chốt lại từ đứa học lớp 4 (thời chúng tôi đi học thì lớp 2), tức là tuổi còn ỉa đùn đái dầm nhưng đã quán triệt sau dấu 2 chấm phải viết như thế nào. Giờ người ta đã ông nọ bà kia, viện trưởng viện phó, tiến sĩ, thạc sĩ, cử nhân vẫn lúng túng ngơ ngác hỏi nhau “viết thế nào hở mày”. Chết cười.

(Còn tiếp)