ĐỐI THOẠI

“Sao lúc đó chúng tôi ngu quá?”

Nguyễn Hoàng Văn
2-7-2025
Tiengdan

“Nhưng rồi Hai vỡ mộng. Năm 1977 đã dắt Ái Quốc và Chí Minh xuống tàu vượt biên nhưng bị bắt, được Võ Văn Kiệt là người quen biết bảo lãnh, khỏi phải ở tù”

***

Khá đông người Mỹ đang trải qua một sự thức tỉnh sâu sắc, như một chứng ngộ nếu nói theo lời Phật mà, oái ăm thay, lại có thể mô tả bằng thứ diễn ngôn sáo rỗng của quan trường Việt Nam. Đó là hiện tượng càng ngày càng có nhiều người Mỹ “thành thật/ nghiêm túc kiểm điểm” hay “rút kinh nghiệm sâu sắc”, tự vấn, sao trước đây lại ủng hộ Donald Trump!

Mà nước Mỹ bây giờ, kể ra, cũng hao hao nước Việt những ngày hậu tháng Tư 1975 khi số người vỗ trán than thở “tại sao trước đây mình… ngu như thế” tăng vọt và, có thể nói, đạt mức kỷ lục. Chúng ta hoàn toàn có thể nói thế dẫu chưa có một cuộc điều ra chính thức, bởi đó là tin tức trên báo chí Mỹ, ngày ngày.

Kể từ khi Trump hạ bút ký quyết định hành pháp đầu tiên của nhiệm kỳ hai, thì chỉ có mấy ý kiến lẻ tẻ, rời rạc và nhẹ nhàng nhưng càng ngày thì càng đông dần, mạnh dần, đầy phẫn nộ. Không thẳng thừng rằng “sao mình ngu quá”, thì ít ra, cũng là “sao mình khờ quá”, “mù quáng quá”, hay đã lạc đường, đã gây ra lỗi lầm to tát như thế.

Từng tin rằng, Trump sẽ làm gì đó có ích cho nước Mỹ, cho cộng đồng và cho gia đình của mình, họ dốc lòng ủng hộ để rồi, lớn, thì thấy đất nước ngày càng hỗn loạn và mất uy tín với nhân loại, nhỏ, thì thấy cộng đồng của mình thất điên bát đảo, còn gia đình thì tan nát, mờ mịt tương lai: Vợ hay chồng mất việc, bị trục xuất, chưa kể nguy cơ bị mất hết những phúc lợi giáo dục và y tế. Nói như Emily Anderson ở Minnesota: “Tôi cảm thấy mình ngu quá, cảm thấy tội lỗi, hối hận và xấu hổ quá. Tôi xấu hổ vì đã bầu cho Trump” [1].

BuzzFeed, một tờ báo mạng, đã phỏng vấn 14 cựu thành viên MAGA và ghi nhận đủ cảnh, đủ đời. Người thì bảo rằng, bất cứ ai từng bỏ phiếu cho Trump như mình phải thừa nhận rằng chính họ “đã tạo ra cái thứ đ*o hỗn loạn này” (made a fucking mess). Người thì đang thấy mình ngu sau kh i mình hay vợ/ chồng bị mất việc, người thì bị cắt, không thể vay tiền để tiếp tục chương trình đại học, người thì đang bị tan nát gia đình vì vợ hay chồng vì sẽ bị trục xuất v.v… [2]

Vincent Cardina, ở Florida, thì lâm cảnh trớ trêu khác. Là chủ của một công ty xây dựng nhỏ chuyên thi công mái nhà, Cardina hối tiếc vì đã bầu cho Trump để bây giờ mới thấy rằng, mình đã tự hại mình, hại bạn, hại gia đình bạn, và mất bạn.

Vincent đã nghe, đã “tưởng” rằng Trump chỉ sẽ trục xuất tội phạm để dọn sạch nước Mỹ mà không ngờ rằng Trump đang phá hoại việc kinh doanh riêng khi những nhân viên làm ăn đàng hoàng tử tế của mình – sáu người Nicaragua mà ông ta xem như là bạn – đều đã bị tóm, theo sắc lệnh hành pháp của Trump [3].

Nicaragua là quốc gia thuộc vùng Trung Mỹ và những câu chuyện như thế đang khiến những MAGA quân tập hợp trong phong trào ‘Latinos for Trump’ đau đớn, dằn vặt bởi đã quá nhẹ dạ, cả tin, hay nói cho gọn và chính xác là quá ngu như vậy. Họ than vắn thở dài. Và họ, nếu được xuất hiện trước ống kính truyền hình, lại nước mắt ngắn, nước mắt dài, bởi đã dễ dãi để cho một kẻ như Trump “lợi dụng” [4].

