Friday, September 5, 2025

2025(34 phút trước)
BBC

Getty Images/VGP/BBC

Từng có bốn bí thư thành ủy TP HCM thăng tiến lên các chức vụ trong Tứ Trụ và hai người khác có kết cục không tươi sáng

Khi ông Trần Lưu Quang quay trở lại TP HCM nhậm chức Bí thư thành ủy, câu hỏi đặt ra là liệu đó có phải là bước đệm để ông bước chân vào Bộ Chính trị đầy quyền lực hay không?

Khi TP HCM sáp nhập hai địa phương là Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu để trở thành một siêu đô thị, chiếc ghế của người đứng đầu địa phương này càng trở nên quyền lực hơn.

Lịch sử các đời bí thư ở thành phố này cho ra những kết quả khác nhau: có những người lên đỉnh cao danh vọng như tổng bí thư, chủ tịch nước, thủ tướng, nhưng cũng có người rơi xuống vực sâu của tù tội hay bị kỷ luật nặng nề.

Kể từ năm 1975 đến nay, trong số các bí thư Sài Gòn - Gia Định trước đây, và TP HCM sau này, tổng cộng có 11 bí thư thành ủy.

Trong số này đã có 4 người được thăng tiến lên các chức vụ lãnh đạo cấp cao, gồm một tổng bí thư, 2 chủ tịch nước và một thủ tướng, đều là các lãnh đạo thời kỳ đầu.

Đọc nhiều nhất

'Phù thủy Điện Kremlin': Nước Nga của Putin ra đời như thế nào

Việc Hoa Kỳ tấn công 'tàu ma túy Venezuela' liệu có hợp pháp?

Đảo thuyền nhân Việt Nam nhận 2.000 người tị nạn từ Gaza

Vũ khí mới trong cuộc duyệt binh rầm rộ tiết lộ sức mạnh quân sự Trung Quốc

Nhưng liên tiếp trong 4 nhiệm kỳ gần đây, những người giữ vị trí quan trọng này đã không theo được bước chân của những người đi trước.

Vậy, lịch sử cho ta thấy điều gì?

Ông Nguyễn Văn Linh và Võ Văn Kiệt

Getty Images

Ông Nguyễn Văn Linh

Khi Sài Gòn – Gia Định được đổi tên thành TP HCM vào tháng 7/1976, ông Nguyễn Văn Linh, quê ở Hưng Yên, trở thành người đầu tiên giữ chức Bí thư thành ủy.

Ông Linh thực chất là một nhà lãnh đạo chuyển tiếp, vì trước đó ông đã là người lãnh đạo Đảng bộ của thành phố này từ năm 1975 khi quân giải phóng tiến vào Sài Gòn.

Từ vị trí quan trọng này, ông Linh được bầu vào Bộ Chính trị tại Đại hội 4 vào tháng 12/1976.

Bốn tháng sau, ông rời TP HCM ra Trung ương đảm nhiệm nhiều chức vụ khác nhau, trong đó có thời gian làm trưởng ban Cải tạo công thương nghiệp tư doanh – một ban của Đảng chuyên tập trung vào "cải tạo tư sản".

Nhưng vì chủ trương "không nên nóng vội" trong cải tạo xã hội chủ nghĩa ở miền Nam, ông Linh đã được chuyển sang công tác khi được phân công làm Trưởng ban Dân vận Mặt trận Trung ương, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam đến 1980.

Đến tháng 12/1981, ông được điều động trở lại giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM, thay cho ông Võ Văn Kiệt, lúc này ra Hà Nội.

Ông Linh là một trường hợp khá đặc biệt khi tại Đại hội Đảng lần thứ 5 diễn ra vào đầu năm 1982, ông không được bầu vào Bộ Chính trị.

Theo một phóng sự đăng vào năm 2006 của báo Tiền Phong dẫn lại lời kể của ông Võ Trần Chí – người mà sau này là bí thư TP HCM kế nhiệm ông Linh vào năm 1986 - ông Linh đã chủ động rút khỏi Bộ Chính trị vào năm 1982.

Khi ông Chí hỏi lý do, ông Linh nói rằng "bởi vì mình thấy các anh ấy không muốn mình ở đó nên mình xin rút".

Dù vậy, ông vẫn giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM, lúc này đang thử nghiệm một không gian kinh tế "mở" hơn, không chỉ về tình hình sản xuất của thành phố mà còn về khía cạnh mở rộng hợp tác ra với các địa phương khác.

