Ai thực sự là tác giả của bức ảnh lịch sử « Em bé napalm » ?jeudi 30 janvier 2025
Thuymy
Trang web của Le Monde nêu ra nghi vấn về tác giả thực sự của bức ảnh nổi tiếng « Em bé napalm », bé gái bị phỏng nặng vừa chạy vừa khóc trên đường sau trận bom tại một làng ở Trảng Bàng năm 1972. Tấm ảnh đại diện cho sự khủng khiếp của chiến tranh Việt Nam đã mang lại giải thưởng danh giá Pulitzer.
Nghi vấn đề tên Nick Út để đền bù vì người anh tử trận
Bộ phim tài liệu The Stringer (Người cộng tác viên) được chiếu hôm thứ Bảy 25/01 tại Liên hoan Sundance ở Hoa Kỳ đã tố cáo bức ảnh huyền thoại thật ra không phải do Nick Út chụp, mà là một phóng viên ảnh độc lập người Việt. Cuộc điều tra này làm rung chuyển giới nhiếp ảnh báo chí, vì tấm ảnh thuộc loại có tầm ảnh hưởng nhất thế kỷ, đã lay động dư luận Mỹ chống chiến tranh Việt Nam và khiến Nick Út nổi tiếng khắp thế giới.
Tên thật là Huỳnh Công Út, sau khi mất hai người anh trong chiến tranh, Nick Út được nhận vào làm cho hãng Associated Press (AP) lúc vẫn còn tuổi thiếu niên để nuôi gia đình. Nạn nhân Kim Phúc được chính quyền Việt Nam dùng làm công cụ tuyên truyền, nhưng sau đã chạy khỏi đất nước và trở thành đại sứ hòa bình của Unesco. Làm thế nào mà phía sau bức ảnh quá nổi tiếng, xuất hiện trên vô số cuốn sách và bài báo, lại là một sự gian dối ?
Bộ phim của Bảo Nguyễn dẫn dắt người xem lần theo cuộc điều tra ở Việt Nam, Pháp và Hoa Kỳ của cựu phóng viên ảnh người Anh Gary Knight, hiện là giám đốc Fondation Seven ở vùng Bouches-du-Rhône. Nhân chứng hàng đầu là Carl Robinson, biên tập viên hình ảnh cho AP ở Saigon năm 1972.
Ông Carl Robinson khẳng định đã phải nói dối theo lệnh của Horst Faas, giám đốc phụ trách của AP qua đời năm 2012. Ông Faas yêu cầu ghi tên Nick Út, nhân viên chính thức của hãng thay vì một phóng viên ảnh độc lập người Việt. Nhiều thập niên sau, bị lương tâm cắn rứt Carl Robinson quyết định nói lên sự thật. Horst Faas do quá xúc động vì Huỳnh Thành Mỹ, anh của Nick Út tử nạn khi đi làm phóng sự cho AP, nên muốn đền bù.
Hành trình đi tìm một sự thật cách đây hơn nửa thế kỷ
Nhờ sự trợ giúp của nhà báo người Việt Lê Văn, ê-kíp đã đưa ra lời kêu gọi trên Facebook nhờ tìm kiếm tác giả thật - có xuất hiện ở một trong những tấm hình chụp vào lúc đó. Họ đã thành công : ông Huỳnh Văn Nghệ lên tiếng cho biết ông chính là người đã lái xe chở đoàn quay phim NBC đến địa điểm bom nổ, và là tác giả bức ảnh. Ông nói : « Tôi làm việc rất vất vả để có được hình ảnh đó, nhưng Nick Út hưởng hết ». Ông Nghệ, sống ở Mỹ từ năm 1975, cho biết Horst Faas trả cho ông 20 đô la về tấm ảnh, và cho thêm mấy cuộn phim.
Anh của ông, cựu nhà báo Trần Văn Thân 92 tuổi, phụ trách âm thanh của NBC đi chung với ông Nghệ và sau đó cùng mang cuộn phim đến AP, đã xác nhận điều này. Ông Nghệ nói rằng các phóng viên ảnh độc lập ít khi được ghi tên cho các bức ảnh, và trong nhiều năm ông không dám lên tiếng vì không có bằng chứng. Vợ ông bị sốc với tấm ảnh bé gái trần truồng đã liệng vô thùng rác, con gái ông vẫn còn nhớ chuyện này.
Ê-kíp làm phim sau đó tiếp xúc với Index, một hiệp hội Pháp nổi tiếng với các cuộc điều tra về bạo lực cảnh sát, chuyên dựng lại sự kiện bằng video hay 3D. Nghiên cứu những tấm ảnh và video vào lúc diễn ra sự kiện, Index kết luận Nick Ut không thể là tác giả vì đứng quá xa cô bé ; và người chụp là trong nhóm nhà báo ở vị trí của ông Huỳnh Văn Nghệ.