Song song với ‘Latinos for Trump’ là ‘Black for Trump’ mà, đến bây giờ mới hiểu rằng Trump đâu có xem họ ra gì và hệ quả, dĩ nhiên, lại là những cảm thán từ “ôi sao thấy có lỗi quá”, “hối hận quá”, “ngu quá” … Như Candace Owens Farmer, một nhà bình luận chính trị bảo thủ, đã từng lên tiếng chỉ trích phong trào “Black Lives Matter”, bây giờ thì cô nàng đã sáng mắt, đã biết xấu hổ vì bỏ phiếu và, thậm chí, còn vận động người khác bỏ phiếu cho một người như Trump [5].

Còn có một sự song song khác là những cử tri trong phong trào ‘Muslim for Trump’. Họ ủng hộ Trump vì không bằng lòng với việc Biden đã ủng hộ Do Thái, tuy nhiên hiện tại thì Trump đã thành ông cố nội của Biden trong việc ủng hộ bọn diệt chủng và tội phạm chiến tranh này, thậm chí Trump đòi chiếm dải Gaza để… phát triển địa ốc! [6].

Nhưng “chán” nhất là những cử tri bất mãn thuộc khu vực ‘Rust Belt’, cái vành đai hình thành từ các tiểu bang quanh vùng Đại Hồ và Trung Đại Tây Dương, những vùng kỹ nghệ phát đạt từ cuối thế kỷ 19 đến cuối thế kỷ 20 nhưng lụi tàn dần mà, theo sự đưa lối dẫn đường của Trump, họ tin là do nước ngoài, nhất là Mexico, cướp mất. Họ tin rằng Trump sẽ hành động quyết đoán để mang công việc ở nước ngoài trở về. Thế nhưng, đến bây giờ, cũng chỉ chờ đợi và đợi chờ, một cách tuyệt vọng.

Nhưng sự thật thì, như giới bình luận Mỹ, đã giải thích rất rõ từ lâu là công việc của họ, chủ yếu, chuyển hết đến khu vực “Sun Belt”, là các tiểu bang trải dài từ Tây Nam đến Đông Nam, từ California đến Florida, do sự cạnh tranh giữa các tiểu bang. Cậy vào lịch sử cả một thế kỷ, chính quyền các tiểu bang Rust Belt hằng xem các kỹ nghệ trên đất nhà là con gà đẻ trứng vàng để khai thác với các lệ phí và loại thuế ngày càng cao, trong khi các tổ chức nghiệp đoàn, cũng với lịch sử cả thế kỷ, lại bắt chẹt giới chủ nhân qua những điều kiện ngày càng khắt khe. Khi các tiểu bang miền Nam dang tay mở rộng với những điều kiện linh hoạt hơn, giới chủ nhân đã mau mắn dời chuyển môi trường kinh doanh [7].

Sự thật sờ sờ trước mắt nhưng nhiều người không chịu nhìn vào, lại tin vào lời sách động vô căn cứ của một tên mỵ dân! “Khôn nói không lại, dại nói không rồi”, ngạn ngữ này, xem ra rất thích hợp với những kẻ như thế, những kẻ không đủ “khôn” để nhận ra sự thật, nhưng lại thừa cái “dại” để bám víu vào một tín lý sai lạc, bất chấp những bằng chứng ngược lại và hậu quả là cái sự “nói không rồi”.

Cho đến bây giờ thì sự thể này, xem ra cũng không thay đổi gì nhiều với những cử tri mà, trong con mắt của Trump, là thứ rác rưởi qua cách diễn đạt “whitetrash”. Cả khi xông vào trụ sở Quốc Hội đập phá để bày tỏ ủng hộ trung thành nhất, họ vẫn không hề “sạch sẽ” trong con mắt Trump bởi cái bề ngoài mạt hạng, trông “nghèo và rẻ tiền” của họ [8]. Nhưng dẫu có bị Trump khinh bỉ, xem thường, họ vẫn không đủ “khôn” để nhận ra sự thật nên niềm tin họ dành cho Trump lại khiến chúng ta chán bởi nói không bao giờ “rồi”.

Trở lại với những người Mỹ không làm chúng ta… chán. Nếu tỉnh ngộ, họ có thức tỉnh như những thành phần thiên tả ở miền Nam trước đây, những Trương Như Tảng, Châu Tâm Luân hay Phạm Văn Hai … Như Hai, một kỹ sư, giám đốc nhà máy dệt Phong Phú, người đã đưa kỹ nghệ nhuộm vào miền Nam nhưng thiên tả, tôn thờ thần tượng Hồ Chí Minh đến độ có hai đứa con trai, Hai đều đặt tên theo tần tật: Phạm Chí Minh và Phạm Ái Quốc.

