ĐỐI THOẠI

Tại sao Greenland, Canada, Mexico và Panama?

Substack
Tác giả: Timothy Snyder
Trần Gia Huấn, biên dịch
15-1-2025
Tiengdan
27/01/2025

Lời người dịch: Timothy Snyder là giáo sư sử học của trường Đại học Yale, Mỹ. Ông nghiên cứu về Thế chiến II, Hitler và Stalin, Liên Xô và Đông Âu, đặc biệt là Ukraine. Trong 12 cuốn sách ông viết, có đến 6 cuốn về Ukraine. Ông giải thích cội nguồn của những xung đột Nga – Ukraine. Ông giành được 25 giải thưởng quốc tế, sử dụng 10 ngôn ngữ Âu châu trong đó có tiếng Nga và Ukraine thành thạo.

Từ khi Nga xâm lược Ukraine, Snyder đã giành nhiều công sức giúp đỡ Ukraine, trên mọi lĩnh vực ngoại giao, quân sự, sử học, tranh tụng tại diễn đàn quốc tế. Tôi đã dịch nhiều bài của ông như: “Chẳng lẽ các ngài định bán đứng Ukraine”; “Playing the victim – Nằm vạ” bài điều trần trước Hội đồng An ninh Liên Hiệp Quốc. Khi Trump đắc cử, Timothy Snyder nhận định rằng, Trump là cơ hội duy nhất có thể giúp Nga chiến thắng ở Ukraine.

***

Ở một khía cạnh nào đó, Trump hoàn toàn ý thức được là ông muốn chết trên chiếc giường hơn là trong nhà tù. Chiếc giường ấy phải trong Bạch Cung. Đó là điều nhiều đàn ông mong muốn. Họ vỗ ngực cho rằng mình mạnh mẽ, ám ảnh tinh thần dân tộc, muốn xóa bỏ những tội danh hình sự, khoa trương chiến thắng vô song, vô địch.

Nhưng bất hạnh thay, những nhà độc tài thường chỉ đoán định được theo một chiều. Họ không thể thấy nhiều chiều khác nữa. Bởi vì, họ toàn tâm toàn ý vào bản thân, tách mình ra khỏi sự kiểm soát chính trị thông thường.

Ý nghĩa của “America First” là gì? Ở thập niên 1940s hay 2020s, lẽ nào, nước Mỹ một quốc gia dân chủ đầu tiên trên thế giới phải bắt chước cách lãnh đạo của những tên độc tài.

Trump ngưỡng mộ độc tài, sẽ còn rất ngưỡng mộ độc tài, và theo học tấm gương độc tài để bám lấy quyền lực cho đến hơi thở cuối cùng. Những thứ này chẳng có liên quan gì đến “America First”.

Quyền lực tập chung vào tay một người thì rất khó biết điều gì sẽ xảy ra. Nhiều người ảo tưởng: Sự cai trị của kẻ mạnh sẽ làm thế giới ổn định. Nhưng với tất cả, trừ những kẻ vỗ ngực cho là mình mạnh, thì đó là tai họa, là hủy diệt.

Hiển nhiên, ai cũng muốn Trump quan tâm đến lợi ích của Mỹ. Chúng ta còn ước ao Trump quan tâm đến lợi ích của những quốc gia khác. Đám truyền thông thế giới huyễn hoặc rằng Trump đang an ủi, đang quan tâm đến tổ quốc mình, nhân dân mình mà tán gẫu những kỳ vọng vô nghĩa theo từng dòng viết.

Thành thật mà nói, mọi hành vi và lời nói của Trump không hề liên quan gì đến America First. Nhiều người ảo tưởng: Trump nói về Greenland, Canada, Mexico, Panama là Trump quan tâm đến nước Mỹ.

Trump đã ngồi xổm lên mọi chuẩn mực của đạo đức, pháp luật, ngoại giao, chính trị, ngôn ngữ, nguyên tắc của một chính khách. Tại sao Trump và MAGA công khai bàn luận về xây dựng một đế chế Mỹ bao gồm Greenland, Canada, Mexico và Panama?

Trump tuyên bố khác nhau tùy từng vùng: Đe dọa xâm lược, kiểm soát chính trị với Mexico và Panama. Áp lực tài chính, không loại trừ khả năng xâm lược lãnh thổ giành Greenland của Denmark. Đàn áp kinh tế, đe dọa thuế quan, tẩy chay mậu dịch, vu cáo tội phạm để đổi lấy quyền kiểm soát chính trị của Canada.

Dù rằng, chúng ta chưa biết Trump định làm gì với bốn quốc gia này, nhưng chúng ta phải xem xét nghiêm túc hậu quả của những tuyên bố trên. Chúng ta thận trọng coi “Chủ nghĩa Đế quốc Quái gở” của Trump là một trò đùa. Thế nhưng, bất kể động cơ của Trump là gì, những điều Trump tuyên bố là là cực kỳ nguy hiểm cho nhân loại. Nó kiến cho những cuộc chiến đang xảy ra không thể kết thúc; nó khiến cho các cuộc chiến mới dễ xảy ra hơn, và tương lai về những cuộc chiến tranh, tranh chấp tài nguyên triền miên, bất tận. Dưới đây là 5 cách giải thích về hành vi và lời nói của Trump.

