VNTB – Tại sao Tập thăm ba khu vực này?TS Phạm Đình Bá
14.04.2025 6:21
VNThoibao
Cuộc chiến thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc đã thúc đẩy sự thay đổi đáng kể trong quan hệ của Trung Quốc với các quốc gia Đông Nam Á chủ chốt, đặc biệt là Việt Nam, Malaysia và Campuchia. Khi các rào cản thuế quan của Mỹ tạo ra những trở ngại mới cho thương mại trực tiếp giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ, Bắc Kinh đang chuyển hướng chiến lược sang các đối tác khu vực này, tăng cường hợp tác kinh tế đồng thời đối mặt với những thách thức địa chính trị phức tạp. Bài này phân tích cách Trung Quốc đang điều chỉnh lại mối quan hệ với ba quốc gia này trong bối cảnh mô hình thương mại thay đổi và cạnh tranh khu vực gia tăng.
Việt Nam – Trung Quốc: Cân Bằng Cơ Hội Và Thách Thức
Việt Nam và Trung Quốc đã chứng kiến sự tăng trưởng đáng kể trong thương mại song phương bất chấp môi trường toàn cầu đầy thách thức. Trong quý đầu tiên của năm 2025, kim ngạch thương mại giữa hai nước đạt 51 tỷ USD, tăng 18% so với cùng kỳ năm trước, và dự kiến sẽ tiếp tục tăng trưởng trong năm nay. Trung Quốc vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, trong khi Việt Nam nằm trong số sáu đối tác thương mại hàng đầu của Trung Quốc trên toàn cầu.
Mối quan hệ kinh tế ngày càng sâu sắc này đang được củng cố thông qua các hoạt động hợp tác có hệ thống. Vào tháng 4/2025, một hội nghị doanh nghiệp Việt Nam-Trung Quốc tại Hà Nội đã quy tụ Cục Xúc tiến Thương mại Việt Nam (VIETRADE) và Ủy ban Thương mại Thành phố Trùng Khánh như một phần của Chương trình Xúc tiến Thương mại Quốc gia của Việt Nam. Quan hệ hợp tác này không chỉ dừng lại ở thương mại truyền thống mà còn bao gồm phát triển hạ tầng, với hành lang đường sắt Việt Nam-Trùng Khánh-Châu Âu tăng cường kết nối và thúc đẩy hội nhập kinh tế rộng lớn hơn.
Tuy nhiên, mối quan hệ sâu sắc này tồn tại dưới bóng của những cáo buộc từ phía Mỹ rằng Việt Nam đang đóng vai trò là điểm trung chuyển cho hàng hóa Trung Quốc nhằm tránh thuế quan của Mỹ. Các quan chức cấp cao của Mỹ, bao gồm cố vấn thương mại Peter Navarro, đã gọi Việt Nam là “thực chất là một thuộc địa của Trung Quốc cộng sản” và tuyên bố rằng có tới một phần ba hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ thực chất là hàng hóa Trung Quốc đội lốt. Các nghiên cứu đưa ra những ước tính tinh tế hơn, với các phân tích khác nhau cho thấy hàng hóa Trung Quốc được tái xuất chiếm từ 7% đến 16% tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ.
Để đối phó với mức thuế trừng phạt 46% từ phía Mỹ, Việt Nam đã buộc phải giải quyết những lo ngại này đồng thời duy trì mối quan hệ với Trung Quốc. Chính phủ Việt Nam đã tổ chức các cuộc họp khẩn cấp để xây dựng chiến lược chống lại việc trung chuyển bất hợp pháp và có kế hoạch tăng cường giám sát hàng hóa Trung Quốc được vận chuyển qua lãnh thổ mình. Đồng thời, Việt Nam cũng tăng cường kiểm soát xuất khẩu các sản phẩm nhạy cảm có thể sử dụng cho cả mục đích dân sự và quân sự sang Trung Quốc.