Bộ phim tài liệu này cực kỳ tai hại cho AP mà uy tín có được từ tính chính trực, nay bị tố cáo đã bao che cho một sự dối trá, thiếu thận trọng thậm chí phân biệt đối xử với các cộng tác viên người Việt, cuộc sống bấp bênh, nghèo khó. Kim Phúc tuy không nhớ mặt người chụp ảnh vẫn ủng hộ Nick Ut.
Về phía AP đã tự điều tra trong 6 tháng trên cơ sở thông tin do Gary Knight cung cấp, và kết luận « không có lý do nào để tin rằng một người khác chứ không phải Nick Út đã chụp ảnh ». Đồng thời cáo buộc ông Carl Robinson bất mãn vì bị sa thải năm 1978. AP tuyên bố sẵn sàng có những động thái cần thiết sau khi xem xét hết các bằng chứng, luật sư của Nick Út cho biết có ý định kiện các tác giả phim vì vu khống. Le Monde nhận định, ngoài những tranh cãi, vấn đề còn là tài chánh vì sự nổi tiếng cùng với tác quyền từ bức ảnh.
Trại tập trung Auschwitz : Các nhân chứng đều đã trăm tuổi
Kỷ niệm 80 năm ngày giải phóng trại tập trung Auschwitz, tất cả các báo Pháp hôm nay 27/01/2025 đều dành nhiều đất cho sự kiện lịch sử này – nhất là đến kỷ niệm 90 năm thì chẳng nhân chứng nào còn sống. Le Figaro đưa tít trang nhất « 80 năm sau khi Auschwitz-Birkenau được giải phóng : Những người sống sót cuối cùng làm chứng để tránh sự quên lãng », La Croix chạy tựa « Để ghi nhớ ». Libération chọn bức ảnh tháp canh và hàng rào kẽm gai của trại tập trung khủng khiếp, nhấn mạnh « Chúng tôi chỉ còn lại một nhúm người, xin trông cậy vào các bạn ».Lễ kỷ niệm diễn ra hôm nay với sự hiện diện của các nguyên thủ, và khoảng 50 người sống sót từ các trại tập trung.
Ngày 27/01/1945, Hồng quân mở toang cánh cửa Auschwitz-Birkenau, nơi 1 triệu người vô tội bị sát hại, giải phóng những người sống sót ; sau đó đến Buchenwald và Ravensbrück. Dư luận quốc tế khám phá tội ác của Đức quốc xã, tổ chức giết người theo quy trình công nghiệp. Những nhân chứng cuối cùng còn sống cho đến nay vẫn phải tranh đấu để ký ức không bị xóa mờ. Le Figaro dành đến 6 bài viết cho sự kiện. Một hướng dẫn viên các địa điểm đã trở thành lịch sử nhấn mạnh, « thế hệ của tôi biết được nhờ cha mẹ, ông bà, chú bác cô dì còn sống ; thế hệ các con tôi chỉ có thể tìm hiểu được qua sách vở ».
Giữ gìn ký ức để tránh lặp lại tội ác lịch sử
Libération nhận định « 80 năm sau, lời chứng của những người sống sót ở Auschwitz là thiết yếu hơn bao giờ hết ». Sự thờ ơ trước lời kể của những nạn nhân Shoah (nạn diệt chủng người Do Thái) năm 1945 đã cải thiện dần theo với thời gian, và nay vào lúc nạn bài Do Thái lại dấy lên, càng không thể chấp nhận sự vô cảm.
Sau Đệ nhị Thế chiến, tại Pháp người ta thích tập trung vào công cuộc kháng chiến của dân tộc, ít ai muốn nghe những câu chuyện đau thương của người Do Thái. Các nạn nhân trong tâm trạng khủng hoảng cũng không muốn nhắc lại nhiều. Cho đến khi một quan chức nói rằng « hơi ngạt chỉ để giết rệp mà thôi », thì một loạt người sống sót mới lên tiếng.
Libération nhấn mạnh, vốn tờ báo của kháng chiến thời đó, nên đây là nhật báo duy nhất đăng trên trang nhất một phóng sự về « Trại tập trung của cái chết đến từ từ », và báo L’Humanité ngay từ ngày 13/09/1944 đã đăng lời chứng khủng khiếp về những gì diễn ra bên trong trại. Tại châu Âu, ngày nay chỉ còn 10 % người Do Thái trên thế giới sinh sống, so với năm 1939 có đến 60 %. Các nhân chứng mong rằng lễ kỷ niệm giúp rút ra những bài học từ Auschwitz.
