Các công ty trá hình của Nga xâm nhập vào châu Âu như thế nàoZEIT
Tác giả: Kristina Thomas
Vũ Ngọc Chi chuyển ngữ
29-1-2025
Tiengdan
30/01/2025
Các công ty Nga đang mở rộng hoạt động tại Cộng hòa Séc. Hoạt động kinh doanh của họ thường mơ hồ, liên quan đến rửa tiền và thao túng chính trị. Đây là mối nguy hiểm đối với nước Đức.
Ukraine cáo buộc Bộ trưởng Giáo dục Nga thúc đẩy chính sách của Vladimir Putin, bắt cóc trẻ em Ukraine từ các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng sang Nga . Do đó, ông ta có tên trong danh sách trừng phạt của Hoa Kỳ kể từ năm 2023. “Chúng tôi biết bí danh của ông ta”, Skurovac giải thích. Đó là cách anh lần ra dấu vết của ông ta. Trong văn phòng nhỏ của mình ở Prague, anh tìm kiếm bức ảnh chụp bảng dưới chuông cửa căn hộ, trên đó có ghi tên: “Sergej Braun”. Trường hợp này cho thấy, không cần phải làm gì nhiều để lách luật và lệnh trừng phạt.
12.500 công ty Nga tại Cộng hòa Séc
Nhà phân tích Skurovac cho biết, công ty này chỉ là một trong số hàng ngàn công ty như vậy. Anh đã thực hiện sứ mệnh của mình là vạch trần các mạng lưới tội phạm của Nga. Nhóm nghiên cứu của anh phân tích các mối liên hệ với Nga bằng cách sử dụng sổ đăng ký hải quan và minh bạch của thế giới, bao gồm cả các cơ quan chính phủ trên toàn thế giới.
Để đạt được mục đích này, anh cũng đang làm việc với chính quyền Séc. Họ lo ngại về những con số này. Theo cơ quan xếp hạng tín nhiệm quốc tế Moody’s, khoảng 12.500 công ty có quan hệ với Nga được đăng ký tại Cộng hòa Séc – nhiều hơn bất kỳ quốc gia EU nào khác. Bulgaria đứng thứ hai với khoảng 9.600 công ty và Đức với 4.300 công ty. Cộng hòa Séc chỉ chiếm 2,4% dân số EU.
Việc phổ biến ở Cộng hòa Séc đối với các chính trị gia và doanh nhân Nga thoạt đầu nghe có vẻ trái ngược nhau. Kể từ khi cuộc chiến tranh xâm lược của Nga ở Ukraine bắt đầu, mối quan hệ giữa chính phủ Praha và Moscow trở nên lạnh nhạt đáng kể. Cố vấn an ninh quốc gia Tomáš Pojar cho biết, trong số các biện pháp khác, chính phủ Séc đã đưa ra một trong những quy định về thị thực nghiêm ngặt nhất ở châu Âu. Chính phủ và các cơ quan có thẩm quyền đều nhận thức được vấn đề này.
Jiří Mazánek, người đứng đầu đơn vị đặc biệt quốc gia chống tội phạm có tổ chức, coi đây là một thách thức đối với an ninh nội bộ. Mazánek cho biết, do quan hệ kinh tế giữa Cộng hòa Séc và Nga đã suy giảm kể từ năm 2021 nên số lượng công ty Nga hiện quá cao. Cơ quan tình báo nội địa BIS của Séc cũng đã cảnh báo trong một thời gian về mối đe dọa do các cơ quan tình báo Nga gây ra từ bên trong nước cộng hòa này. Việc có nhiều công ty Nga này làm tăng rủi ro.
Tội phạm có tổ chức – do nhà nước kiểm soát
Mazánek cho biết, cảnh sát đặc biệt chú ý đến hai loại công ty Nga: Công ty trách nhiệm hữu hạn được sử dụng để mua bất động sản và công ty trách nhiệm hữu hạn không hoạt động có mục đích duy nhất là có thể mở tài khoản ngân hàng tại một ngân hàng Séc. Cái gọi là tài khoản trung chuyển này chỉ nhằm mục đích nhận tiền rồi chuyển ra nước ngoài.
