Từ phiên tòa Nuremberg năm 1945, nghĩ về một phiên tòa trong tương lai ở Mỹ
Nguyễn Văn Thọ
22-11-2025
Tiengdan
Phiên tòa Nuremberg năm 1945, tại cung điện Công lý ở thành phố Nuremberg của nước Đức đã truy tố 24 nhà lãnh đạo quan trọng nhất còn sống sót của chế độ Đức Quốc xã, là một trong những sự kiện quan trọng nhất của lịch sử nhân loại sau Thế chiến II.
Tại phiên tòa này, các tướng lĩnh và quan chức cao cấp của Đức Quốc xã phải đối mặt với công lý về tội ác chống nhân loại, diệt chủng và giết hại hàng triệu người vô tội.
Một trong những câu bào chữa phổ biến nhất mà các bị cáo nêu ra trong phiên tòa là, họ chỉ “tuân theo mệnh lệnh” của Hitler và các cấp trên, rằng họ không có quyền chọn lựa nên không thể chịu trách nhiệm. Họ muốn biến bản thân thành những công cụ vô tri, chỉ biết phục tùng mệnh lệnh mà không có ý chí tự quyết.
Tuy nhiên, chính tại đây, tòa án Nuremberg đã bác bỏ lời biện hộ “tuân theo mệnh lệnh” của họ, khi xác lập một nguyên tắc mang tính lịch sử, trở thành nền tảng của luật pháp quốc tế trong nhiều thập niên về sau.
Quan chánh thẩm và các thẩm phán khác đã khẳng định một điều rõ ràng rằng: Một sĩ quan hay người thi hành công vụ, khi nhận được mệnh lệnh từ cấp trên, phải có trách nhiệm suy xét xem mệnh lệnh đó có hợp pháp và hợp đạo lý hay không. Nếu là mệnh lệnh gây ra tội ác, người thi hành phải chịu trách nhiệm trước pháp luật, cho dù mệnh lệnh đó do cấp trên, thậm chí là nguyên thủ quốc gia, ban hành.
Nói cách khác, không ai có thể trốn tránh trách nhiệm bằng câu, “tôi chỉ tuân theo mệnh lệnh”.
Điều này tạo ra một bước ngoặt lớn trong nhận thức về luật pháp và đạo đức. Nuremberg không chỉ xét xử những kẻ gây ra tội ác, mà còn xác định rằng, mỗi con người đều có ý chí, có óc phán đoán, và không thể vì nghe theo lệnh của cấp trên để biến mình thành công cụ thực hiện tội ác chống nhân loại.
Nhận thức này càng đáng nể khi phiên tòa diễn ra năm 1945–1946, trước khi nhiều giá trị pháp lý hiện đại được hình thành. Đó là thời điểm tôi chưa chào đời, nhưng câu chuyện đã khắc sâu trong trí nhớ của tôi và của biết bao thế hệ sau này.
Trở lại sự kiện vừa diễn ra ở Mỹ vài ngày qua. Ngày 18-11-2025, Thượng nghị sĩ Elissa Slotkin, thuộc đảng Dân chủ, đăng trên mạng xã hội một video, trong đó bà Slotkin cùng năm dân biểu, nghị sĩ Dân chủ khác, kêu gọi quân đội và cộng đồng tình báo “từ chối thực hiện các mệnh lệnh bất hợp pháp“.
Video này ra đời trong bối cảnh nhiều người lo lắng về việc ông Trump đưa ra nhiều mệnh lệnh bất hợp pháp, nhất là vụ tấn công một đất nước có chủ quyền như Venezuela và đe dọa tấn công các nước có chủ quyền khác như Nigeria, hay đòi gửi quân đội Mỹ tới Mexico… mà không được Quốc hội Mỹ thông qua. Ở trong nước, ông Trump nói rằng ông ta có thể điều động “Lục quân, Hải quân, Không quân, Thủy quân Lục chiến” vào các thành phố của Mỹ “nếu cần thiết”.
