Phương Nam toàn cầu đã hiểu sai về Trump?Nguồn: Gideon Rachman, “What the global south gets wrong about Trump,” Financial Times, 27/01/2025
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
30/01/2025
NghiencuuQT
Một thế giới không có luật lệ là nơi kẻ mạnh đi săn kẻ yếu.
Giống như một “người theo chủ nghĩa toàn cầu” thực thụ, tôi đã xem bài phát biểu nhậm chức của Donald Trump trên điện thoại của mình trong lúc bị kẹt xe ở Davos. Một giám đốc châu Âu, người đi chung chuyến xe buýt đưa đón của Diễn đàn Kinh tế Thế giới với tôi, đã vùi đầu vào tay mà than thở: “Tôi không thể tin điều này lại xảy ra.”
Tuy nhiên, phản ứng của các đại biểu từ Trung Đông, Châu Á, và Châu Phi lại rất khác. Nhiều người đến từ “phương Nam toàn cầu” (xin được sử dụng cụm từ viết tắt khó chịu) nghĩ rằng Trump là tin tốt cho họ. Các cuộc thăm dò gần đây cho thấy, ở các quốc gia như Ấn Độ, Indonesia, Nam Phi, và Brazil, thái độ ủng hộ Trump không chỉ giới hạn ở giới tinh hoa đến Davos.
Ở bên ngoài phương Tây, Tổng thống Mỹ được nhiều người cho là thích giao dịch, ủng hộ kinh doanh, và là người gìn giữ hòa bình. Có lý do gì để không thích ông không?
Thực ra là rất nhiều. Hãy nhìn xa hơn một chút và bạn sẽ nhận ra nhiều lý do khiến các nước phương Nam vô cùng lo ngại về nước Mỹ của Trump.
Về cơ bản, Tổng thống Mỹ đang thúc đẩy việc từ bỏ “trật tự quốc tế dựa trên luật lệ” vốn đã mang lại sự ổn định và thị trường mở cho phép Trung Quốc, Ấn Độ, và phần lớn Đông Nam Á trở nên giàu có hơn trong 30 năm qua.
Loại bỏ những luật lệ đó và chuyển sang một thế giới hoàn toàn giao dịch dường như là khá dễ dàng. Nhưng một thế giới không có luật lệ là một thế giới nơi kẻ mạnh đi săn kẻ yếu – mà không có bất kỳ khuôn khổ luật pháp hay nguyên tắc nào để hạn chế họ. Và hầu hết các quốc gia ở Nam bán cầu có nhiều khả năng trở thành con mồi hơn là kẻ săn mồi.
Panama, Colombia, và Mexico là những quốc gia đầu tiên phát hiện ra thế giới của Trump có thể khó chịu như thế nào. Khoảng 80% hàng xuất khẩu của Mexico là sang Mỹ. Nếu Trump triển khai mức thuế quan mà ông đe dọa áp dụng, ông có thể đẩy người hàng xóm phía nam của mình vào suy thoái kinh tế.
Tất nhiên, Mexico không phải là nạn nhân duy nhất. Trump đã đe dọa hầu hết các quốc gia thương mại lớn trên thế giới bằng thuế quan. Quan niệm cho rằng điều này không thực sự quan trọng vì tổng thống là người “thích giao dịch” – và rằng mọi lời đe dọa của ông chỉ là màn dạo đầu cho một thỏa thuận – đã bỏ qua cách thức hoạt động của các doanh nghiệp. Các tập đoàn quốc tế cần sự ổn định và các chế độ pháp lý có thể dự đoán được nếu họ muốn có sự tự tin để thực hiện các khoản đầu tư dài hạn xuyên biên giới.
Bằng chứng là ngay cả khi Trump đã đạt được thỏa thuận, cũng không có gì đảm bảo ông sẽ tuân thủ nó. Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, Mỹ đã đàm phán một thỏa thuận thương mại mới với Canada và Mexico – được gọi là USMCA. Nhưng Trump hiện đang yêu cầu thêm những nhượng bộ mới.
