ĐỐI THOẠI

Kinh tế Mỹ bước vào giai đoạn suy thoái?

Nguyễn Mai
6-9-2025
Tiengdan

Kinh tế ảm đạm. Chính phủ không đủ ngân sách. Tiếp theo là gì?

Mấy ngày vừa qua, có nhiều báo cáo quan trọng về tình hình kinh tế trong nước. Quan trọng nhất là thống kê lao động vừa được công bố hôm nay. Sở Thống Kê Lao Động (Bureau of Labor Statistics, BLS) báo cáo chỉ có 22,000 việc làm mới trong tháng 8 vừa qua so với số 75,000 tiên đoán.

Nhưng thất vọng hơn nữa là thống kê tháng 6 phải điều chỉnh từ 14,000 xuống còn -13,000 việc làm. Tháng trước đã điều chỉnh từ 147,000 xuống còn 14,000. Tháng này điều chỉnh nữa thành con số âm. Số âm có nghĩa là số việc làm bị mất đi chứ không phải được tạo ra.

Việc làm bị mất có nghĩa là thất nghiệp tăng lên. Điều này trùng hợp với báo cáo JOLTS hai hôm trước cho thấy có 7.24 triệu người thất nghiệp mà chỉ có 7.18 triệu việc làm. Nghĩa là nhiều người kiếm việc hơn số việc đang có. Một điều chỉ thấy khi khủng hoảng trầm trọng như sau dịch Covid.

Thị trường chứng khoán lúc đầu thì thích vì viễn cảnh Federal Reserve Bank (gọi tắt là Fed) sẽ giảm tiền lời. Nhưng phấn khởi được vài phút để hiểu ra sự việc nó trầm trọng như thế nào.

Hai tuần nữa, Fed sẽ họp và gần như chắc chắn sẽ giảm tiền lời 0.25 và có thể là 0.50 phần trăm. Giảm tiền lời trong lúc lạm phát đang ở mức 3% và có thể sẽ lên 4.5% – 5%. Điều này sẽ không cứu được nền kinh tế èo uột vì nhiều lý do:

Thứ nhất, giảm tiền lời sẽ tăng lạm phát. Khi lạm phát tăng nhanh, lại phải tăng tiền lời. Như một cái vòng lẩn quẩn, cứu cái này thì hại cái kia.

Thứ hai, thâm hụt ngân sách (budget deficit) làm vô hiệu hóa việc Fed giảm tiền lời. Khi nợ công ngất ngưỡng ở $37 ngàn tỷ (trillion) và sẽ tăng nhanh lên $40 ngàn tỷ trong 10 năm tới. Nợ mới sẽ phải trả tiền lời nhiều hơn vì rủi ro nhiều hơn. Bởi vì thị trường (nói đúng ra là chủ nợ) sẽ định giá tiền lời. Fed không điều khiển được khi Fed vẫn cần phải mượn thêm nhiều nợ mới.

Tình trạng này gọi là “Stagflation”, khi mà lạm phát tăng nhanh mà nhu cầu và công ăn việc làm không tương ứng. Một căn bệnh kinh tế khó chữa và chắc chắn sẽ đưa đến suy trầm (recession).

Từ đâu mà ra nông nỗi này? Để ông trong hình giải thích.

Biếm họa về việc làm của Trump. Nguồn: Reddit