Trong bối cảnh nền kinh Việt Nam khi đó đang lâm vào rất nhiều khó khăn, thiếu thốn, lạm phát, những hành động "xé rào" của TP HCM đã bắt đầu nhen nhóm cho tư duy đổi mới.

Đến tháng 6/1985, ông Linh được bầu lại vào Bộ Chính trị, và khoảng một năm sau đó, ông rời TP HCM để ra Trung ương giữ chức thường trực Ban Bí thư.

"Cuộc đổi mới thử nghiệm ở TP HCM dưới sự đứng mũi chịu sào của Bí thư Nguyễn Văn Linh thành công, cũng là lúc những sai lầm của cách làm kinh tế theo tư duy cũ được chính thức nhìn nhận, ông Linh trở lại Trung ương, tham gia Bộ Chính trị và là Thường trực Ban bí thư," báo Tuổi Trẻ mô tả về ông Linh trong bài viết vào tháng 1/2016.

Đến tháng 12/1986, ông Nguyễn Văn Linh được bầu làm Tổng Bí thư tại Đại hội lần thứ 6 - còn gọi là Đại hội Đổi mới.

Ông Nguyễn Văn Linh là trường hợp duy nhất cho tới nay giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM trong hai giai đoạn không liền mạch.

Như vậy, hai lần giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM, rồi hai lần ra vào Bộ Chính trị của ông Nguyễn Văn Linh đã dẫn đến những kết quả khác nhau.

Cho đến nay, ông Nguyễn Văn Linh, vẫn là người duy nhất giữ chức vụ cao nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam đi lên từ bí thư Thành ủy TP HCM.

Getty Images

Ông Võ Văn Kiệt giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM từ tháng 12/1977

Ông Nguyễn Văn Linh vừa là người tiền nhiệm lại cũng là người kế nhiệm ông Võ Văn Kiệt trong chức vụ bí thư Thành ủy TP HCM.

Ông Kiệt trở thành người lãnh đạo Đảng bộ TP HCM từ tháng 112/1977. Tới năm 1982, ông Kiệt ra Hà Nội nhận nhiệm vụ mới.

Dưới thời ông Kiệt, TP HCM thực hiện nhiều chủ trương "xé rào" nhằm giải quyết tình trạng khó khăn do thiếu lương thực.

Một trong những câu chuyện thường được nhắc đến là vào năm 1978, trong bối bảnh dự trữ gạo của thành phố không còn nhiều, ông Kiệt đã thành lập một tổ thu mua gạo không theo chủ trương của Trung ương, còn được gọi là "tổ buôn lậu gạo".

Khi bà Ba Thi, tổ trưởng tổ này, lo rằng nếu Trung ương phát hiện thì mọi người sẽ phải đi tù.

"Nếu vì việc này mà anh chị đi tù, tôi sẽ mang cơm nuôi," ông Kiệt khẳng định.

Không có ai bị đi tù về việc xé rào đó. Tổ thu mua gạo này hoạt động từ năm 1979 tới năm 1982, dừng lại khi đời sống người dân ổn định hơn.

Vào năm 1982, trở thành Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng và kinh nghiệm "xé rào" khi còn ở TP HCM được ông Kiệt tiếp tục áp dụng với tư duy đổi mới về kinh tế và đối ngoại khi trở thành Thủ tướng.

Khi ông Nguyễn Văn Linh là ủy viên Bộ Chính trị, ông Võ Văn Kiệt chỉ mới là ủy viên dự khuyết Bộ Chính trị.

Khi ông Kiệt chính thức trở thành ủy viên Bộ Chính trị, ông Linh lại bị rớt chức vụ quyền lực này, chỉ là ủy viên Trung ương ĐảnĐảng.

Nhưng ông Linh lại trở thành tổng Bí thư, chức vụ cao nhất trong hệ thống lãnh đạo của Đảng vào năm 1986, khi ông Kiệt đang là phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng.

Ông Kiệt trở thành quyền chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng vào năm 1988.

Khi ông Linh về hưu và trở thành cố vấn Ban chấp hành Trung ương Đảng, ông Võ Văn Kiệt được bầu làm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, chức danh sau đó được đổi thành Thủ tướng Chính phủ.

Ông Võ Văn Kiệt từ khi làm bí thư ở TP HCM lẫn thủ tướng khi ra Hà Nội, được đánh giá là một người trọng dụng người tài, trong đó có cả những người thuộc chế độ Việt Nam Cộng hòa

Trong số đó, nổi bật là ông Nguyễn Xuân Oánh – người từng giữ chức phó thủ tướng trước năm 1975.