1. Putin và Tập: Trump đang giúp Putin làm cho cuộc chiến của Nga diễn ra thoải mái hơn. Trump mở đường cho Tập nếu xâm lược Đài Loan và Biển Đông sẽ được chấp nhận. Bởi vì, trật tự pháp lý quôc tế dựa trên nền tảng các quốc gia có chủ quyền, và đường biên giới là bất khả xâm phạm, nay bị xóa bỏ. Trump đã bật đèn xanh cho các đồng sự rằng: Nguyên tắc này đang bị loại bỏ. (Các vị bên đó cứ việc cạp được miếng nào thì cạp. Bên này tôi chuẩn bị xơi tái bốn quốc gia lân cận) (*).

Đạo đức giả khác với chủ nghĩa hư vô. Bằng cách ủng hộ một đế chế Mỹ bạo lực, Trump đang đánh tín hiệu: Không có trật tự pháp lý quốc tế. Tệ hơn nữa, Trump và MAGA đang lặp lại tất cả những gì Putin lảm nhảm trong hơn một thập niên qua: Biên giới là không có thật; những người bên kia đang khát khao, ao ước được chúng ta qua cai trị; luật pháp không áp dụng cho các siêu cường. Trump đang mở đường cho Nga và Trung Quốc.

Mọi lập luận được cả thế giới ủng hộ Ukraine, chống Nga, ủng hộ Đài Loan chống Trung Quốc đang bị loại bỏ. Moscow và Bắc Kinh hiểu rất rõ công lao của Trump. Câu hỏi duy nhất ở đây là, Trump cố tình hay vô tình trở thành cảm tình viên cho Putin và Tập. Theo ý kiến cá nhân, thì Trump ý thức rõ việc mình làm. Trump ban hành những chính sách quyết liệt, tranh đấu với bạn bè và đồng minh, nhưng lại mở cửa tạo điều kiện thuận lợi cho địch thủ.

2. Musk: Rất quan trọng để những người ủng hộ Trump tin rằng Trump mới là người thực sự nắm quyền, nên Trump tỏ ra lập dị hơn Musk nhiều. Những ngày gần đây, Musk tuyên bổ chỉ có đảng cực hữu mới cứu nổi nước Đức. Musk kêu gọi giải tán chính phủ Anh quốc, và muốn chỉ định ai là người lãnh đạo các đảng cấp tiến Anh. Hành động và lời nói của Musk khá giống Trump. Musk kêu gọi những người ủng hộ ở Âu châu tìm cách phá vỡ mọi liên minh với Mỹ, và giải tán Liên hiệp Âu châu. Đây là những điểm mà cả Moscow và Bắc Kinh rất mong đợi.

Nhiều người tin rằng, với số tiền Musk sở hữu, Musk sẽ đạt được mục đích. Nếu chúng ta nhìn nhận Musk như một cá thể, Musk tự nhận rằng ông có một sức mạnh đặc biệt có khả năng lật đổ mọi chính phủ trên khắp thế giới. Musk từng tuyên bố: “Tôi có thể tổ chức đảo chính bất cứ ai tôi muốn”.  Còn nếu chúng ta nhìn Musk là một đồng – tổng thống, thì Musk đang can thiệp vào chính trị nội bộ của quốc gia khác, một cách công khai, mang đậm tính đế quốc.

Cũng giống như Trump, Musk chưa bao giờ đưa ra bằng chứng cho thấy quan điểm của Musk là vì lợi ích của Mỹ, hay quan tâm đến những thay đổi trên thế giới ảnh hưởng đến đời sống của người Mỹ theo bất cứ cách nào. Musk công khai sử dụng quyền lực cho mục đích riêng. Trong tình huống này, Trump thực sự có ít quyền lực hơn Musk.

Về dài hạn, những thiết kế của Musk đối với Âu châu và thế giới còn độc ác hơn cả Trump đối với Greenland. Chủ nghĩa đế quốc hùng biện của Trump, đã giúp đánh lạc hướng chủ nghĩa đế quốc thực sự của Musk. Rất có thể, Musk đứng sau những lời hùng biện của Trump. Chúng ta thử đoán xem ai đã thì thầm vào tai Trump rằng Greenland và Canada có nguồn tài nguyên quý hiếm lớn nhất thế giới. Có phải Trump tự đọc được? Những lời hùng biện của Musk về Canada ít được chú ý, nhưng gay gắt hơn Trump rất nhiều.

