Mai Quốc Ấn – Thủy điện và trước đó
Thuymy
Có không ít bài viết bảo vệ thủy điện. Và hài hước thay, những người viết bảo vệ thủy điện thậm chí còn muốn chúng ta mang ơn vì nhờ thủy điện mới có điện. Và điện ấy chúng ta không được mặc cả về giá còn giá điện thì năm nào cũng tăng.
Cũng có những bài viết nói về lụt năm Thìn để chứng minh trước khi có thủy điện thì vẫn có lũ lụt và ngập. Do nước mình nghèo và lạc hậu nên không có dữ liệu về lượng nước mưa, tốc độ lũ, mức ngập lụt được ghi chép lại trong lịch sử để so sánh. Vậy là chúng ta phải mang ơn thủy điện ư ?
Có và không !
Thủy điện thực sự có vai trò điều tiết nước nhằm giảm lũ lụt là có. Nhưng chồng nhiều thủy điện lên cùng một dòng sông không có nghĩa là sẽ điều tiết tốt hơn để giảm lũ lụt !
Nếu ai đi nhiều, cứ hỏi một câu đơn giản với người bản địa sống lâu năm rằng ngoài vùng ngập nước của hồ chứa thủy điện mà xưa kia là rừng nguyên sinh, thì xung quanh thủy điện còn rừng nguyên sinh nào không ? Dữ liệu rừng nguyên sinh rất dễ kiếm, dễ so sánh ở thời điểm trước và sau khi có thủy điện.
Với một ví dụ đơn giản về việc còn rừng và mất rừng sẽ khiến lũ trước, lụt sau sẽ tăng lên thế nào. Đó là lý giải tại sao những dòng lũ bùn quét qua làng mạc, thành thị hôm nay không thể ngăn cản. Đất mất rừng thì đất sẽ “chảy”, đó là quy luật !
Có một thời kỳ mà người Việt “hân hoan” đi phá rừng để “đốt lửa cho đồi hoang ấm lại”. Điều đó đã diễn ra và tôi không có ý nghĩ lịch sử đã qua có thể thay đổi được. Nhưng lịch sử có thể để tham khảo, đối chiếu và chiêm nghiệm được. Từ trước khi có những câu hát, bài văn, lời thơ tuyên truyền… phá rừng thì lịch sử cũng có nói “ăn của rừng, rưng rưng nước mắt”. Hai tội lớn nhất của con người trước tự nhiên là “nhất phá sơn lâm, nhì đâm hà bá”v. v…
Đó là một nhân quả cơ bản của “Thuận thiên giả tồn, nghịch thiên giả vong.” (Nghĩa là thuận trời thì còn, trái trời chết chắc) !
Nhìn lại trước đó mới thấy cảnh báo của người xưa đã có trước. Lại thấy những người chưa xưa lắm đã “nghịch thiên” ra sao. Và im lặng hay xu phụ những quyền thế “nghịch thiên” ấy thì cũng sẽ có những ảnh hưởng nhất định. Thậm chí là nhất định “đối diện mệnh trời” theo đúng nghĩa đen khoa học lý giải.
Thủy điện không có lỗi hoàn toàn trong bão lũ hiện nay ? Vậy xin hỏi những tỉnh có nhiều thủy điện nhất vì sao luôn là những tỉnh bão lũ nặng nề nhất ? Một câu hỏi rất đơn giản thôi mà…
Chỉ cần tìm hiểu rất nhanh trên Google thôi cũng có vô số kết quả về việc Mỹ và các quốc gia EU phá bỏ thủy điện hàng loạt để trồng rừng trở lại. Xin lưu ý là có những cánh rừng xác định không khai thác. Không phải vài hay vài chục mà trăm đến hàng ngàn thủy điện rồi. Họ có đi trước chúng ta về phát triển mọi mặt không ? Có ! Vậy tại sao họ lại phá bỏ thủy điện hàng loạt ? Đó là điều rất đang suy ngẫm.
Nếu từ bây giờ trồng rừng hàng loạt và đặc biệt nghiêm cấm khai thác thì cần mười năm để đủ cho cây lớn. Vậy những thân phận may mắn còn sống hôm nay giữa bão lũ sẽ đối diện với bão lũ trong mười năm tới như thế nào ? Với lưu lượng nước xả ra hơn phi mã, rất nhiều phản ánh trên báo chí về việc thủy điện báo xả lũ sát giờ đến mức chạy lũ hay trèo nóc nhà giữ mạng là còn may. Nói chi cứu tài sản, cứu gia súc gia cầm ? Và mưa những năm nay đã cực đoan đến khó lường… Năm sau mưa nhiều hơn năm trước.
Tôi tin rằng “lá lành” sẽ tiếp tục “đùm lá rách” trường bão lũ.
Nhưng tôi cũng nhận ra rằng “trước đó”, trong nhiều hơn mười năm viết để chống phá rừng và yêu cầu thủy điện xả lũ đúng quy trình của mình, đã có vô số sự im lặng kèm không ít lời mỉa mai. Thì lời mỉa mai hôm nay khi nó về thủy điện cũng bình thường thôi.
Công và tội của thủy điện trong những năm tới sẽ còn nhiều phân tích nữa. Bài viết này ngõ hầu đưa ra một số phương thức tiếp cận vấn đề dễ dàng nhất để mọi người có thể tự tìm hiểu, đối chiếu thông tin và tìm câu trả lời của riêng mình.
MAI QUỐC ẤN 21.11.2025
No comments:
Post a Comment