Wednesday, June 25, 2025

Việt Nam thành quốc gia đối tác của BRICS: Cơ hội có vượt rủi ro?
Thương Lê
BBC News Tiếng Việt
24 tháng 6 2025, 13:11 +07
BBC

Getty Images/BBC

Việc Việt Nam trở thành đối tác của BRICS gợi lên nhiều câu hỏi về ý nghĩa của bước đi này cho chủ nghĩa đa phương vốn đã là dấu ấn của đối ngoại Việt Nam.

Hôm 14/6, Bộ Ngoại giao Việt Nam xác nhận việc trở thành nước đối tác của BRICS, sau thông báo của Brazil – quốc gia đảm nhận vai trò chủ tịch luân phiên của nhóm này năm 2025.

Với quyết định này, Việt Nam trở thành quốc gia thứ 10 được công nhận là "đối tác" của khối, bên cạnh Belarus, Bolivia, Cuba, Kazakhstan, Malaysia, Nigeria, Thái Lan, Uganda và Uzbekistan.

Với vai trò mới, Hà Nội sẽ được mời tham dự một số cuộc họp và sáng kiến của BRICS, một khối đa phương tập hợp 11 nền kinh tế của Nam Toàn cầu (Global South), tùy thuộc vào sự đồng thuận từ các thành viên chính thức của khối.

Bên cạnh những lợi ích, các nhà quan sát Việt Nam lâu năm nhận định với BBC News Tiếng Việt rằng động thái này cũng mang lại cho quốc gia 100 triệu dân những rủi ro, cũng như những bài toán hóc búa để đối phó với cuộc tranh hùng giữa các cường quốc trên toàn cầu.

Đọc nhiều nhất





Vì sao Hà Nội chỉ quyết định tham gia BRICS với tư cách đối tác thay vì thành viên chính thức? Việt Nam sẽ nhận được những lợi ích cụ thể gì và đối mặt với những thách thức nào?

BBC News Tiếng Việt trao đổi với các nhà quan sát Việt Nam lâu năm để giải đáp các câu hỏi trên.

BRICS là gì?

Từ một từ viết tắt do nhà kinh tế học Jim O'Neill đặt ra vào năm 2001 để chỉ các quốc gia đang phát triển hàng đầu, khối BRICS đã có một chặng đường phát triển đáng kể trong thập kỷ qua.

Ra đời vào năm 2006, BRIC gồm bốn thành viên sáng lập là Brazil, Nga, Ấn Độ và Trung Quốc. Năm năm sau, họ kết nạp thêm Nam Phi, bổ sung chữ "S" cuối cùng vào từ viết tắt ban đầu là BRIC.

Trong nhiều năm, các nhà phê bình phương Tây đã xem nhẹ BRICS, coi đó là một tổ chức không mấy quan trọng.

Tuy nhiên, trên thực tế, sự quan tâm dành cho BRICS đang ngày càng tăng, khi nhóm này từ lâu đã tự định vị mình như một lựa chọn thay thế cho các mô hình quản trị toàn cầu do phương Tây dẫn dắt.

Với việc kết nạp thêm Ai Cập, Iran, Ethiopia, Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE), Ả Rập Xê Út và Indonesia trong vòng hai năm 2024 và 2025, khối này chiếm đến 40% dân số toàn cầu (khoảng 3,3 tỷ người) và khoảng 1/4 GDP thế giới.

Ngày nay, BRICS đang trở nên nổi bật và có ảnh hưởng hơn, nhờ vào việc tận dụng sự bất mãn ngày càng lớn đối với các chính sách và hệ thống tài chính phương Tây.

"Khối BRICS thực ra là một diễn đàn của các cường quốc và các nước hạng trung không phải phương Tây," Giáo sư Alexander L. Vuving từ trung tâm nghiên cứu an ninh châu Á - Thái Bình Dương Daniel K. Inouye thuộc Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ nhận định với BBC News Tiếng Việt.

Trong khi đó, Giáo sư danh dự Carl Thayer, Đại học New South Wales, lưu ý với BBC News Tiếng Việt rằng BRICS không phải là một tổ chức "được thể chế hóa."

"Họ không có ban thư ký, không có trụ sở thường trực. Khối này hoạt động trên sự đồng thuận. BRICS không thể đưa ra chính sách và bắt tất cả các thành viên phải tuân theo."

"Nhưng họ có điểm chung về cách điều hướng và định hướng lại trong một thế giới đang có nhiều lực cản với toàn cầu hóa – điều vốn có lợi cho các nước đang phát triển – và họ có thể tiếp tục thúc đẩy toàn cầu hóa", Giáo sư Thayer nhấn mạnh.

Getty Images
Từ trái qua: Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, Tổng thống Nam Phi Cyril Ramaphosa, Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Brazil Michel Temer chụp ảnh chung tại hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 10 vào năm 2018

Đối tác của BRICS là gì?