Cả hai loại công ty đều gây nguy cơ về an ninh. Nguy cơ gia tăng do các băng nhóm tội phạm từ khắp không gian hậu Xô Viết. Nhưng trong trường hợp của Nga, mafia và các cơ quan tình báo Nga thường hành động cùng nhau, Mazánek giải thích. “Tội phạm có tổ chức của Nga không thể hoạt động độc lập. Chúng được nhà nước Nga kiểm soát”. Tuy nhiên, người ta không biết có bao nhiêu công ty Nga tham gia vào các hoạt động tội phạm tại Cộng hòa Séc.
Đối với luật sư Lukáš Kraus từ tổ chức phi chính phủ Rekonstrukce státu, có một điều rõ ràng: Cộng hòa Séc đã trở thành điểm nóng về rửa tiền. Ông cho biết, khi Latvia đưa ra luật chống rửa tiền chặt chẽ hơn vào năm 2017-2018, trung tâm hoạt động đã chuyển sang Cộng hòa Séc. Theo Kraus, hoạt động rửa tiền trị giá hàng tỷ euro đang “góp phần gây gián đoạn nền kinh tế”, ví dụ như đẩy giá thị trường bất động sản Séc lên mức không thể chi trả. Nhưng tại sao lại có sự bùng nổ này của các công ty Nga?
Câu trả lời có phát xuất từ nhiều thập niên trước. Kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, chính phủ ở Prague và Moscow vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ hơn mong muốn của nhiều nước phương Tây. Các doanh nhân Nga đã sử dụng đất nước này như một bàn đạp, thành lập công ty và mua bất động sản – thường vì những lý do rất thực tế. Có công ty đồng nghĩa với quyền cư trú, đôi khi còn được phép đến các nước EU khác. Pavel Havlíček thuộc Hội các vấn đề quốc tế (AMO) giải thích: “Số lượng công ty ở đây từ trước đến nay luôn rất cao, một phần cũng vì các công ty Nga này trước đây từng đóng vai trò là phương tiện để xin thị thực”.
Dấu vết dẫn đến trung tâm của Prague
Nhưng còn một lý do khác: Sau khi phát hiện ra Nga đứng sau vụ tấn công vào kho đạn dược ở Vrbětice, Cộng hòa Séc, năm 2014, cú sốc ngoại giao rất lớn. Các điệp viên tình báo Nga được xác định là chủ mưu của vụ tấn công năm 2021 và hàng chục nhà ngoại giao đã bị trục xuất. “Và chúng tôi biết rằng, họ đang tìm kiếm những cách thức mới để hoạt động ở đây – những công ty và bất động sản này có thể được sử dụng cho các hoạt động tình báo”, cảnh sát trưởng Mazánek cho biết.
Họ có thể là những công ty hộp thư chỉ tồn tại trên giấy tờ. Một công ty trách nhiệm hữu hạn mở tài khoản tại một ngân hàng Séc và chuyển hàng triệu euro qua đó mà không thực sự tiến hành bất kỳ hoạt động kinh doanh nào. Hoặc một công ty mua một căn hộ ở Prague, mục đích thực sự vẫn chưa rõ ràng.
Ví dụ, trong một tòa nhà mái bằng hai tầng ở vùng ngoại ô Prague, không có gì cho thấy có hoạt động kinh doanh quy mô lớn. Nhưng đây chính là nơi Iveta Vojikova, chủ sở hữu hoặc quản lý của 20 công ty, sinh sống. Vì một trong những lý do này, Vojikova là bị cáo đồng phạm trong bản cáo trạng của cơ quan FBI Hoa Kỳ. Hai bị cáo chính, hai nhân viên của kênh tuyên truyền Nga Russia Today, được cho là đã bí mật thành lập các cấu trúc công ty phức tạp, phục vụ các hoạt động gây ảnh hưởng của Nga thay mặt cho Điện Kremlin. Mục tiêu: Truyền bá những thông điệp phù hợp với lợi ích của Điện Kremlin.
