ĐỐI THOẠI

Ngành dệt may, giày dép Việt Nam chật vật khi Mỹ cấm nhập nguyên liệu từ Tân Cương
Reuters
27/04/2023
VOA

Công nhân làm việc tại một nhà máy sản xuất quần áo cho Nike tại Việt Nam.

Các nhà sản xuất hàng may mặc và giày dép của Việt Nam hiện đang đối diện với ngày càng nhiều áp lực khi Mỹ áp đặt lệnh cấm nhập khẩu hàng hóa từ khu vực Tân Cương của Trung Quốc. Những quy định chặt chẽ của Mỹ đang tác động nặng nề vào lĩnh vực vốn đã khiến cho gần 90.000 lao động tại Việt Nam mất việc làm kể từ tháng 10, do nhu cầu trên toàn cầu chậm lại.

Trong số các nước xuất khẩu hàng may mặc, Việt Nam, nơi được xem là một trung tâm sản xuất toàn cầu, phải đối mặt với tác động nặng nề nhất từ Đạo luật bảo vệ lao động cưỡng bức người Duy Ngô Nhĩ (UFLPA) của Hoa Kỳ, Reuters phân tích dữ liệu chính thức của Mỹ cho biết.

Bắt đầu có hiệu lực kể từ tháng 6 vừa qua, Đạo luật của Mỹ yêu cầu các công ty phải chứng minh rằng họ không sử dụng nguyên liệu thô hoặc linh kiện được sản xuất bằng lao động cưỡng bức ở Tân Cương.

Biện pháp trừng phạt của Hoa Kỳ càng gây tổn hại hơn giữa bối cảnh nhu cầu về quần áo ở các quốc gia giàu có giảm đi, dẫn đến làm giảm sản lượng công nghiệp và xuất khẩu từ các nước mạnh về sản xuất ở Đông Nam Á, nơi cung cấp chính cho các thương hiệu lớn như Gap, Nike và Adidas.

Trong số các lô hàng may mặc và giày dép trị giá 15 triệu đô la bị giữ để kiểm tra theo đạo luật UFLPA, hơn 80% là từ Việt Nam và chỉ có 13% hàng hóa của Việt Nam được thông quan, dữ liệu hải quan của Hoa Kỳ cho đến ngày 3/4 cho thấy.

Nhiều nhà nhập khẩu Hoa Kỳ vẫn lạc quan mặc dù chuỗi cung ứng của họ vẫn có thể bị gián đoạn. Lý do là vì các nhà sản xuất hàng may mặc tại Việt Nam phụ thuộc khoảng một nửa nguyên liệu đầu vào từ Trung Quốc, Reuters dẫn thông tin từ Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết.

Các nhà xuất khẩu Việt Nam, các hiệp hội và Bộ Công thương Việt Nam không trả lời những câu hỏi của Reuters về tác động của UFLPA.

Theo hãng thông tấn Anh, giá trị của các lô hàng từ Việt Nam bị từ chối nhập vào Hoa Kỳ vượt quá 2 triệu USD, gấp ba lần so với các lô hàng từ Trung Quốc khi các biện pháp trừng phạt tăng theo cấp số nhân trong những tháng đầu năm nay.

Mặc dù các biện pháp kiểm soát của Hoa Kỳ diễn ra thường xuyên hơn đối với ngành công nghiệp điện tử, đặc biệt là đối với lĩnh vực sản xuất các tấm pin mặt trời vốn có nhiều khả năng được sản xuất bằng polysilicon từ Tân Cương, nhưng chỉ có 1% hàng hóa điện tử được kiểm tra bị từ chối nhập khẩu vào Mỹ, so với 43% lô hàng may mặc và giày dép.

Tổng cộng, hải quan Hoa Kỳ đã kiểm tra gần 3.600 lô hàng trị giá hơn 1 tỷ USD từ nhiều quốc gia để xác định rằng chúng không được làm từ nguyên liệu đầu vào từ lao động cưỡng bức ở Tân Cương, theo dữ liệu hải quan của Mỹ.

Dính tới Tân Cương

Mặc dù các lô hàng bị tạm dừng chiếm một phần rất nhỏ trong tổng giá trị 27 tỷ đô la hàng may mặc và giày dép mà Việt Nam xuất khẩu sang Hoa Kỳ vào năm ngoái, nhưng Việt Nam sẽ phải có những điều chỉnh mà Reuters nói là “đau đớn hơn” để có thể tuân thủ đạo luật của Mỹ.

Theo Bộ Thương mại Hoa Kỳ, điều này sẽ ảnh hưởng đến người tiêu dùng Mỹ vì Việt Nam là nguồn cung cấp hàng may mặc chính từ sợi bông cho họ.