Malaysia – Trung Quốc: Nâng Tầm Chiến Lược Trong Vai Trò Lãnh Đạo Khu Vực
Quan hệ giữa Malaysia và Trung Quốc tiếp tục phát triển mạnh mẽ nhờ vào mối quan hệ kinh tế lâu dài và các sáng kiến chiến lược mới. Trung Quốc đã giữ vững vị trí là đối tác thương mại lớn nhất của Malaysia trong 16 năm liên tiếp, với sự hợp tác mở rộng sang các lĩnh vực kinh tế số, phát triển xanh, trí tuệ nhân tạo và năng lượng mới.
Chuyến thăm cấp nhà nước sắp tới của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới Malaysia (15-17/4/2025) đánh dấu một cột mốc ngoại giao quan trọng được kỳ vọng sẽ củng cố hơn nữa quan hệ thương mại song phương. Sự kiện ngoại giao cấp cao này đặc biệt đáng chú ý khi Malaysia giữ vai trò Chủ tịch ASEAN năm 2025, đặt nước này vào vị trí then chốt trong các khuôn khổ khu vực liên quan đến cả Malaysia-Trung Quốc và ASEAN-Trung Quốc.
Bộ trưởng Ngoại giao Malaysia Datuk Seri Mohamad Hasan đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc quản lý các khuôn khổ này, đặc biệt là trong bối cảnh chuẩn bị cho Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN GCC-Trung Quốc vào tháng 5/2025 nhằm tăng cường quan hệ thương mại và thúc đẩy thương mại nội khối ASEAN trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn. Malaysia được kỳ vọng sẽ hưởng lợi đáng kể từ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), với các khoản đầu tư trải dài trên nhiều lĩnh vực cùng các dự án hạ tầng lớn như Tuyến đường sắt Bờ Đông (ECRL).
Không giống như Việt Nam và Campuchia, Malaysia phải đối mặt với mức thuế tương đối thấp hơn từ phía Mỹ (24%), điều này có thể mang lại cho nước này sự linh hoạt lớn hơn trong việc duy trì quan hệ kinh tế với cả Trung Quốc và Hoa Kỳ. Tuy nhiên, Malaysia vẫn phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa hai cường quốc cạnh tranh này, đặc biệt khi chính quyền Trump thứ hai ảnh hưởng đến tính toán chiến lược của nước này liên quan đến thương mại và an ninh.
Campuchia – Trung Quốc: Tăng Cường Hội Nhập Kinh Tế
Campuchia có lẽ là ví dụ rõ ràng nhất về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á, với đầu tư và thương mại từ Trung Quốc ngày càng chiếm ưu thế trong nền kinh tế Campuchia. Chỉ riêng quý đầu tiên năm 2025, đầu tư từ Trung Quốc vào Campuchia đạt mức đáng kinh ngạc 56% tổng vốn đăng ký của cả nước, tương đương 2,5 tỷ USD trên 172 dự án. Các khoản đầu tư này dự kiến sẽ tạo ra gần 120.000 việc làm trên toàn quốc, góp phần đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của Campuchia.
Quy mô tham gia của Trung Quốc còn được minh chứng qua việc các nhà đầu tư Trung Quốc chiếm gần 80% tổng số dự án đầu tư được phê duyệt tại Campuchia vào đầu năm 2025 theo Tổng thư ký Hội đồng Đầu tư Campuchia. Sự thống trị kinh tế này được củng cố thông qua thương mại song phương đạt 15 tỷ USD vào năm 2024, tăng vọt 24% so với cùng kỳ năm trước.
Khuôn khổ chính thức cho mối quan hệ này đã được củng cố thông qua Hiệp định Thương mại Tự do Campuchia-Trung Quốc có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 – đánh dấu hiệp định tự do thương mại song phương đầu tiên của Campuchia. Hợp tác giữa hai nước còn mở rộng sang các sáng kiến có cấu trúc như khung hợp tác “Lục giác Kim cương”, “Hành lang Phát triển Công nghiệp” và “Hành lang Cá và Gạo”.
