ĐỐI THOẠI

« Cơn sốt » DeepSeek khiến ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo khiếp sợ
Chi Phương
Đăng ngày: 29/01/2025 - 14:29
RFI

Nhiều báo Pháp số ra hôm nay tiếp tục đăng bài phân tích về DeepSeek – Trí tuệ nhân tạo của Trung Quốc khiến giới công nghệ toàn cầu chao đảo kể từ khi ra mắt chatbot với tên gọi DeepSeek-R1vào ngày 20/01.

Ứng dụng DeepSeek trên một điện thoại thông minh. Ảnh chụp tại Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 28/01/2025. AP - Andy Wong

Theo các báo cáo, DeepSeek có thể cạnh tranh với ChatGPT, từng làm mưa làm gió trong giới công nghệ trong những năm gần đây, với khả năng viết thơ, làm toán, tóm tắt, trả lời mọi câu hỏi vì sao. Điều đáng ngạc nhiên là doanh nghiệp công nghệ có trụ sở ở Hàng Châu Trung Quốc cho ra mắt loại ứng dụng với chi phí thấp vô cùng : 6 triệu đô la.

Theo xã luận của Libération, con số này được cho là bị đánh giá thấp, quá thấp, đến nỗi mà dù có nhân gấp đôi, gấp 10, gấp 100 lần đi chăng nữa, thì cũng thấp hơn nhiều so với chi phí của các doanh nghiệp như OpenAI, Meta, Microsoft, lên đến hàng tỷ đô la.

Xét về khả năng, OpenAI và DeepSeek gần như ngang nhau, nhưng công ty khởi nghiệp Trung Quốc rõ ràng đang giành chiến thắng về chi phí, dù là chi phí tài chính hay năng lượng. Theo Libération, đây chính là điểm khiến ngành công nghiệp này hoảng sợ và khiến các nhà đầu tư cảnh giác: để phát triển AI của Trung Quốc, chỉ cần hai tháng và chưa đến 6 triệu đô la. « Hoá ra, chỉ cần vài triệu euro là đã có thể lật đổ được diện mạo ngành công nghệ được xây dựng bằng hàng tỷ đô la hùng mạnh từ các doanh nghiệp Mỹ. »

Với tựa đề “Điên cuồng”, xã luận Libération nhắc lại câu giải thích nổi tiếng của John Martin, Ngân hàng Martins khi nhắc đến khoản đầu tư của ông vào Công ty các biển phía Nam : “Khi thế giới phát điên, thì chúng ta phải bắt chước thế giới ở một mức độ nào đó”. Nhật báo cánh tả kết luận rằng « khi cơn sốt toàn cầu xuất hiện dưới dạng bong bóng đầu cơ, những kẻ bắt chước sẽ biến mất rất nhanh, dù là ở biển Nam hay biển Đông ».

Libération và Le Monde đưa ra phân tích về mô hình hoạt động của Deepseek. Doanh nghiệp Trung Quốc được cho là sử dụng phương pháp “hỗn hợp chuyên gia”, kết hợp nhiều mô hình Trí tuệ nhân tạo, thay vì một mô hình duy nhất để tăng tốc độ và sức mạnh tính toán. Deepseek cũng sử dụng số mã hoá 8 bit, thay vì 16 bit hay 32 bit để tiết kiệm tài nguyên tính toán.

Ngoài ra, công ty Trung Quốc này tuyên bố chỉ sử dụng 2.000 chip H800 từ Nvidia, loại chip kém tiên tiến nhất, để đào tạo công nghệ của mình. Trong khi đó, thông thường, phía Mỹ sử dụng các linh kiện điện tử này nhiều hơn gấp tám lần, vốn tiêu tốn nhiều năng lượng nhưng lại hữu ích cho việc xử lý lượng dữ liệu lớn.

