ĐỐI THOẠI

Ba điểm chính trong sự chuyển hướng của Việt Nam về phía Nga và xa rời Mỹ
New York Time
Tác giả: Damien Cave
Biên dịch: Cường Nguyễn
27-10-2025
Tiengdan
28/10/2025

Tóm tắt: Báo New York Times đã xem xét các tài liệu bán vũ khí của một nhà cung cấp Nga và phỏng vấn hàng chục quan chức từ Việt Nam, Hoa Kỳ và các quốc gia khác trong khu vực.

***

Việt Nam và Nga đã hồi sinh mối quan hệ quân sự và chính trị.

Một cuộc điều tra của The New York Times — dựa trên tài liệu từ một nhà cung cấp quốc phòng Nga và các cuộc phỏng vấn với quan chức từ Việt Nam, Hoa Kỳ và các quốc gia khác — đã xác định được chuỗi giao dịch mua vũ khí của Việt Nam từ Nga, các hệ thống thanh toán bí mật, và sự thay đổi lớn trong giọng điệu khi Hà Nội dần xa rời Washington và tiến gần Moskva hơn.

Cùng với các cuộc họp cấp cao và hồ sơ công khai, các giao dịch này làm nổi bật không chỉ sự dịch chuyển địa chính trị của Việt Nam sau giai đoạn ấm lên với Hoa Kỳ dưới thời Tổng thống Joe Biden, mà còn cả nỗ lực táo bạo của Nga nhằm chứng minh — ngay trong khu vực của Trung Quốc — rằng nước này vẫn là một cường quốc lớn.

Dưới đây là ba điểm rút ra từ cuộc điều tra.

1. Việt Nam bí mật mua vũ khí từ Nga

Trong các diễn đàn quân sự Việt Nam trên mạng mùa hè năm nay, lan truyền tin đồn rằng Việt Nam đã ký các hợp đồng lớn mới với Nga để mua hệ thống phòng không và hải quân, có thể bất chấp các lệnh trừng phạt quốc tế. Một nguồn tin đã chia sẻ với phóng viên đoạn bảng tính cho thấy Việt Nam — khách hàng 704 — mua hệ thống tác chiến điện tử cho Su-35, loại tiêm kích tiên tiến của Sukhoi.

Một sĩ quan cao cấp trong quân đội Việt Nam xác nhận rằng đất nước đang xem xét nhiều loại máy bay khác nhau, vì các máy bay chiến đấu và trực thăng, bao gồm cả những chiếc chế tạo từ thập niên 1980, đang cần được thay thế gấp.

Một quan chức Quốc hội Hoa Kỳ cũng xác nhận rằng Quốc hội đã được thông báo đầu năm nay về bản đánh giá mật liên quan đến việc Việt Nam mua sắm và nâng cấp hệ thống phòng không, hải quân — một dấu hiệu báo động sau khi các đề xuất bán vũ khí của Mỹ không thành công.

Đến tháng này, một nhóm tin tặc ủng hộ Ukraine đã công bố khoảng 1.000 tài liệu từ Rostec, tập đoàn xuất khẩu quân sự lớn của Nga. Trong hàng trăm hồ sơ có tên tệp như “____ _____ ____ 2.pdf”, xuất hiện các tham chiếu đến Việt Nam (khách hàng 704).

Bảng tính đầy đủ trong các tệp xác nhận đơn hàng từ Iran, Algeria — và đơn hàng của Việt Nam gồm chín hệ thống tác chiến điện tử cho Su-35. Các hệ thống này, cùng với phiên bản mặt đất (mà Việt Nam đã mua nhiều bộ và linh kiện trị giá gần 190 triệu USD), có khả năng gây nhiễu và đánh lạc hướng tên lửa.

Việt Nam chưa công bố các thương vụ này hay đơn đặt hàng máy bay Nga nào. Nhưng các nhà phân tích quân sự xem xét hồ sơ cho biết, chúng dường như cho thấy đơn hàng quốc phòng lớn nhất của Việt Nam trong nhiều năm, trong bối cảnh dòng tiền chảy về Nga — một hình thức hỗ trợ cho cuộc chiến ở Ukraine — đang bị Mỹ và châu Âu giám sát chặt chẽ.

Một trong số các quan chức Việt Nam xác nhận việc mua sắm lớn từ Nga nói rằng thỏa thuận trị giá 8 tỷ USD và bao gồm 40 máy bay chiến đấu mới.

2. Các trung gian bên thứ ba được sử dụng để che giấu thanh toán

Hồ sơ từ Rostec bao gồm các khiếu nại của nhân viên về việc chậm trễ trong thanh toán do tiền phải được luân chuyển qua các công ty khác để né tránh các lệnh trừng phạt quốc tế đối với Nga.

Năm 2023, một tài liệu từ Bộ Tài chính Việt Nam đã vạch ra kế hoạch chuyển tiền thông qua một liên doanh dầu khí Nga-Việt. Các tài liệu của Rostec cũng cho thấy có thêm các liên doanh kỹ thuật-quân sự khác. Một hồ sơ ghi nhận rằng một công ty ở Hà Nội đã bị đưa vào danh sách trừng phạt của Hoa Kỳ, điều này được xác nhận qua cơ sở dữ liệu của Bộ Tài chính Mỹ. Khi phóng viên đến thăm trụ sở công ty đó, nhân viên bảo vệ đã ngăn cản không cho vào, tại một khu dân cư lao động ở Hà Nội.

3. Donald Trump đang khiến các quan chức Việt Nam xa lánh

Quan hệ Mỹ-Việt đạt đỉnh vào năm 2023, dưới thời chính quyền Biden, khi hai nước nâng cấp lên quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện và có chuyến thăm của tổng thống Hoa Kỳ.

Nhưng ông Trump đã đảo ngược xu hướng hòa giải sau chiến tranh bắt đầu từ thập niên 1990 bằng một loạt chính sách khiến các quan chức Việt Nam thất vọng. Điều này bắt đầu bằng cắt giảm viện trợ nước ngoài, tiếp theo là đề xuất áp thuế 46% đối với hàng hóa Việt Nam hồi tháng 4.

Ngay cả khi mức thuế được giảm xuống còn 20%, các quan chức Việt Nam vẫn phàn nàn rằng phía Mỹ thường hứa một đằng, làm một nẻo, hoặc đưa ra kế hoạch mơ hồ rồi bất ngờ áp thuế, như trong trường hợp ngành nội thất, lĩnh vực mà Việt Nam dự định ưu tiên phát triển hơn các ngành có kỹ năng thấp như may mặc.

Việt Nam không đổ lỗi cho ông Trump về việc mua vũ khí của Nga, nhưng cho rằng mình phải tự chủ, khi quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ ngày càng xấu đi. Hiện tại, Hà Nội tin tưởng Moskva hơn Washington, như trong quá khứ.

“Mỹ phải chấp nhận rằng quá trình chuyển đổi quốc phòng của Việt Nam sang nguồn cung đa dạng hơn là một tiến trình lâu dài”, một quan chức quân sự Việt Nam nói, với điều kiện giấu tên vì vấn đề nhạy cảm. “Nó không thể thực hiện trong một sớm một chiều. Thay vì gây áp lực buộc Việt Nam ngừng mua vũ khí từ Nga, Mỹ nên tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực phi quân sự”.