Cho đến hiện tại, ông Võ Văn Kiệt vẫn là người duy nhất giữ chức thủ tướng đi lên từ chức vụ bí thư thành ủy TP HCM.

Lịch sử Đảng bộ TP HCM sẽ nhắc đến ông Mai Chí Thọ là người thứ 3 giữ chức Bí thư Thành ủy, và cũng là người ngồi chiếc ghế này trong thời gian ngắn nhất.

Ông Thọ giữ chức này chỉ khoảng năm tháng, trong giai đoạn chuyển giao nhiệm kỳ từ tháng 6/1986 đến tháng 11 cùng năm, và ra Hà Nội giữ chức Bộ trưởng Bộ Nội vụ, tức Bộ Công an hiện tại.

Người thay thế ông Thọ là ông Võ Trần Chí, người ngồi chiếc ghế bí thư Thành ủy trong suốt gần 10 năm (1986-1996)

Trong nhiệm kỳ đầu, dù giữ chức vụ bí thư Thành ủy HCM quan trọng, ông Chí chỉ là ủy viên Trung ương.

Đến năm 1991, ở nhiệm kỳ thứ hai, ông mới được bầu giữ chức Ủy viên Bộ Chính trị.

Ông Chí là "bệ đỡ" cho "Nhóm Thứ Sáu" - một tập hợp các chuyên gia, trí thức thuộc chế độ Việt Nam Cộng hòa trước năm 1975, là những người đã góp phần định hình một số chính sách kinh tế của TP HCM và cả nước trong bối cảnh Việt Nam đang chập chững bước vào làm quen với khái niệm kinh tế thị trường.

Ông Chí được coi là cây cầu kết nối những đề xuất chính sách của Nhóm Thứ Sáu với Trung ương, mà cụ thể là ông Võ Văn Kiệt.

Theo một cuộc phỏng vấn hai ông Phan Chánh Dưỡng và Trần Trọng Thức – hai thành viên của Nhóm Thứ Sáu – vào năm 2024 trên Tạp chí điện tử Người Đô Thị, những thành viên của nhóm này thường ví von rằng sở dĩ nhóm làm được chút việc trong hoàn cảnh khó khăn là nhờ ông Chí tạo điều kiện và ông Kiệt bảo vệ và hỗ trợ.

Có bốn thành viên của Nhóm Thứ Sáu đã được ông Kiệt bổ sung vào nhóm cố vấn kinh tế của Thủ tướng.

Ông Võ Trần Chí, vốn được nhắc đến là "người của đổi mới" về hưu vào năm 1996, không rời TP HCM ra Trung ương như ba người tiền nhiệm.

Ông Trương Tấn Sang và Nguyễn Minh Triết

Getty Images/BBC

Ông Nguyễn Minh Triết (trái) và ông Trương Tấn Sang

Người tiếp theo lãnh đạo Đảng bộ TP HCM là ông Trương Tấn Sang, giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM từ năm 1996 đến 2000.

Trong giai đoạn này, kinh tế TP HCM tăng trưởng hai con số, trở thành đầu tàu của cả nước.

Bí thư Trương Tấn Sang được điều ra Hà Nội, giữ chức Trưởng ban Kinh tế trung ương từ tháng 1/2000.

Thế nhưng, tại Hội nghị Trung ương 7 diễn ra vào tháng 1/2003, ông Sang bị kỷ luật khiển trách vì trong thời kỳ làm bí thư Thành ủy TP HCM chưa làm tròn trách nhiệm chỉ đạo điều tra ngăn chặn hoạt động của nhóm tội phạm Trương Văn Cam, tức Năm Cam, và có những khuyết điểm trong công tác cán bộ.

Dù bị Đảng khiển trách, ông Sang vẫn giữ chức Trưởng ban Kinh tế trung ương.

Không chỉ thế, đến tháng 4/2006, ông trở thành thường trực Ban Bí thư, một chức vụ quan trọng trong hệ thống lãnh đạo Đảng.

Ông Sang được Quốc hội bầu làm chủ tịch nước vào tháng 7/2011, và trở thành trưởng Ban chỉ đạo Cải cách Tư pháp Trung ương.

Khi ông Sang thôi giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM vào tháng 1/2000, người kế nhiệm là ông Nguyễn Minh Triết.