La Croix tìm đến làng Oswiecim của Ba Lan nằm sát trại tập trung, nơi quá khứ vẫn đè nặng lên cư dân, với kỷ niệm về những nạn nhân bị sát hại và những người đã giúp đỡ các tù nhân. Đây có thể là lần cuối những người sống sót đến dự lễ kỷ niệm. Quán cà phê Bergson, bị quân Đức chiếm đóng, người chủ bị lưu đày năm 1941 đã trở về sống tại đây đến cuối đời, là người Do Thái cuối cùng trong làng. Dân làng hoặc bị xua đuổi hoặc bị sung công xây dựng, khi quân đồng minh giải phóng đã thấy làng quê mình bị tàn phá, đầy chết chóc. Từ đầu tháng Giêng, nhiều pa-nô được dựng lên ghi tên những người hùng đã giúp đỡ các tù nhân, một số con đường mang tên họ.
Lằn ranh đỏ của Jordanie và Ai Cập về việc cho người Palestine nhập cư
Tại Trung Đông, Libération nói về « Ám ảnh mới của Trump : Đưa dân ra khỏi Dải Gaza ». Trong khi ngưng bắn vẫn còn khá mong manh, tổng thống Mỹ cổ vũ việc chuyển dân Gaza sang Ai Cập và Jordanie. Theo nhà nghiên cứu David Rigoulet-Roze, cả Jordanie lẫn Ai Cập đều không thể chấp nhận việc này. Trên lãnh thổ Jordanie đã có nhiều người Palestine hoặc gốc Palestine sinh sống, có thể trở thành một Nhà nước của người Palestine. Huynh đệ Hồi giáo đã chiếm đến 31/138 ghế trong cuộc bầu cử Quốc hội tháng 9/2024. Vương quốc nhỏ bé này, dù hoàng hậu Rania gốc Palestine, không thể để bị tràn ngập về dân số.
Ai Cập không sẵn sàng nhận một làn sóng di dân trong đó lẫn lộn các phần tử Hamas xuất phát từ Huynh đệ Hồi giáo vốn bị Ai Cập đàn áp, cho dù chỉ là một sự di tản tạm thời, giới hạn ở Sinai lâu nay vẫn là « thùng thuốc súng ». Tổng thống Sissi đã có sáng kiến lập một vùng an ninh đón nhận 100.000 người, để tránh di dân không kiểm soát. Nhưng Donald Trump dự định đưa sang đến 1,5 triệu người Gaza.
Có lẽ tổng thống Mỹ nghĩ rằng Ai Cập đang nợ nần đến 165 tỉ đô la vì thu nhập bị giảm mạnh ở Hồng Hải với các vụ phá rối của Houthi, sẽ chấp nhận để đổi lấy viện trợ. Tuy nhiên đây vẫn là lằn ranh đỏ của Ai Cập. Tương tự đối với Jordanie, vì hồi 1970 chủ tịch Tổ chức Giải phóng Palestine (PLO) Yasser Arafatn đã bị cáo buộc muốn lật đổ hoàng gia, tiếm quyền để dành ưu thế cho người Palestine.
Donald Trump « quân sự hóa » chính sách di dân
Về việc ông Donald Trump dùng biện pháp mạnh để trục xuất người nhập cư, Le Monde cho rằng « Trump quân sự hóa chính sách di dân ». Nhà Trắng công bố hình ảnh những người nhập cư bất hợp pháp bị trục xuất bằng phi cơ vận tải quân sự, và việc quân đội tham gia chiến dịch « giữ an ninh » biên giới Mêhicô. Les Echos nhận xét, nắm đấm đầu tiên do Donald Trump tung ra không phải nhắm vào Trung Quốc, Mêhicô hay Canada, mà là Colombia.
Quốc gia Nam Mỹ, đồng minh truyền thống của Washington trong khu vực, đã nhận đòn sấm sét của tổng thống Mỹ sau khi từ chối cho hai phi cơ quân sự chở di dân hạ cánh xuống lãnh thổ của mình. Donald Trump coi đây là sự khiêu khích không thể chấp nhận, đe dọa trừng phạt ngoại giao và tài chánh : áp thuế 25 %, cấm các thành viên chính phủ nhập cảnh, hủy tất cả những cuộc hẹn cấp visa. Trước nguy cơ cho nền kinh tế, Bogota rốt cuộc phải chấp nhận mọi yêu sách của ông Trump. Điều mỉa mai là Colombia nằm trong số những nước hiếm hoi mà Hoa Kỳ có thặng dư thương mại. Việc Donald Trump dễ dàng tung ra vũ khí kinh tế để áp đặt về ngoại giao khiến thị trường lo ngại. « America First » ngày càng giống luật lệ của kẻ mạnh.
https://www.rfi.fr/vi/%C4%91i%E1%BB%83m-b%C3%A1o/20250128-ai-th%E1%BB%B1c-s%E1%BB%B1-l%C3%A0-t%C3%A1c-gi%E1%BA%A3-c%E1%BB%A7a-b%E1%BB%A9c-%E1%BA%A3nh-l%E1%BB%8Bch-s%E1%BB%AD-em-b%C3%A9-napalm
No comments:
Post a Comment