Le Figaro thì đưa người đọc hiểu rõ hơn về doanh nghiệp khởi nghiệp Trung Quốc DeepSeek và nhà sáng lập Lương Văn Phong (Liang Wenfeng). Một doanh nghiệp công nghệ, được cho là có nguồn lực ít ỏi, được gây dựng từ một nhóm sinh viên mới ra trường, dưới sự lãnh đạo của ông Lương, đã tạo ra một công nghệ « có thể thay đổi diện mạo của cả thế giới ». Kỹ sư « thiên tài », đạt được thành công đầu tiên nhờ sử dụng AI để phân tích hành vi thị trường tài chính, lấy tên doanh nghiệp là High Flyer. Lương Văn Phong được cho là đã mua 100 GPU và 10 000 chip bán dẫn hiện đại từ Nvidia loại H100, trước lệnh cấm vận của Hoa Kỳ và đã khởi xướng dự án DeepSeek vào năm 2023, làm việc với loại Trí tuệ nhân tạo có khả năng thực hiện tất cả các phép tính, như con người ». Các nhà nghiên cứu của DeepSeek được ví như một nhóm « phù thủy bí hiểm », được ông Lương lựa chọn.

Tuy nhiên, DeepSeek cũng bị nghi ngờ. Elon Musk cáo buộc công ty này lách lệnh cấm của Mỹ để tiếp cận loại chip công nghệ cao Nvidia H100. Một số chuyên gia cũng cho rằng khoản 6 triệu đô la nói trên có thể chưa bao gồm toàn bộ chi phí phát triển phần mềm.

Dù còn nhiều tranh cãi, DeepSeek đã chứng minh rằng Trung Quốc có đủ năng lực để cạnh tranh với các gã khổng lồ AI, nhưng nếu không tiếp tục cải tiến, sản phẩm của họ có thể sớm bị lãng quên. Hôm thứ Hai vừa qua, nhà sản xuất chip bán dẫn hàng đầu Nvidia của Hoa Kỳ đã mất 580 tỷ đô la giá trị trên sàn Nasdaq chỉ trong một ngày, đây là sự sụt giá lớn nhất trong lịch sử Nvidia.

Sự ra đời của Deepseek cũng đã khiến thị trường chứng khoán chao đảo, đặc biệt là các doanh nghiệp về công nghệ theo Le Monde. Điều này gợi lại cú sốc mà phương Tây phải hứng chịu sau khi Liên Xô phóng thành công vệ tinh Spoutnik lên quỹ đạo.

Cái bóng của chính quyền Bắc Kinh

Theo Le Figaro và Libération, chính phủ Trung Quốc cũng hỗ trợ sự phát triển của công ty này, để có thể quảng bá loại công nghệ Made in China khắp thế giới. Chính vì lẽ đó, mà Deepseek thường từ chối trả lời những câu hỏi mang tính nhạy cảm về chính trị đối với Bắc Kinh. Trước những câu hỏi về Đài Loan, hay về Lưu Hiểu Ba, một trí thức và nhà hoạt động nhân quyền Trung Quốc, được trao giải Nobel Hòa Bình, hay về trại cải tạo người Duy Nhỗ Nhĩ, hoặc thảm sát Thiên An Môn năm 1989, DeepSeek chỉ đưa ra những câu trả lời theo đường lối chính thức của chính phủ Trung Quốc.

Mặc dù chính phủ Trung Quốc kiểm soát và kiểm duyệt dữ liệu, DeepSeek vẫn thành công lớn, đặc biệt là ở phương Tây, với loạt tải về gia tăng nhanh chóng trong những ngày qua.

Về phần mình, nhật báo công giáo La Croix đưa ra góc nhìn từ Vatican đối với Trí tuệ nhân tạo (AI), trong một văn bản công bố ngày 28/01 : « Đừng để ranh giới giữa con người và máy móc trở nên mờ nhạt ». Theo tòa thánh, « AI không nên được coi là một dạng trí tuệ nhân tạo của con người, mà là sản phẩm của trí tuệ đó », nhấn mạnh đến « sự khéo léo của con người » là nguồn gốc của những bước nhảy vọt về công nghệ như vậy, và dù có mạnh mẽ đến đâu, AI cũng chỉ là « sự phản ánh mờ nhạt của nhân loại ».