Không có nhân viên, nhưng doanh thu hàng triệu đô la
Một dấu vết dẫn đến trung tâm Prague – nhưng chỉ đến một hộp thư. FBI viết rằng công ty ma của Séc điều hành một trang web được cho là bán phụ tùng ô tô nhưng cũng “cung cấp các dịch vụ không liên quan” – chẳng hạn như “tăng cường phòng thủ kỹ thuật số”. Tên công ty không xuất hiện trong bản cáo trạng. Nhưng tờ báo Séc Deník N đã tìm ra được rằng đó chính là công ty Craftbrain Global của Iveta Vojikova.
Công ty Séc này được cho là đã gián tiếp chuyển số tiền tương đương khoảng 7.770 euro cho bị đơn chính, ít nhất hai lần. Theo các nhà điều tra FBI, số tiền này cũng có mục đích gây ảnh hưởng đến dư luận tại Hoa Kỳ. Trong khi những người hàng xóm khẳng định Vojikova làm ca đêm, Craftbrain Global đã kiếm được số tiền tương đương khoảng 23,7 triệu euro vào năm ngoái và năm trước đó, theo sổ đăng ký thương mại của Séc. Năm 2021, con số này vào khoảng 17 triệu euro. Số tiền này kiếm được bằng cách nào? Chỉ có một điều rõ ràng: Từ năm 2020 đến năm 2022, công ty không có nhân viên nào.
Số lượng lớn các trường hợp không được báo cáo ở châu Âu – và Đức
Pavel Havlíček thuộc Hiệp hội các vấn đề quốc tế cho rằng, chủ đề bao trùm ở đây là các cấu trúc sở hữu không minh bạch. Skurovac cũng cảnh báo: “Rất có thể chúng ta chỉ nhìn thấy phần nổi của tảng băng chìm”. Một phân tích từ nhóm chuyên gia của ông về sổ đăng ký xe của Séc cho thấy 40% chủ sở hữu xe người Nga đang trốn tránh sự kiểm soát của nhà nước.
Cộng hòa Séc là thành trì cho việc gây ảnh hưởng của Nga? Ông cảnh báo không nên đưa ra phán đoán vội vàng: “Điều này cũng là do chúng ta vẫn có dữ liệu tương đối tốt ở đây”. Skurovac cho biết, Cộng hòa Séc thậm chí có thể là phòng thí nghiệm để truy tìm mối liên hệ với Nga. Đây là một trong số ít quốc gia vẫn cung cấp quyền truy cập vào sổ đăng ký minh bạch ở mức độ này. Một phán quyết của Tòa án Công lý Châu Âu năm 2022 đã hạn chế quyền truy cập.
“Tình hình thậm chí có thể còn tồi tệ hơn ở các quốc gia khác”, Skurovac cảnh báo. Chất lượng dữ liệu trong sổ đăng ký công khai cũng khác nhau ở mỗi quốc gia. “Chúng có thể sai, có thể chỉ là lời nói dối thôi”. Do đó, có thể có nhiều công ty Nga ở các quốc gia khác, chẳng hạn như Đức hoặc Ý.
Các chuyên gia kêu gọi luật lệ chặt chẽ hơn và nhiều nguồn lực hơn
Để giải quyết tình hình này, các tổ chức như Tổ chức Minh bạch Quốc tế và Rekonstrukce státu đang kêu gọi thay đổi luật pháp, chẳng hạn như luật chống rửa tiền chặt chẽ hơn dựa trên mô hình của Latvia và cung cấp nguồn lực để thực hiện các biện pháp trừng phạt. Ngoài ra, luật sư Lukáš Kraus cho biết, việc đảo ngược gánh nặng chứng minh sẽ có ích. Nếu có nhiều bằng chứng nhưng bằng chứng đó không đủ – ví dụ vì chính quyền và tòa án Nga không hợp tác – thì các công ty phải chứng minh rằng số tiền trong các tài khoản công ty đáng ngờ có nguồn gốc hợp pháp.
Luật mới này không chỉ nhằm mục đích hỗ trợ tại Cộng hòa Séc mà còn nhằm thực hiện chỉ thị mới của EU. Theo đó, các quốc gia thành viên nên xây dựng luật để có thể tịch thu tài sản trong những trường hợp nhất định. Kraus muốn thấy EU gây thêm áp lực để các nước trong EU thực hiện chỉ thị này “nhanh chóng và tận tâm hơn”.
No comments:
Post a Comment