ĐỐI THOẠI

Chiến thắng của một người “cộng sản” ở New York City

Nhã Duy
6-11-2025
Tiengdan

Bất kể Zohran Mamdani bị xem là một người Cộng sản hay một ứng viên cấp tiến của đảng Dân Chủ, cư dân tại trung tâm quyền lực tài chính bậc nhất của thế giới đã chọn Mamdani. Anh ta trở thành tân thị trưởng trẻ tuổi nhất và người gốc Hồi giáo lẫn châu Á đầu tiên trong lịch sử hàng trăm năm của New York City vào vai trò đứng đầu thành phố quan trọng này của nước Mỹ.

Sinh năm 1991, tại Uganda, châu Phi, trong một gia đình trí thức gốc Ấn Độ, cha của Mamdani, giáo sư Mahmood Mamdani là một học giả tốt nghiệp tiến sĩ tại đại học Harvard. Ông trở thành viện trưởng một viện đại học lâu đời tại Uganda, rồi trở thành giáo sư chính trị học, từng dạy tại các đại học lớn của Mỹ như University of Michigan, Princeton và Columbia.

Mẹ của Mamdani là bà Mira Nair, cũng từng nhận học bổng du học tại Harvard, bà là nữ đạo diễn có tiếng tăm với các phim từng được giải thưởng Cannes, Venice… và hai lần được đề cử giải Oscar. Vợ của Mamdani là một họa sĩ gốc Syria, sinh ra tại Texas, cũng từ một gia đình trí thức với cha là kỹ sư và mẹ là bác sĩ.

Nhắc sơ gia thế của Zohran Mamdani để tìm hiểu thêm hay nếu muốn đánh giá một con người, điều mà Mamdani thừa nhận là anh thụ hưởng nền tảng và nhãn quan chính trị từ cha mình, cùng sự đồng cảm và một thế giới quan sâu sắc từ mẹ.

Đến Mỹ năm bảy tuổi, Mamdani tốt nghiệp trung học ở New York, rồi tốt nghiệp đại học ở Main. Thông thạo vài ngôn ngữ khác nhau, Mamdani làm công việc tư vấn cho những người nhập cư nghèo về vấn đề gia cư, trước khi trở thành thiện nguyện viên cho các ứng viên cấp địa phương tại New York. Mamdani tham gia sâu hơn vào chính trị khi trở thành trưởng ban tranh cử, hay giám đốc điều phối cho những cuộc tranh cử vào các vị trí cấp tiểu bang quan trọng hơn.

Năm 2020, Zohran Mamdani đủ kinh nghiệm và khả năng để tự mình tranh cử và giành chiến thắng trước một dân biểu đương nhiệm với năm nhiệm kỳ, cũng thuộc đảng Dân Chủ, để đắc cử vào Hạ viện tiểu bang New York. Mamdani tiếp tục thêm các nhiệm kỳ 2022 và 2024 cho đến khi tuyên bố ra tranh cử vào chức Thị trưởng thành phố New York cuối năm qua.

Có là một dân biểu tiểu bang New York thì Zohran Mamdani cũng chỉ là một chính khách trẻ vô danh và cả hai phía Dân Chủ và Cộng Hòa đều nghi ngờ khả năng anh có thể được vào đến vòng tranh cử chức vụ thị trưởng thành phố New York, vốn được xem là vị trí quan trọng ở tầm mức quốc gia. Bởi có thể ví nó như vai trò của một thống đốc tiểu bang về mặt dân số.

New York City có khoảng 8.5 triệu dân, đông dân hơn 40 tiểu bang khác của nước Mỹ. Ngay chính Mamdani và ban tranh cử của anh cũng không ngờ đến khi xem cuộc tranh cử là một bước thăm dò. Họ không hề chuẩn bị diễn văn thắng cử trong vòng bầu cử sơ bộ của đảng Dân Chủ hồi cuối tháng Sáu vừa qua.

Nhưng chọn lựa cuối cùng vẫn là người dân New York, một thành phố đa sắc tộc và có khoảng cách giàu nghèo quá chênh lệch. Họ chọn người mà họ tin rằng sẽ phù hợp và sẽ giúp đỡ thật sự cho gia đình họ, hơn là những lời hoa mỹ của các chính khách chuyên nghiệp hay chờ đợi sự thông cảm của những tay tài phiệt dành cho tầng giới lao động. Họ chọn người đã từng giúp đỡ họ, đã đi cùng xe buýt, đã vào những khu người nghèo thăm hỏi, tìm hiểu và thông cảm trước sự vất vả của họ.

Và họ chọn vị dân biểu tiểu bang trẻ tuổi thông qua hành động khi anh đệ trình hay đồng bảo trợ cho hàng trăm đạo luật trong sáu năm qua tại nghị viện tiểu bang. Hàng chục ngàn thiện nguyện viên đã đặt niềm tin vào anh, đi gõ cửa, điện thoại từng nhà để vận động cho anh.