Campuchia phải đối mặt với mức thuế cao nhất từ phía Mỹ trong ba quốc gia (49%), tạo ra những thách thức đáng kể cho nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu của nước này. Để đối phó, chính phủ Campuchia đã thực hiện các biện pháp giảm thuế nhập khẩu hàng hóa Mỹ và yêu cầu đàm phán với Washington. Tuy nhiên, khi xuất khẩu sang Mỹ đóng góp khoảng 25% GDP Campuchia, mức thuế này đặt ra một mối đe dọa lớn, có khả năng đẩy nước này vào quỹ đạo kinh tế ngày càng phụ thuộc vào Trung Quốc.
Chiến Lược Thích Nghi Của Trung Quốc Trước Áp Lực Chiến Tranh Thương Mại
Cách tiếp cận của Trung Quốc đối với ba quốc gia Đông Nam Á này thể hiện một chiến lược đa tầng để đối mặt với những thách thức do cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung gây ra. Một số xu hướng chính nổi bật trong cách Bắc Kinh định hình lại những mối quan hệ này:
Tăng Cường Hội Nhập Kinh Tế Khu Vực
Trung Quốc rõ ràng đang đẩy nhanh quá trình hội nhập kinh tế với các nước láng giềng Đông Nam Á như một cách giảm thiểu áp lực từ Mỹ. Điều này thể hiện qua sự gia tăng mạnh mẽ về khối lượng thương mại song phương và dòng vốn đầu tư – đặc biệt ở Campuchia nơi đầu tư từ Trung Quốc chiếm ưu thế vượt trội.
Phát Triển Hạ Tầng Chiến Lược
Sáng kiến Vành đai và Con đường vẫn là nền tảng trong chiến lược khu vực của Trung Quốc với các dự án hạ tầng lớn thúc đẩy kết nối trên toàn Đông Nam Á – chẳng hạn như Đường cao tốc Phnom Penh-Sihanoukville ở Campuchia hay Tuyến đường sắt Bờ Đông ở Malaysia.
Chính Thức Hoá Quan Hệ Thương Mại
Trung Quốc đã tiến hành chính thức hóa các mối quan hệ thương mại thông qua hiệp định tự do thương mại (FTA) cũng như các khuôn khổ hợp tác có cấu trúc như FTA Campuchia-Trung hay hành lang công nghiệp tại Việt Nam.
Gắn Kết Ngoại Giao Và Vai Trò Lãnh Đạo Khu Vực
Các hoạt động ngoại giao cấp cao – chẳng hạn chuyến thăm sắp tới của Chủ tịch Tập Cận Bình tới Malaysia – thể hiện cam kết duy trì mối quan hệ chính trị mạnh mẽ bên cạnh hợp tác kinh tế.
Tóm tắt
Việc định hình lại mối quan hệ giữa Trung Quốc với Việt Nam, Malaysia và Campuchia phản ánh một phản ứng tinh vi trước những thách thức do cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung gây ra. Bằng cách thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực, phát triển cơ sở hạ tầng chiến lược và duy trì gắn kết ngoại giao cấp cao, Bắc Kinh đang tạo ra một hệ sinh thái kinh tế khu vực giúp giảm thiểu áp lực từ thị trường Mỹ.
Phản ứng khác nhau từ phía ba quốc gia phản ánh cấu trúc kinh tế riêng biệt cũng như vị trí địa chính trị khác nhau – nơi Việt Nam thận trọng nhất trước áp lực từ Mỹ; Malaysia linh hoạt cân bằng giữa hai cường quốc; còn Campuchia thì tiến sâu hơn vào quỹ đạo kinh tế phụ thuộc vào Bắc Kinh.
Những thay đổi liên tục này đang định hình lại bức tranh kinh tế Đông Nam Á – với những tác động tiềm tàng sâu rộng đến mô hình thương mại khu vực cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu.
No comments:
Post a Comment