3. Người được đề cử:  Trump là một tay lão luyện gây ồn ào để lạc hướng truyền thông. Trump cần làm như vậy, bởi vì những người Trump đề cử vào những vị trí chịu trách nhiệm về an ninh quốc gia đều không đủ năng lực; thậm chí, rất tệ hại. Thật lố bịch, khi đề cử Tulsi Babbard lãnh đạo tình báo quốc gia. Pete Hegseth nắm giữ bộ quốc phòng. Kash Patel lãnh đạo FBI. Những con người này không đủ năng lực. Tệ hơn nữa, họ kém hơn cả sự kém cỏi nhất. Lập trường của họ là phá hủy mọi trật tự pháp lý. Gabbard không làm gì ngoài việc bảo vệ Putin và Assad. Hegseth tin rằng nước Mỹ nên tổ chức một cuộc thánh chiến chống lại chính mình. Patel lập luận về việc bắt giữ công dân Mỹ khi họ bộc lộ quan điểm chính trị.

Qua những phiên điều trần, chúng ta suy nghĩ về hậu quả của Mỹ và thế giới sẽ như thế nào nếu những người này điều hành những định chế quyền lực nhất thế giới trở nên bạo lực. Tất cả những lời bàn tán om xòm về Greenland đều che chắn cho họ, làm sao nhãng giới truyền thông, làm hỗn loạn trở nên bình thường. Những người này sẽ gây ra những xung đột trong nước Mỹ, mở cửa cho Nga và Trung Quốc mặc sức bành trướng. Và như vậy, chủ nghĩa đế quốc Mỹ khoa trương của Trump tạo điều kiện cho chủ nghĩa đế quốc thực sự của Nga và Trung Quốc phát triển.

4. Tìm kẻ thù: Trump tuyên bố phá hủy mọi trật tự thế giới vừa giúp Putin và Tập tự do bành trướng, vừa tạo ra một bài kiểm tra về lòng trung thành. Bất cứ ai muốn dưới trướng Trump, phải ủng hộ cuồng nhiệt những ý tưởng ngông cuồng đòi chiếm Greenland, Canada, Mexico, Panama, hoặc phải im lặng. Chưa biết Trump có ra tay chiếm Greenland, Canada, Mexico hay Panama không, nhưng bất kể ai phản đối, chỉ ra đó là hư vô, là phá hoại, là hủy diệt, sẽ bị coi là kẻ thù. Nền chính trị của Trump đặt trên nền tảng bạn và thù. Những ảo tưởng đế quốc có thể được sử dụng như một thủ đoạn chính trị để tìm ra những ai không trung thành với Trump.

5. Khoáng sản: Những ngưởi đang tìm kiếm nguồn khoáng sản cho Mỹ đều để mắt tới Greenland và Canada. Chiếm lấy hai lãnh thổ này có phải là một ý tưởng hay. Sẽ có ý nghĩa hơn, công bằng hơn, thuận lợi hơn, nếu duy trì các liên minh hiện tại của Mỹ với Canada và Liên hiệp Âu châu. Còn xâm lược và đe dọa có thể vĩnh viễn làm cho Mỹ không thể tiếp cận được nguồn tài nguyên giá trị này. Họ sẽ thay đổi trật tự thế giới hiện tại, mọi quốc gia bao gồm cả Mỹ trở nên vô cùng tồi tệ. Các lời đe dọa Canada và Greenland có lợi cho Nga nhằm thâu tóm quyền kiểm soát Bắc cực.

Trump tạo ra những cuộc cãi vã, bất đồng triền miên giữa các đồng minh phương Tây; Trump coi thường luật pháp quốc tế, kiến Putin rảnh tay thao túng. Một sự thật phũ phàng là cả thế giới này mơ ước chinh phục Bắc cực để giành nguồn tài nguyên vô tận, nhưng đây là một chính sách tồi tệ. Với tình trạng khí hậu toàn cầu thì các nguồn tài nguyên phải đóng băng, phải nằm lại trong lòng đất, nếu chúng ta còn muốn có cơ hội để sống sót.

Ngay cả khi Greenland và Canada nằm trong tay Mỹ, một thế lực đế quốc đen tối nào đó, những nguồn tài nguyên mà Mỹ thèm muốn chỉ có thể khai thác được khi trái đất nóng lên và tan băng. Những người muốn thu lợi đang tưởng tượng mình trở nên giàu có trong một nước Mỹ tràn ngập lụt lội và cháy rừng ở những nơi đông dân cư như Asheville hay Los Angeles. Khát vọng kiểm soát nguồn tài nguyên này là một thảm họa lớn, một kế hoạch phá hủy thế giới chỉ vì lợi nhuận của một số ít người. Đây chính là logic mà chúng ta tin vào lời Trump nói.

_______

(*) Diễn ngôn của người dịch cho dễ hiểu, tác giả không viết nguyên văn như vậy.

January 26, 2025 – ngày cuối Giáp Thìn, chuẩn bị đón Ất Tỵ