Những sự kiện kể trên đã và đang làm cho nhiều người dân Mỹ phẫn nộ, cũng như gây lo lắng cho cho các lãnh đạo quan tâm tới vận mệnh của nước Mỹ. Và do vậy, các dân biểu lên tiếng qua một video nhằm thể hiện lập trường của mình.
Trong video, Thượng nghị sĩ Mark Kelly, là người từng có 25 năm phục vụ trong lực lượng Hải quân Hoa Kỳ và là cựu phi hành gia, nói: “Luật pháp của chúng ta rất rõ ràng. Các vị có thể từ chối các mệnh lệnh bất hợp pháp“.
Các vị dân cử khác cùng phát biểu: “Chính quyền này đang đặt quân đội, những người khoác áo quân nhân, và các chuyên gia cộng đồng tình báo của chúng ta chống lại công dân Mỹ. Giống như chúng tôi, tất cả các vị đã tuyên thệ bảo vệ hiến pháp này. Hiện tại, các mối đe dọa đối với hiến pháp của chúng ta không chỉ đến từ nước ngoài mà còn đến ngay từ trong nước“.
Ông Trump đã phản ứng dữ dội qua một loạt bài đăng trên mạng Truth Social của ông. Ngày 20-11-2025, ông cáo buộc các nhà lập pháp nói trên rằng họ có “Hành vi kích động, xúi giục người dân nổi loạn ở mức cao nhất“, cũng như đe dọa bắt giữ họ. Ông viết thêm: “Từng kẻ phản bội đất nước chúng ta đều phải bị bắt và đưa ra xét xử. Lời nói của họ không được phép có hiệu lực. Chúng ta sẽ mất nước. Phải xử để nêu gương“.
Thượng nghị sĩ Bernie Sanders viết trên mạng Twitter: “Rõ ràng là Trump đã học được điều gì đó từ người bạn tốt MBS (*) của mình: Nếu ông không thích những gì đối thủ chính trị của mình nói, thì xử tử họ. Thật không may cho ông Trump, đó không phải là điều chúng ta làm ở Mỹ“.
***
Khi đặt hai sự kiện cách nhau gần 80 năm ra so sánh, để mọi người thấy rằng những lời kêu gọi của sáu dân biểu vừa qua rất quan trọng, nó sẽ giúp quân nhân và các lãnh đạo Mỹ nhìn lại phiên tòa Nuremberg, để không phải tuân theo mệnh lệnh bất hợp pháp mà gây tội ác với người dân trong và ngoài nước, giúp họ tránh được bi kịch sẽ bị một tòa án Mỹ trong tương lai đưa ra xét xử, như tòa án Nuremberg ở Đức quốc.
Có lẽ sau khi chính quyền Trump sụp đổ, sẽ có những phiên tòa được thiết lập, tương tự như phiên tòa ở Nuremberg 80 năm trước. Khi các tướng lĩnh Đức Quốc Xã năm xưa không thể lấy cớ “chúng tôi chỉ làm theo lệnh của Hitler” để thoát tội, thì những người Mỹ dưới thời Trump liệu có thoát tội được không, nếu họ tuân theo các mệnh lệnh bất hợp pháp của ông Trump?
______
(*) Ghi chú của Tiếng Dân: MBS, tức Mohammed bin Salman, Thái tử Ả Rập Xê Út và là người đã ra lệnh xử tử và phanh thây nhà báo Jamal Khashoggi của báo Washington Post hồi năm 2018. Cơ quan tình báo CIA thời chính quyền Trump kết luận rằng, MBS đã ra lệnh ám sát nhà báo Khashoggi. Nhưng mới đây, ông Trump long trọng tiếp đón kẻ sát nhân MBS, gây phẫn nộ trong giới báo chí và người dân Mỹ.
No comments:
Post a Comment