Nhưng rồi thì Hai vỡ mộng và năm 1977 đã dắt Ái Quốc và Chí Minh xuống tàu vượt biên nhưng bị bắt, được Võ Văn Kiệt là người quen biết bảo lãnh, khỏi phải ở tù. Thoát tù, Hai lại vượt biển tiếp nhưng cũng bất thành và người rõ chuyện, khi kể lại câu chuyện của Hai, đã không nói rõ hơn nên chúng ta không biết là đời họ, của ba cha con Văn Hai – Ái Quốc – Chí Minh, đã trôi giạt về đâu [9].

Nhưng người Mỹ bây giờ thì không cần vượt biển. Họ, một số ít, nếu giàu có như giới tài tử Hollywood thì bỏ ra nước ngoài sống cho đỡ… bực mình, còn lại thì phải chờ hơn ba năm nữa và, ít ra, trong khi chờ đợi thì, chỉ một năm nữa, là có thể rửa hờn trong cuộc bầu cử giữa kỳ 2026 (Midterm 2026).

Thứ “nói không rồi” thì chẳng hy vọng gì nên kỳ vọng phải được đặt vào những người Mỹ không làm chúng ta chán. Và đặt vào cả những người Mỹ từng thờ ơ, không ủng hộ Trump nhưng vì lý do nào đó – như kỳ thị, không ủng hộ một nữ cử tri da màu – mà tẩy chay cuộc bầu cử 2024 để khiến Trump không chỉ ngồi vào Tòa Bạch ốc mà nắm cả Quốc Hội [10]. Họ phải hiểu ra hiệu ứng ngược của loại “chính trị tẩy chay”, cái thái độ ngu xuẩn đã khiến nước Mỹ hiện tại giống hệt Iran của 20 năm trước.

Lúc đó những cử tri trẻ tuổi – tính từ 30 trở xuống, chiếm hai phần ba dân số Iran – cũng từng tự vấn “sao lại ngu quá” khi nhận ra hậu quả từ việc tẩy chay cuộc bầu cử tháng 8 năm 2005, để tên cực đoan Mahmoud Ahmadinejad dễ dàng lên làm Tổng thống. Kết quả thăm dò lúc đó cho thấy, Ahmadinejad là một trong ba ứng cử viên “ít có cơ hội nhất” trong tổng số bảy ứng cử viên, nhưng y lại thắng cử vì sự tẩy chay này.

Cử tri trẻ tẩy chay để phản đối bởi Tổng thống không có quyền lực gì nhiều khi Giáo chủ tối cao mới là tiếng nói tối hậu. Nhưng chính vì tẩy chay như thế nên họ mới lâm cảnh cùng lúc phải đội lên đầu hai kẻ bảo thủ và do đó, đời sống của họ còn nghẹt thở hơn.

Niềm hy vọng cho nước Mỹ trong cơ hội sắp đến cần được thắp sáng từ những bài học như thế, khi những người từng như thế khỏi phải, thêm một lần nữa, vỗ trán tự trách mình, sao lại cả tin thế, ngu thế, hay dại dột tẩy chay như thế…

Tham khảo:

1. ‘I feel so stupid’: These ‘horrified’ Trump voters are having serious buyer’s remorse: https://www.alternet.org/wsj-2024-trump-voters/

2. Trump-backing Muslim voters finally realize they ‘made a big mistake’: expert: https://www.rawstory.com/trump-muslim-voters/

3. Trump voter admits he has ‘a little buyer’s remorse’ after losing a third of his workforce: https://www.msn.com/en-au/news/other/trump-voter-admits-he-has-a-little-buyer-s-remorse-after-losing-a-third-of-his-workforce/ar-AA1Gx7yy?ocid=BingNewsSerp

4. ‘They used us’: Latino voters in Florida react to Trump’s deportation measures: https://www.msn.com/en-us/news/politics/they-used-us-latino-voters-in-florida-react-to-trumps-deportation-measures/vi-AA1HuH3I?ocid=BingNewsSerp

5. He’s been a chronic disappointment” – Candace Owens admits she regrets advocating for President Donald Trump: https://www.soapcentral.com/pop-culture/news-he-s-chronic-disappointment-candace-owens-admits-regrets-advocating-president-donald-trump

6. 14 MAGA Voters Are Finally Realizing What They Voted For, And The Stories Are Shocking: https://www.huffpost.com/entry/maga-voters-stories_n_68150d5ee4b08575d39ca7b9

7. The South Stole Your Job: https://reason.com/2025/05/15/the-south-stole-your-job/

8. Trump was angry at Capitol mob only because they looked ‘cheap and poor’: report: https://www.timesofisrael.com/trump-was-angry-at-capitol-mob-only-because-they-looked-cheap-and-poor-report/

9. Huy Đức (2012), Bên Thắng Cuộc, Osinbook, trang 180-181.

10. 66% of voters who boycotted 2024 elections will vote for Mahama if given the chance today — Poll: https://www.modernghana.com/news/1413218/66-of-voters-who-boycotted-2024-elections-will.html