Tương tự như vị trí "quan sát viên", đối tác BRICS (BRICS partnership) là một cơ chế hợp tác mở rộng của nhóm này, chính thức ra đời vào tháng 10/2024 tại Hội Nghị Thượng đỉnh Kazan, Nga, nhằm thu hút thêm nhiều quốc gia gắn kết với nhóm này mà không trao cho họ tư cách thành viên đầy đủ (BRICS membership).

Khi trở thành đối tác của BRICS, Việt Nam có thể tham gia các phiên họp đặc biệt của hội nghị thượng đỉnh hay các cuộc họp của bộ trưởng ngoại giao, cũng như các sự kiện cấp cao khác, qua đó đóng góp vào các tài liệu chính thức và tuyên bố chính sách của khối này.

Tuy nhiên, quốc gia đối tác của BRICS sẽ không có quyền biểu quyết trong các vấn đề chung của khối.

Trong ASEAN, chỉ mới có Indonesia tham gia BRICS với tư cách thành viên chính thức, còn Thái Lan và Malaysia đã tham gia với tư cách đối tác của khối vào đầu năm nay.

Chỉ trong năm 2024, có đến hơn 30 nước thể hiện mong muốn tham gia vào BRICS với tư cách thành viên hoặc đối tác, theo trang web chính thức của tổ chức này.

Trước đó, Việt Nam đã nhiều lần thận trọng cho biết đang theo dõi tiến trình thảo luận về việc mở rộng thành viên của BRICS.

Giáo sư Thayer nói rằng quyết định quan trọng này của Việt Nam đã được đưa ra từ trước.

Theo ông, Việt Nam được Nga ''đích thân mời đến một cuộc họp" để trao đổi không chính thức.

"Việc Việt Nam quyết định trở thành đối tác là một bước đi đầu tiên rất tích cực, thay vì gia nhập với tư cách thành viên chính thức, họ có thể thăm dò tình hình," ông Thayer cho biết.
Getty Images
Thủ tướng Việt Nam Phạm Minh Chính và Tổng thống Nga Vladimir Putin tại thành phố Kazan (Nga) vào ngày 23/10/2024

Lợi nhiều hơn hay hại nhiều hơn?

Theo các chuyên gia, lợi ích lớn nhất của Việt Nam trong việc trở thành quốc gia đối tác của BRICS là mở ra cầu nối với khối này.

"Việt Nam đang mở rộng mạng lưới ảnh hưởng để mở cửa giao thương ở bất kỳ đâu có thể, trong bối cảnh toàn cầu hóa và thương mại tự do đang bị thách thức bởi thuế quan và chiến tranh thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc," Giáo sư Thayer nói.

"Nếu chỉ đơn phương làm việc với Tổng thống Mỹ Donald Trump thì Việt Nam sẽ không có bất kì không gian đàm phán nào. Nên bằng cách mở rộng thị trường, Việt Nam có thể giảm thiểu áp lực từ Trump," ông diễn giải.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Phạm Thu Hằng thông báo việc Hà Nội trở thành đối tác của BRICS ''khẳng định chính sách đối ngoại nhất quán của Việt Nam là độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại, là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế."

Điều này có ý nghĩa tương tự với việc "tham gia tích cực vào các cơ chế đa phương như Liên Hợp Quốc, ASEAN, Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Nhóm các nước công nghiệp phát triển (G7) mở rộng, Nhóm các nền kinh tế lớn (G20) mở rộng, Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD)," bà Hằng cho biết.

VGP
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng cho biết là đối tác, Việt Nam sẵn sàng tham gia cùng các nước thành viên nhóm BRICS và cộng đồng quốc tế đẩy mạnh hợp tác và huy động nguồn lực

Tháng 5/2025, ASEAN đã mở rộng hợp tác với Hội đồng Vùng Vịnh để hướng đến Trung Đông. Trong khi đó, BRICS đại diện cho khu vực Nam Toàn cầu.

"Từ góc nhìn của Việt Nam, chủ nghĩa đa phương là cách tiếp cận tốt hơn so với chỉ phụ thuộc vào việc làm việc đơn độc với Mỹ," Giáo sư Thayer nói.

Ông cũng cho rằng bằng cách làm việc với hệ thống quốc tế công bằng, Việt Nam đang thay mặt cho nhiều quốc gia đang phát triển khác trong khu vực Nam Toàn cầu.

"Do đó, Hà Nội sẽ có sự hỗ trợ về ngoại giao và chính trị trong thời gian tới khi phải đối mặt với các hành động đơn phương từ Trump và chính sách thuế quan của ông ta," nhà quan sát Việt Nam lâu năm nói với BBC.