La Croix trích dẫn nhà báo Gregory Aimar, cho rằng văn bản đầy đủ đầu tiên của Vatican, dài 117 đoạn, thể hiện lập trường về Trí tuệ nhân tạo, là cách để đáp trả những diễn ngôn mang tính thương mại cho rằng AI có khả năng giống với con người nhưng tốt hơn. Các tác giả của văn bản này cũng cảnh báo về nguy cơ « người hóa » AI, nhấn mạnh rằng AI không thể thay thế các giá trị nhân văn như tình thương, sự quan tâm, hay mối quan hệ giữa con người với con người. AI có thể phục vụ nhân loại, hỗ trợ nhiều lĩnh vực từ nông nghiệp cho đến văn hóa, giáo dục, nhưng cũng có nhiều điểm bất cập, tạo ra sự bất bình đẳng nếu bị kiểm soát bởi một số công ty lớn với mục tiêu lợi nhuận trên hết.

« La bàn cạnh tranh của châu Âu »

Sự trở lại của Donald Trump tại Nhà Trắng với những chính sách khó lường khiến các nước, đặc biệt là châu Âu phải có chương trình hành động. Le Figaro chạy tựa lớn trang nhất : « Đối diện với Donald Trump, châu Âu hứa hẹn một cú sốc đơn giản hóa ». Hôm nay, chủ tịch Ủy Ban Châu Âu đã đưa ra lộ trình nhằm tái lập sự cạnh tranh trong công nghiệp châu Âu. Bà Ursula von der Leyen gọi dự án thay đổi là « la bàn định hướng cạnh tranh ». Một trong những giải pháp được đưa ra làm đơn giản hóa bộ máy hoạt động, thêm vào đó là giảm phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch.

Xã luận Le Figaro chỉ ra rằng « chỉ cần nhìn vào sự bùng nổ tăng trưởng ở Trung Quốc là có thể thấy sự trì trệ của Lục Địa Già ». Châu Âu cũng bất lực trước cuộc đua về công nghệ, không gian và trí tuệ nhân tạo. Vậy nguyên do từ đâu ? Là do thiếu sự lãnh đạo, hay sự khác biệt về lợi ích trong liên minh. Nhật báo cánh hữu cho rằng châu Âu đã trở thành một cỗ máy, với các loại tiêu chuẩn, « mọi lúc mọi nơi, vì lợi ích của người tiêu dùng, của hành tinh, chứ không vì lợi ích của doanh nghiệp hay nông dân. »

Theo Le Figaro, kế hoạch nhằm “phi quan liêu hóa châu Âu”, Ủy Ban đã đi « đúng hướng », và cũng cần phải lắng nghe các nhà lãnh đạo doanh nghiệp.

Tuy nhiên, chiếc la bàn của châu Âu dường như là không đủ, và không phù hợp cho các trường hợp khẩn cấp, khi cuộc đọ sức giữa các cường quốc diễn ra dữ dội. Donald Trump chỉ mất vài giờ để khởi động cuộc chinh phục sao Hỏa hay về Trí tuệ nhân tạo. Le Figaro kết luận rằng Mỹ, Trung Quốc và các quốc gia khác không có ý định chờ đợi châu Âu và cần phải lấy đồng hồ bấm giờ ra.

Congo bị bỏ quên

Tình hình tại Cộng Hòa Congo cũng được nhiều báo Pháp số ra hôm nay quan tâm. Le Figaro có tựa « Những người phương Tây cũng như châu Phi bị rơi vào chiếc bẫy chiến tranh ở Congo ». Nhật báo Pháp nhắc lại vụ hỏa hoạn tòa nhà sứ quán Pháp ở Kinshasa, đã được dập tắt nhanh chóng nhưng vẫn còn đang cháy âm ỉ, được cho là do những người biểu tình gây ra. Không chỉ sứ quán Pháp, mà cơ quan ngoại giao của các nước như Mỹ, Bỉ cũng bị rơi vào tầm ngắm.

Cơn thịnh nộ được bắt nguồn từ cuộc tấn công tại thành phố Goma do lực lượng nổi dậy M23, được nước láng giềng Rwanda yểm trợ, thực hiện vào cuối tuần trước. Một số tin đồn loan tải trên mạng xã hội, theo Libération, cho rằng Pháp đã chuyển cho Rwanda nhiều loại vũ khí tối tân.