Để rồi sự chọn lựa đó trở thành chọn lựa cuối cùng của cư dân thành phố New York khi Zohran Mamdani chiến thắng áp đảo đối thủ trong cuộc bầu cử thị trưởng vừa qua, với số cử tri bỏ phiếu kỷ lục trong vòng 50 năm qua.

Zohran Mamdani có xứng đáng để trở thành thị trưởng New York và sự tín nhiệm của cư dân? Đây là câu hỏi đầy tranh cãi cho cả hai phía Dân Chủ lẫn Cộng Hòa.

Là một di dân với sự khác biệt về sắc tộc, tôn giáo, văn hóa, Mamdani khó được chấp nhận trong cộng đồng bảo thủ, khi tự nhận là một người “dân chủ xã hội” lại càng là mục tiêu công kích của nhóm này khi đồng nghĩa với “cộng sản”.

Về phía đảng Dân Chủ, giới lãnh đạo ngần ngại vì một số đường lối cấp tiến của anh ta sẽ ảnh hưởng đến kết quả bầu cử giữa kỳ vào năm tới. Zohran Mamdani không được đông đảo lãnh đạo phía Dân Chủ tuyên bố ủng hộ hay các cơ quan truyền thông hậu thuẫn, ngoại trừ Thượng Nghị Sĩ Bernie Sander và Dân biểu Alexandria Ocasio-Cortez tuyên bố ủng hộ Mamdani từ trước vòng bầu cử sơ bộ.

Là đảng viên Dân Chủ lẫn đảng Gia Đình Lao Động và đảng Dân Chủ Xã Hội, Zohran Mamdani nhận mình là một người có đường lối dân chủ xã hội, ảnh hưởng từ chiến dịch tranh cử tổng thống của Bernie Sander vào năm 2016. Mamdani cũng cho biết sự thành công của Thị trưởng gốc Hoa là Michelle Wu tại Boston đã tạo thêm cảm hứng cho anh ra tranh cử.

Dù bị gán cho là “chủ nghĩa xã hội” hay “chủ nghĩa cộng sản” trước những suy nghĩ đơn giản hay cáo buộc có chủ đích, chủ nghĩa dân chủ xã hội khá khác biệt.

Chủ nghĩa dân chủ xã hội đơn thuần là đường lối cổ vũ cho phúc lợi và sự bình đẳng của tầng giới lao động trong các quốc gia tư bản, ủng hộ việc chính phủ kiểm soát một số lĩnh vực quốc gia như năng lượng, y tế, giáo dục, tiện ích công cộng… thay vì để cho các tập đoàn tư nhân hoàn toàn thao túng.

Nói khác hơn, những người theo chủ nghĩa xã hội dân chủ ủng hộ các cải cách kinh tế, xã hội thông qua quá trình dân chủ, muốn hoạt động kinh tế tư nhân trong một vài lãnh vực nên có sự kiểm soát phần nào từ chính phủ, nhằm giảm thiểu sự bất bình đẳng và bảo vệ quyền lợi người dân, khác với việc sử dụng bạo lực để giành hay nắm giữ quyền lực, và kiểm soát kinh tế theo chính sách độc tài của chủ nghĩa cộng sản.

Đây là “Mô hình Bắc Âu” (Nordic Model) mà các quốc gia Bắc Âu như Na-Uy, Đan Mạch, Phần Lan, Thụy Điển… áp dụng và được đánh giá là những quốc gia có chỉ số hài lòng hay hạnh phúc nhất thế giới trong nhiều năm qua.

Nền tảng tranh cử của Zohran Mamdani dựa theo mô hình dân chủ xã hội bên trên khi cam kết sẽ giúp đời sống cư dân New York dễ chịu hơn tại thành phố quá đắt đỏ này, lẫn sự lạm phát gia tăng hiện nay. Chúng bao gồm vài chính sách cụ thể có thể kể như, giới hạn mức tăng tùy tiện tiền thuê nhà, xây thêm các khu chung cư giá phải chăng, giảm hay miễn phí vé xe bus, chăm sóc miễn phí cho trẻ em dưới năm tuổi, đầu tư vào giáo dục phổ cập, mở rộng dịch vụ y tế đến người dân, tăng mức lương tối thiểu cho người lao động, bảo vệ quyền bình đẳng giới tính…

Zohran Mamdani sẽ đối diện thử thách to lớn trước giới tài phiệt và các tập đoàn khi buộc phải cân bằng việc tăng thuế doanh nghiệp và giới giàu có tại New York để có được ngân sách thực hiện các cam kết của mình với cư dân thành phố. Và lớn hơn, sẽ điều hành thành phố này ra sao trước những lời chỉ trích và cảnh cáo không mấy gì thân thiện từ tòa Bạch Ốc.

Hãy chờ xem khả năng và bản lĩnh của “người cộng sản” Zohran Mamdani như thế nào.