Trong khi đó, Giáo sư Alexander L Vuving lại nhấn mạnh đến lợi ích trước mắt về chính trị, chiến lược khi Việt Nam trở thành quốc gia đối tác với BRICS là khi Hà Nội đàm phán thuế quan với Washington.

"Việt Nam sẽ phải nhượng bộ những cái gì đó thì Mỹ mới hạ thuế. Trong trường hợp đó, Việt Nam có khả năng bị nhìn nhận là ngả về phía Mỹ," ông Vuving nhận định.

"Nên khi Việt Nam có tư cách là quốc gia đối tác BRICS thì đó cũng là một tín hiệu để Việt Nam có thể nói chuyện dễ dàng hơn với Trung Quốc và Nga, rằng 'Tôi không đi theo Mỹ để chống lại ông đâu'," chuyên gia này nêu quan điểm.

Việt Nam tham gia nhiều 'chân kiềng' quan hệ với các cường quốc trên thế giới

Bên cạnh các lợi ích nhận được, Việt Nam được cho là sẽ phải đối mặt với rủi ro khi trở thành đối tác của một "đối trọng ngày càng lớn của các nước phương Tây".

Là một diễn đàn hợp tác kinh tế do các nước Nam Toàn cầu lãnh đạo, BRICS đang gia tăng ảnh hưởng khi tìm cách phi đô la hóa và chuyển đổi hệ thống tiền tệ và tài chính quốc tế.

Trước đó, Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần đe dọa áp mức thuế 100% lên các nước thành viên BRICS nếu họ tạo ra một đồng tiền thay thế đồng USD trong vai trò là đồng tiền dự trữ toàn cầu.

Vì vậy, Giáo sư Thayer nhận định rằng "Việt Nam phải hành xử thật khéo léo".

Giáo sư Vuving cũng nhắc đến điểm này, song ông cho rằng rủi ro trước mắt là không quá lớn.

"[Tuyên bố của ông Trump] cũng chỉ là một lời đe dọa tạm thời, và BRICS chắc chắn là không đủ khả năng để lập ra bất cứ đồng tiền chung nào có thể soán ngôi đồng đô la được. Đồng euro của EU cũng chưa đủ khả năng huống hồ là BRICS," Giáo sư Vuving nói với BBC.

Ngoài ra, trên thực tế là các thành viên của BRICS cũng có những nước có chính sách tương đối hữu nghị với Mỹ, như Ả Rập Xê Út, UAE hoặc Ấn Độ… Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi - người có mối quan hệ gần gũi với Mỹ - đã nhiều lần khẳng định rằng ông không cố làm suy yếu đồng đô la.

Còn trong các quốc gia đối tác cũng có các quốc gia trong ASEAN là Thái Lan và Malaysia, những nước mà các chuyên gia nói là "có tính toán riêng để đối phó với cuộc tranh hùng giữa các nước lớn".

Trong bối cảnh trên, Giáo sư Vuving cho rằng: "Tôi nghĩ đây là một điểm vàng cho Việt Nam để tối đa hóa lợi ích và tối thiểu hóa những rủi ro."

Trung Quốc hoan nghênh

Sau khi Việt Nam xác nhận trở thành quốc gia đối tác với BRICS, phía Trung Quốc đã có động thái hoan nghênh.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết sự tham gia của Việt Nam vào hợp tác BRICS không chỉ có lợi cho sự phát triển của Hà Nội mà còn phù hợp với lợi ích chung của các nước BRICS và Nam Toàn cầu.

"Chúng tôi tin rằng Việt Nam sẽ có những đóng góp tích cực cho cơ chế BRICS," người phát ngôn Quách Gia Côn nói hôm 16/6.

Theo Giáo sư Thayer, Việt Nam có thể đóng góp cho BRICS trong bối cảnh các quốc gia hiện nay đều đang đối mặt với bài toán tăng cường thương mại, loại bỏ các rào cản phi thuế quan, hạn ngạch tùy tiện hoặc các biện pháp hạn chế mà từng quốc gia áp dụng, và tìm cách để cân bằng hoặc giảm bớt chúng.

Nhưng Giáo sư Vuving lại hoài nghi không rõ Việt Nam có thể đóng góp gì, hay BRICS sẽ có cơ chế như thế nào để các nước đối tác tham gia vào quá trình của khối.

"Theo tôi hiểu thì đây là một dạng gây thanh thế ngoại giao thôi. Chẳng hạn Nga bị cô lập trên thế giới nên họ muốn gây thanh thế rằng họ có rất nhiều bạn. Còn Trung Quốc mong muốn được coi là người anh cả của khối Nam Toàn cầu và bản thân Trung Quốc cũng có định hướng ngoại giao là được coi là lãnh đạo của các nước Nam Toàn cầu," ông nêu quan điểm.

