ĐỐI THOẠI

Ukraina: Zelensky có thể cách chức Zalouzhy, người hùng chống Nga?
Anh Vũ
Đăng ngày: 02/02/2024 - 16:07
RFI

Những ngày gần đây, có tin tổng thống Volodymyr Zelensky đã quyết định chia tay vị tổng tham mưu trưởng quân đội nổi tiếng, tướng Valery Zaluzhny. Câu chuyện nội bộ của Ukraina được dư luận quan tâm đặc biệt không chỉ là bởi mối quan hệ gần gũi chuyển thành thế đối đầu về chính trị, mà vì những bất đồng có thể liên quan đến cuộc chiến chống Nga xâm lược.

Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraina Zaluzhny (T) và tổng thống Zelensky (P) ngày 3/11/2023. AFP - HANDOUT

Từ đầu tuần này, việc báo chí tại Ukraina cũng như phương Tây liên tục loan truyền thông tin tổng thống Zelensky chuẩn bị sa thải tổng tham mưu trưởng Zaluzhny đã làm dấy lên làn sóng đồn đoán ở Ukraina. Mặc dù chính quyền đã chính thức phủ nhận, nhưng dường như các tin đồn đó là có cơ sở. Theo truyền thông Ukraina cũng như  phương Tây, tối thứ Hai, ông Zelensky đã gặp tổng tham mưu trưởng Zaluzhny và theo Financial Times, dường như tổng thống Ukraina đã đề nghị ông đảm nhiệm một chức vụ khác, cố vấn quân sự, chức vụ mà chỉ huy quân đội này chắc đã từ chối.

Nhật báo Gazeta của Ukraina dẫn nguồn từ một nghị sĩ Ukraina đưa tin tham mưu trưởng đã đệ đơn xin từ chức, nhưng do các đồng minh phương Tây của Kiev phản đối nên tổng thống phải trì hoãn quyết định.

Có thể nói tướng Valery Zalouzhny là một chỉ huy quân đội có uy tín rất lớn ở Ukraina. Được tổng thống Zelensky bổ nhiệm vào vị trí này vào tháng 7/2021, trước cuộc xâm lược của Nga 7 tháng, trong mắt người dân Ukraina, tướng  Zalouzhny là một người hùng đã chỉ huy quân đội đẩy lùi bước tiến của quân Nga, đặc biệt trong những ngày đầu của cuộc chiến. Tuy cuộc phản công hồi mùa hè năm 2023 thất bại, vị chỉ huy quân đội 50 tuổi này vẫn được đại đa số người dân Ukraina tín nhiệm, vượt trên cả chỉ số của tổng thống Zelensy, theo các cuộc thăm dò dư luận tại Ukraina. Đây có thể là mấu chốt của vấn đề.

Những ngày đầu tiên chống Nga xâm lược, Zelensky và Zalouzhny đã tạo được hình ảnh bộ đôi lãnh đạo hoàn hảo, mỗi người một sứ mệnh riêng. Tổng thống tập trung, giao tiếp trấn an dân chúng thường xuyên, tích cực hoạt động đối ngoại tìm sự hậu thuẫn của các đồng minh. Trong khi đó, chỉ huy quân đội nỗ lực ngăn chặn đà tiến của Nga trên các mặt trận. Nhưng sự phối hợp hài hòa này không kéo dài được lâu trước những tính toán chính trị. Ngay từ năm 2022, nhiều thăm dò dư luận do ê-kíp của tổng thống yêu cầu thực hiện đã xác định tướng Valery Zaluzhny là nhân vật duy nhất có khả năng tranh cử tổng thống với ông Zelensky.

Nhưng mối bất hòa còn nảy sinh trong địa hạt quân sự. Sau khi để cho vị tướng của mình tự do hành động thời gian đầu, tổng thống Zelensky đã bắt đầu can dự vào công việc mặt trận của tướng Zaluzhny, hối thúc quân đội nhanh chóng có kết quả, giành lại lãnh thổ.

Hồi năm ngoái, nôn nóng muốn có được thắng lợi trên mặt trận để chứng minh hiệu quả với các đồng minh phương Tây, tổng thống Ukraina khăng khăng muốn mở cuộc phản công lớn sớm nhất. Nhưng tướng Zaluzhny thận trọng muốn chờ vũ khí viện trợ đến Ukraina đầy đủ mới động binh. Cuối cùng, chiến dịch phản công đã được khởi sự cuối tháng 6. Kết quả như đã thấy là cuộc phản công thất bại, đến mức tướng Zaluzhny xác nhận với báo chí nước ngoài rằng cuộc chiến của Ukraina đang trong  « ngõ cụt ». Phát ngôn này sau đó đã bị tống thống Zelensky phủ nhận thẳng thừng qua kênh báo chí. Ngoài ra, tổng tham mưu trưởng quân đội còn chỉ trích việc phủ tổng thống đã can thiệp bằng cách ra lệnh và duy trì các quan hệ trực tiếp với các chỉ huy tham gia chiến dịch phản công mà không cần qua ông.

Những lủng củng giữa tổng thống và chỉ huy quân đội cũng được thể hiện rõ trong vụ ra luật động viên quân mới, hiện vẫn đang được Quốc Hội thảo luận. Đây là bộ luật gây tranh cãi, vì có thể gây phản đối từ người dân. Để lý giải cho việc đề xuất luật, tổng thống Volodymyr Zelensky khẳng định Bộ Tổng Tham Mưu đã đề nghị động viên từ 450 000 đến 500 000 binh sĩ để luân chuyển quân đã tham gia chiến đấu từ đầu cuộc xâm lược. Nhưng ngay sau đó, tướng Zaluzhny đã tổ chức họp báo, phủ nhận con số mà tổng thống nêu lên.

Theo một thành viên của Ủy ban An ninh Quốc gia của Ha Viện Ukraina, từ đó đến giờ quan hệ hai ông trở nên xấu đi đến mức họ không còn gặp nhau ngoài các cuộc họp giữa Bộ Tổng Tham Mưu với tổng thống.

Theo phần đông các nhà phân tích chính trị Ukraina, việc cách chức tổng tham mưu trưởng quân đội chỉ còn là vấn đề thời gian. Tuy nhiên, có vẻ không dễ gì tìm được người đủ khả năng kế nhiệm tướng Zaluzhny vào lúc này. Theo tạp chí New Voice Ukraina, lãnh đạo tình báo quân đội  Kyrylo Boudanov,và tư lệnh lục quân Oleksandr Syrsky đã nhận được đề nghị thay thế Valery Zaluzhny, nhưng dường như cả hai đều từ chối.