Nếu tất cả các thỏa thuận đều có thể bị xé bỏ, để trả thù cho một số bất bình mới hoặc để tận dụng sự thay đổi trong cán cân quyền lực, thì không có thỏa thuận thương mại nào là thực sự an toàn. Như một cựu giám đốc ngân hàng trung ương đã nói với tôi ở Davos: “Logic của điều đó là bạn chỉ an toàn khi giao dịch trong biên giới của chính mình.”
Người phương Tây có thể bị sốc khi thấy một Tổng thống Mỹ nói chuyện như một trùm mafia muốn có thêm tiền bảo kê. Nhưng nhiều người ở phương Nam đã luôn nghĩ rằng các nhà lãnh đạo Mỹ hành động như những tên mafia – ngay cả khi họ nói chuyện như những nhà truyền giáo. Chí ít thì, họ nói, Trump hiện đã bỏ đi thói đạo đức giả khiến người ta bực mình. Hy vọng ở đây là một nước Mỹ ít đạo đức giả hơn sẽ dễ đối phó hơn, vì họ sẽ không đưa ra những yêu cầu phi thực tế dựa trên các giá trị phương Tây không liên quan.
Nhưng chúng ta đang bắt đầu chứng kiến bộ mặt thật của một nước Mỹ tự hào tuyên bố rằng họ không có lợi ích vị tha nào đối với thế giới bên ngoài – và điều đó không đẹp đẽ gì. Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio vừa tuyên bố đình chỉ hầu hết các chương trình viện trợ của nước mình. Chỉ những chương trình có lợi trực tiếp cho người Mỹ mới được gia hạn. Điều này có thể có nghĩa là hồi kết cho các chương trình như Pepfar, chương trình cung cấp thuốc để chống lại HIV và AIDS và đã cứu sống hàng triệu người trên khắp thế giới.
Trong khi đó, Trump đã bình thản ủng hộ việc thanh trừng sắc tộc ở Gaza. Đây sẽ là tin khủng khiếp đối với người Palestine, những người sẽ mất quê hương của họ – và cũng gây lo ngại sâu sắc cho Jordan và Ai Cập, những nơi được cho là sẽ tiếp nhận làn sóng người tị nạn mới.
Mỹ chắc chắn sẽ không tình nguyện tái định cư bất kỳ ai. Bài thơ khắc trên Tượng Nữ thần Tự do nói rằng: “Hãy trao cho tôi những người mệt mỏi, nghèo khổ của bạn… Những kẻ khốn cùng bị ruồng bỏ nơi bờ biển đông đúc của bạn.” Nhưng, nói một cách nhẹ nhàng thì đó không phải là tâm trạng của nước Mỹ dưới thời Trump, nơi những người ủng hộ tổng thống vẫy biểu ngữ yêu cầu “trục xuất hàng loạt ngay bây giờ.” Các chương trình tái định cư người tị nạn tại Mỹ hiện đã bị đình chỉ.
Việc cắt giảm nhập cư hợp pháp từ những nơi mà Trump từng gọi là “các nước hố phân” (shithole countries) có thể được nhiều người Mỹ xem là một chính sách tốt. Nhưng nó không có vẻ là tin tốt đối với tầng lớp trung lưu ở phương Nam toàn cầu, những người sẽ thấy rằng việc xin được thị thực có giá trị dành cho những người nhập cư có tay nghề hoặc sinh viên trở nên khó hơn rất nhiều.
Tuy nhiên, có lẽ mọi quan ngại về thương mại, viện trợ, và di cư có thể được gạt bỏ nếu Trump thực hiện lời hứa chấm dứt chiến tranh trên toàn thế giới. Nhưng khát vọng trở thành người gìn giữ hòa bình toàn cầu của tổng thống khó có thể dung hòa với tham vọng mở rộng lãnh thổ Mỹ mà ông từng khẳng định.
Nếu có một ý tưởng mà các quốc gia ở phương Nam toàn cầu đều tuyên bố bác bỏ, thì đó là chủ nghĩa đế quốc. Nếu Trump tỏ ra nghiêm túc và thực tế về kế hoạch mở rộng biên giới của Mỹ, thì tiếng vỗ tay của họ dành cho ông có thể nhanh chóng biến mất.
No comments:
Post a Comment