Khi Chủ tịch Tập Cận Bình sang thăm Việt Nam vào tháng 4/2025, một bài báo trên báo Nhân Dân dẫn lời ông Tập đề cao vai trò của các nước Nam Toàn cầu và cũng đưa ra ý tưởng là Việt Nam và Trung Quốc cùng là hai anh em trong cùng gia đình Nam Toàn cầu.

Tuy nhiên, bài báo dẫn lời ông Tô Lâm đáp lại cũng trên báo Nhân Dân lại không nhắc đến chuyện này.

Do đó, theo Giáo sư Vuving, khi Việt Nam trở thành một nước đối tác của BRICS thì Trung Quốc sẽ có động thái diễn giải động thái đó là Việt Nam ủng hộ Nam Toàn cầu, hay Việt Nam sẽ đóng góp cho khối BRICS và Nam Toàn cầu.

"Đó là điều họ muốn tuyên truyền, muốn mọi người nghĩ như thế," ông nhấn mạnh.

Getty Images
Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng Bí thư Việt Nam Tô Lâm gặp nhau tại Hà Nội vào tháng 4/2025

Mỹ có phật lòng?

Việc xác nhận tư cách thành viên đối tác với BRICS của Việt Nam diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang trong quá trình đàm phán thuế quan với Mỹ.

Giới chuyên gia cho rằng động thái này có thể ảnh hưởng tới quá trình đàm phán với Washington nhưng "không phải vấn đề quá lớn để có thể tạo ra rủi ro đáng kể".

"Chẳng hạn việc Mỹ nói rằng 'việc các ông tham gia làm đối tác của BRICS cho thấy là các ông thù địch chúng tôi' cũng rất khó," Giáo sư Vuving nêu ví dụ.

Còn Giáo sư Thayer nhấn mạnh có những vấn đề khác quan trọng hơn trong quá trình đàm phán, mà một trong số đó là áp lực liên tục từ Mỹ buộc Việt Nam phải ngừng sử dụng vật liệu từ Trung Quốc cho chip máy tính và các thiết bị điện tử cao cấp được bán sang Mỹ.

Theo ông, từ góc nhìn của Việt Nam, chủ nghĩa đa phương là cách tiếp cận tốt hơn là chỉ phụ thuộc vào việc làm việc đơn độc với Mỹ. Đồng thời, Trung Quốc cũng không muốn các quốc gia hợp tác với Mỹ gây tổn hại đến lợi ích của Trung Quốc.

"Vì vậy, Việt Nam phải 'đi dây' rất khéo léo ở đây. Làm việc trong khuôn khổ BRICS cho phép Việt Nam hợp tác với Trung Quốc cùng với Ấn Độ và Nga – những đối tác đa phương quan trọng của Việt Nam," ông lý giải.

Trở thành thành viên chính thức?

Theo Giáo sư Thayer, Việt Nam sẽ thăm dò tình hình một cách cẩn trọng.

"Chúng ta không nên quá đề cao vai trò của BRICS. Đây chỉ là một công cụ đa phương trong số nhiều công cụ khác. Việt Nam đang bỏ trứng vào nhiều giỏ. Nếu một quả trứng bị vỡ, vẫn còn những quả khác để tiếp tục.

"Mục tiêu của Việt Nam rất rõ ràng: duy trì độc lập, tự chủ và thịnh vượng kinh tế. Chúng ta có thể điền vào danh sách dài các cách thực hiện điều đó, và trong đó việc tham gia khối BRICS không phải là tất cả," ông đánh giá.

"Sau này, nếu cần, Việt Nam hoàn toàn có thể nâng cấp lên thành viên chính thức."

"Việc đó cần có sự đồng thuận tuyệt đối. Và dù sao đi nữa, Việt Nam cũng sẽ nhận được sự ủng hộ từ các quốc gia trong khối," nhà quan sát Việt Nam lâu năm nói.

Trong khi đó, Giáo sư Vuving nhận định vấn đề này còn phụ thuộc vào "sóng gió" trong tương lai.

"Trở thành nước đối tác của BRICS là cách Việt Nam giữ thăng bằng trong thế giới tròng trành này. Giống như việc đứng trên một con thuyền gặp bão, mặt nước rất tròng trành, thì mình phải cố gắng đặt chân vào tất cả các con thuyền để giữ sự cân bằng.

"Bây giờ mình tạm đặt nhẹ một cái chân vào con thuyền BRICS đó, nếu sau này mình muốn thả một cái chân thêm vào, trở thành thành viên chính thức của BRICS thì nó phụ thuộc vào sóng gió.

"Còn hiện nay thì như Việt Nam đặt nhẹ một cái chân như thế là tạm đủ, đặt mạnh hơn thì lại mất cân bằng," ông kết luận.

Tin liên quan







By at

No comments:

Post a Comment

Subscribe to: Post Comments (Atom)