Sheng Lu, Giám đốc Khoa Nghiên cứu Thời trang và Trang phục tại Đại học Delaware, nói với Reuters: “Sự phụ thuộc nặng nề của Việt Nam vào nguyên liệu dệt bông từ Trung Quốc đề ra nguy cơ đáng kể về khả năng sản phẩm chứa bông Tân Cương, vì tỉnh này sản xuất hơn 90% lượng bông của Trung Quốc”.

Theo ông Lu, Việt Nam khó có thể giảm mạnh sự phụ thuộc này bởi vì nhiều nhà sản xuất tại Việt Nam thuộc sở hữu của các nhà đầu tư Trung Quốc.

Một quan chức chính phủ am tường về ngành công nghiệp này xác nhận với Reuters rằng một số nhà cung cấp Việt Nam có thể sẽ khó tuân thủ các quy định mới, bởi vì họ nhập khẩu bông từ Tân Cương hoặc vì họ không thể chứng minh rằng mình không làm như vậy.

Ủy ban Hàng hải Liên bang, cơ quan Hoa Kỳ chịu trách nhiệm về vận tải biển quốc tế, cảnh báo vào đầu tháng này về khả năng gián đoạn chuỗi cung ứng do thủ tục kiểm tra UFLPA gây ra. Trong một cuộc khảo sát vào năm ngoái, gần 60% các nhà quản lý ngành thời trang Hoa Kỳ cho biết họ đang thăm dò các quốc gia bên ngoài châu Á để tìm nguồn cung cấp để đối phó với đạo luật về lao động cưỡng bức.

Ông Sheng Lu nói các công ty Hoa Kỳ sẽ khó có thể nhanh chóng tìm được nhà cung cấp thay thế. Do đó, dự kiến sẽ có nhiều đợt kiểm tra hơn đối với hàng hóa của Việt Nam.

Ông Lu nói thêm rằng các công ty phương Tây nên “nỗ lực nhiều hơn để lập bản đồ chuỗi cung ứng của họ, tìm ra nơi sản xuất ở từng giai đoạn và chứng minh sự cẩn trọng đầy đủ”.

Mất công ăn việc làm

Nhu cầu toàn cầu giảm đi đã buộc ngành công nghiệp dệt may, ngành sử dụng lao động lớn nhất của Việt Nam sau nông nghiệp, phải cắt giảm gần 3% trong số 3,4 triệu lao động kể từ tháng 10 và góp phần làm giảm 11,9% xuất khẩu của cả nước và giảm 2,3% sản lượng trong quý đầu tiên của năm nay so với một năm trước đó, khiến cho tăng trưởng chậm lại.

Theo ước tính của Reuters, cứ trong 3 đôi giày của Nike và Adidas bán ra trên toàn cầu thì có 1 đôi được sản xuất tại Việt Nam. Tỉ lệ quần áo sản xuất tại Việt Nam của hai hãng lần lượt là 26% và 17%. Tuy nhiên, Nike đã giảm đáng kể sản lượng hàng may mặc và giày dép tại Việt Nam mặc dù quốc gia này vẫn là trung tâm sản xuất chính của họ, theo báo cáo thường niên mới nhất cập nhật đến tháng 5 năm 2022.

Nike không trả lời Reuters về các câu hỏi liên quan đến UFLPA. Adidas cũng không bình luận về UFLPA, nhưng cho biết việc thu hẹp quy mô nơi các nhà cung cấp Việt Nam là phù hợp với luật pháp địa phương.

“Việt Nam tiếp tục là một trong những quốc gia cung ứng chính của chúng tôi”, một người phát ngôn của Adidas nói.

Trong khi đó, hãng thời trang Gap cho biết họ không có lô hàng nào bị giữ lại.

Hai quan chức từ Hiệp hội thương mại ngành may mặc và giày dép Hoa Kỳ nói các quy định mới cho đến nay không có tác động lớn đến Việt Nam và đổ lỗi việc cắt giảm việc làm gần đây là do nhu cầu toàn cầu thấp hơn.

Hồi tháng 2, Reuters đưa tin về hàng loạt việc làm bị cắt giảm tại Việt Nam đang diễn ra ở công ty Pou Chen, nhà cung cấp chính cho Nike và Adidas, vào thời điểm họ đang lên kế hoạch đầu tư sản xuất lớn ở Ấn Độ.

Các công nhân và giám đốc điều hành cho Reuters biết số người đã bị sa thải là những người làm việc cho một nhà thầu của công ty đồ thể thao Hoa Kỳ Under Armour, và nhiều công nhân bị cắt giảm giờ làm tại Regina Miracle International, nhà cung cấp cho hãng đồ lót khổng lồ Victoria’s Secret của Mỹ. Các công ty này không trả lời câu hỏi của Reuters.

“Thông thường các công ty tuyển lao động sau Tết Nguyên đán, nhưng năm nay mọi thứ diễn ra ngược lại”, bà Nguyễn Thị Hương, 45 tuổi, làm việc cho Pou Chen 10 năm và vừa bị mất việc, nói với hãng thông tấn Anh.