Dù cả hai người đều kết thúc sự nghiệp ở đỉnh cao với chức danh Chủ tịch nước, nhưng quan lộ lại khá khác nhau.

Từ vị trí bí thư thành ủy TP HCM, ông Sang phải đi một chặng đường dài, trải qua 11 năm với nhiều chức vụ khác nhau, rồi mới trở thành chủ tịch nước.

Trong khi đó, ông Triết là người đầu tiên và duy nhất cho tới nay gia nhập thẳng Tứ Trụ từ vị trí bí thư Thành ủy TP HCM.

Sở dĩ như thế vì ông Triết trước khi trở lại TP HCM giữ vai trò lãnh đạo cao nhất, ông đã là ủy viên Bộ Chính trị, trưởng Ban Dân vận trung ương từ tháng 1/2000.

Trong khi đó, ông Sang trưởng thành từ địa phương là TP HCM, rồi mới ra Hà Nội, chưa kể tới việc ông còn bị dính kỷ luật khiển trách.

Như vậy, trong số sáu người từng giữ chức bí thư Thành ủy TP HCM từ 1976-2006, có 5 người "Bắc tiến" ra Trung ương giữ các trọng trách khác nhau, trong đó một người là tổng Bí thư, hai người trở thành chủ tịch nước và một người là thủ tướng.

Ông Lê Thanh Hải và Đinh La Thăng

Trong khi ở giai đoạn trước hầu hết những người giữ chức vụ bí thư Thành ủy TP HCM có con đường thăng tiến khá nhanh, thì những người kế nhiệm giai đoạn sau này lại có các kết thúc rất khác.

Ở giai đoạn trước, chỉ một người từng giữ chức bí thư thành ủy bị kỷ luật, và ở mức nhẹ nhất, trong khi một số bí thư giai đoạn sau bị kỷ luật ở mức rất nặng, thậm chí vướng vòng lao lý.

Khi ông Nguyễn Minh Triết ra Hà Nội làm chủ tịch nước, người kế nhiệm ông trong vai trò bí thư thành ủy TP HCM là ông Lê Thanh Hải.

Suốt hai nhiệm kỳ lãnh đạo Đảng bộ TP HCM, ông Hải đều có suất trong cơ quan quyền lực Bộ Chính trị (2006-2016).

Cũng giống như ông Võ Trần Chí, sau hai nhiệm kỳ, ông Lê Thanh Hải về hưu, không ra Hà Nội giữ bất cứ chức vụ nào ở trung ương.

Nhưng khác với ông Chí, ông Hải đã không hạ cánh an toàn và hai lần đối mặt với các mức kỷ luật của Đảng.

Đầu tiên, vào tháng 3/2020, Bộ Chính trị kỷ luật ông Lê Thanh Hải bằng hình thức cách chức bí thư Thành ủy TP.HCM nhiệm kỳ 2010 - 2015.

So với hình thức bị khiển trách đối với ông Trương Tấn Sang như đã nhắc ở trên, cách chức là một hình thức kỷ luật nghiêm khắc, nặng hơn cảnh cáo và chỉ nhẹ hơn khai trừ ra khỏi đảng.

Nhưng dừng lại ở đó, đến tháng 5/2024, ông Hải lại đối mặt với kỷ luật nặng nề hơn: cách tất cả các chức vụ trong Đảng.

Hàng loạt các sai phạm dưới thời ông Hải làm bí thư, từ khu đô thị Thủ Thiêm đến vụ án Trương Mỹ Lan của Vạn Thịnh Phát,

Cả Ban thường vụ thành ủy TP HCM dưới sự lãnh đạo của ông Hải giai đoạn 2010 - 2015 cũng bị Đảng cảnh cáo.

Sau kỷ luật chính trị của Đảng, đến tháng 8/2025, ông Hải bị Thủ tướng Phạm Minh Chính xóa tư cách cựu Chủ tịch TP HCM và tất cả các chức vụ khác trong chính quyền.

Nguồn hình ảnh,Getty Images/BBCChụp lại hình ảnh,Ông Đinh La Thăng (trái) và ông Lê Thanh Hải

Khi tiếp đón ông Đinh La Thăng từ Hà Nội vào tiếp nhận chức bí thư Thành ủy TP HCM vào tháng 2/2016, ông Lê Thanh Hải đã có lời chúc mừng người kế nhiệm.

Đáp lại, ông Thăng khẳng định rằng "kể từ giờ phút này, toàn bộ tâm trí của tôi sẽ dành cho một điều duy nhất đó là dành cho đảng bộ, chính quyền và nhân dân thành phố".