Chính phủ Congo cho biết những người biểu tình này bị cuốn vào cơn sốt « chủ nghĩa dân tộc », và cáo buộc phương tây ủng hộ Rwanda hoặc chỉ đưa ra những tuyên bố mơ hồ. Mặc dù Goma hiện vẫn chưa hoàn toàn rơi vào tay phe nổi loạn nhưng một số nhà quan sát cho rằng số phận của thành phố này đã bị định đoạt. Căng thẳng giữa Congo và Rwanda từ ba năm qua, đã lên cao trào từ năm 2023 khi lãnh đạo Congo đưa ra những phát ngôn cực đoan, hiếu chiến chống lại nước láng giềng Rwanda, mà Figaro nhận định là « cám dỗ người dân » vào cuộc chiến. Trong bài đăng về hồ sơ này, Le Monde nói đến 3 năm thất bại ngoại giao và những nỗ lực hòa giải từ quốc tế.

Mặc dù cuộc xung đột này đã kéo dài từ năm 2021, phải đến khi thành phố Goma rơi vào tay M23 vào ngày 27 tháng 1 năm 2025, cộng đồng quốc tế mới bắt đầu hành động. Chính phủ Congo đã nhiều lần kêu gọi sự can thiệp từ Liên Hợp Quốc và các tổ chức khu vực, nhưng phản ứng lại không đủ mạnh mẽ.

Rwanda, dưới sự lãnh đạo của Paul Kagame, thì bày tỏ lo ngại về mối quan hệ ngày càng thân thiết giữa Congo và Uganda, và được cho là đã sử dụng lực lượng M23 để chiếm đóng khu vực phía bắc Congo, coi đó như một vùng đệm.

Nhiều sáng kiến đàm phán hòa bình được đưa ra nhưng đã thất bại, cộng thêm việc quốc tế bị phân tán qua cuộc xung đột ở Ukraina và Trung Đông đã khiến Congo bị bỏ quên.

Nhìn sang khu vực Trung Đông. Le Monde nói về hàng ngàn người Israel đã rời khỏi đất nước vì lý do chiến tranh hoặc vì các chính sách của chính phủ Netanyahou. Libération thì có bài phóng sự tại vùng Cisjordanie bị Israel chiếm đóng, về sự kháng cự của những người Palestine trước những cuộc tấn công từ quân đội của Nhà nước Do Thái.

Tại trại tị nạn Jenine, các cuộc giao tranh giữa quân đội Israel, Lực lượng an ninh của Nhà nước Palestine và các nhóm vũ trang địa phương ngày càng căng thẳng. Các nhóm vũ trang nổi dậy Palestine được cho là hoạt động ngày càng tinh vi hơn, sử dụng hầm trú ẩn các thiết bị nổ tự chế và hệ thống cảnh báo để đối phó với Israel. Những cư dân tại Jenine bị mắc kẹt ở giữa hai làn đạn, một bên là từ chính Lực lượng của Nhà nước Palestine đã bị tố cáo là liên kết với Nhà nước Do Thái, là cánh tay nối dài của Israel để trấn áp chính dân tộc mình, còn bên kia là chiens dịch quân sự của Israel.

Le Figaro thì nói đến trường hợp của Cơ quan Liên Hiệp Quốc phụ trách về người tị nạn Palestine (UNRWA), bị Israel yêu cầu đóng cử ở Đông Jerusalem trước ngày 01/02/2025. Phát ngôn viên của tổ chức này cho rằng « đây là lần đầu tiên trong lịch sử Liên Hiệp Quốc, một quốc gia thành viên đơn phương lên án nhiệm vụ của một cơ quan ». Israel cáo buộc tổ chức này có liên hệ vơi Hamas, thậm chí là liên quan đến cuộc tấn công hồi tháng 10/2023.

Theo Le Figaro, cơ quan này đóng cửa sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hàng triệu người Palestine đang được hỗ trợ, đặc biệt là tại các trại tị nạn ở Gaza và Cisjordanie và nêu ra khả năng các dự án bất động sản có thể sẽ thay thế trụ sở của UNRWA.