Nhưng chỉ hơn một năm sau đó, vào ngày 7/5/2017, ông Thăng đã "dành tâm trí" cho một tổ chức khác khi ông bị kỷ luật cảnh cáo và thôi giữ chức ủy viên Bộ Chính trị, thôi chức bí thư Thành ủy TP HCM.

Ông Thăng được điều lại ra Hà Nội giữ chức phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương và đến tháng 12/2017, ông bị khởi tố, bắt tạm giam để điều tra về hành vi cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng.

Lần đầu tiên một ủy viên Bộ Chính trị bị khởi tố, bắt giam và chịu án tù lên đến 30 năm.

Lần đầu tiên, tấm "kim bài miễn tử" của Ủy viên Bộ Chính trị đã bị tước đi trong chiến dịch đốt lò của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Ông Đinh La Thăng, cho đến nay, vẫn là ủy viên Bộ Chính trị duy nhất, và cựu Bí thư thành ủy TP HCM duy nhất, phải đối diện với pháp đình và vẫn đang ngồi tù.

Khi ông Đinh La Thăng bị mất chức, người lên thay là ông Nguyễn Thiện Nhân, ủy viên Bộ Chính trị, chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc.

Chính xác hơn, đây là cuộc trở về TP HCM, nơi ông Nhân gầy dựng sự nghiệp chính trị.

Ông Nhân, vào tháng 7/2006, khi đang là phó chủ tịch thường trực UBND TP HCM, đã được điều ra Hà Nội, rồi sau đó trở thành bộ trưởng Giáo dục.

Quan lộ của ông Nguyễn Thiện Nhân khá thuận lợi khi ông giữ chức phó thủ tướng trong giai đoạn 2007-2013, dưới thời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

Ở vị trí phó thủ tướng, ông Nhân được bầu vào Bộ Chính trị vào tháng 5/2013 rồi sau đó bốn tháng trở thành chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc.

Tới tháng 5/2017, ông trở lại TP HCM sau 11 năm giữ nhiều chức vụ ở trung ương để trở thành người lãnh đạo cao nhất của thành phố.

Sau khi rời chức vụ bí thư thành ủy TP HCM vào tháng 10/2020, ông Nhân vẫn là Đại biểu Quốc hội đoàn TP HCM. Tính đến nay, ông Nhân là Đại biểu Quốc hội 5 nhiệm kỳ liên tiếp.

Từ vị trí chánh Văn phòng Trung ương Đảng, ông Nguyễn Văn Nên về TP HCM kế nhiệm ông Nguyễn Thiện Nhân vào tháng 10/2020.

Ông Nên về lãnh đạo thành phố trong thời kỳ đại dịch Covid đang hoành hành ở Việt Nam. Vào năm 2021, sau khi TP HCM đã triển khai nhiều biện pháp chống dịch mà sau đó ông Nên thừa nhận là "lúng túng".

Dưới thời ông Nên, Trung ương đã ban hành Nghị quyết 98/2023 về cơ chế đặc thù cho TP HCM - cho phép địa phương này có nhiều quyền tự chủ hơn về ngân sách, thuế phí, đầu tư công, thu hút FDI, phát triển đô thị.

Ông Nên cũng từng vài lần tổ chức những buổi gặp mặt giới trí thức ở TP HCM và được đánh giá là một lãnh đạo có được cảm tình của nhân dân.

Nhiệm kỳ của ông Nên còn kéo dài đến tháng 10/2025, tuy nhiên, ông đã rời chức vụ quyền lực của mình sớm vào ngày 25/8.

Người đồng hương của ông Nên từ Tây Ninh là ông Trần Lưu Quang trở thành bí thư Thành ủy TP HCM.

Ông Nên sẽ không thể tái cử ủy viên Bộ Chính trị trong đại hội 14 vì đã quá tuổi, trong khi người đồng hương kém 10 tuổi của ông đang có con đường chính trị rộng mở.

Nhiệm kỳ bí thư của ông Nên vẫn còn cho đến tháng 10. Tuy nhiên việc Bộ Chính trị bổ nhiệm ông Quang làm bí thư Thành ủy TP HCM trước đại hội dường như cho ông một khoảng thời gian để sắp xếp tốt hơn vai trò mới của mình, đặc biệt sau khi ông Nguyễn Thanh Nghị, ứng viên nặng ký, rời TP HCM ra Hà Nội.