ĐỐI THOẠI

Phân tích: Iran đối mặt những lựa chọn khó khăn về cách trả đũa Israel
AP
29/10/2024
VOA

Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei của Iran, đã cân nhắc trong những bình luận đầu tiên của mình về cuộc tấn công ngày 27/10/2024 của Isreal. Ông nói cuộc tấn công này “không nên bị phóng đại hay hạ thấp”, và ông không kêu gọi phản ứng quân sự ngay .

Xem bình luận (5)

Giờ là lúc Iran hành động.

Cách Cộng hòa Hồi giáo lựa chọn để phản ứng với cuộc không kích bất thường của Israel vào quê hương của họ có thể quyết định liệu khu vực này có tiếp tục đi đến chiến tranh toàn diện hay vẫn duy trì ở mức độ bạo lực tàn khốc và bất ổn.

Trong bối cảnh tính toán địa chính trị Trung Đông lạnh lùng, một cuộc tấn công có quy mô như Israel thực hiện vào ngày 26/10 thường sẽ phải đối mặt với phản ứng mạnh mẽ. Một lựa chọn khả thi là một loạt phi đạn đạn đạo khác mà Iran đã phóng hai lần trong năm nay.

Việc trả đũa bằng quân sự sẽ cho phép giới lãnh đạo giáo sĩ Iran thể hiện sức mạnh không chỉ với người dân của mình mà còn với phe Hamas ở Gaza và nhóm Hezbollah của Li Băng, các nhóm hiếu chiến đang chiến đấu với Israel, lực lượng tiên phong của ‘Trục Kháng chiến’ Iran.

Còn quá sớm để nói liệu giới lãnh đạo Iran có đi theo con đường đó hay không.

Tehran có thể quyết định không trả đũa trực tiếp ngay lúc này, một phần vì làm như vậy có thể bộc lộ điểm yếu của mình và khiến Israel phản ứng mạnh mẽ hơn, các nhà phân tích cho biết.

“Iran sẽ hạ thấp tác động của các cuộc không kích, vốn trên thực tế là khá nghiêm trọng”, bà Sanam Vakil, giám đốc chương trình Trung Đông và Bắc Phi tại viện nghiên cứu Chatham House có trụ sở tại London, cho biết.

Bà nói Iran “bị bó buộc” bởi những hạn chế về quân sự và kinh tế, cũng như sự bất ổn do cuộc bầu cử của Hoa Kỳ gây ra và tác động của nó đối với chính sách của Hoa Kỳ trong khu vực.

Ngay cả khi các cuộc chiến tranh ở Trung Đông đang diễn ra dữ dội, Tổng thống cải cách Masoud Pezeshkian của Iran vẫn ra tín hiệu rằng quốc gia của ông muốn có một thỏa thuận hạt nhân mới với Hoa Kỳ để nới lỏng các chế tài quốc tế đang đè nặng.

Một tuyên bố được diễn đạt cẩn thận từ quân đội Iran vào tối ngày 26/10 dường như đã tạo ra một số khoảng trống để Cộng hòa Hồi giáo này có thể lùi bước trước sự leo thang hơn nữa. Tuyên bố này cho rằng lệnh ngừng bắn ở Dải Gaza và Li Băng quan trọng hơn bất kỳ hành động trả đũa Israel nào.

Lãnh tụ tối cao Ayatollah Ali Khamenei, người ra quyết định cuối cùng của Iran, cũng đã cân nhắc trong những bình luận đầu tiên của mình về cuộc tấn công ngày 27/10. Ông cho biết cuộc tấn công “không nên bị phóng đại hay hạ thấp”, và ông không kêu gọi phản ứng quân sự ngay lập tức.

Theo quân đội Israel, các cuộc tấn công hôm 26/10 nhắm vào các đơn vị phi đạn phòng không và các cơ sở sản xuất phi đạn của Iran.

Với điều đó, Israel đã phơi bày những điểm yếu trong hệ thống phòng không của Iran và giờ đây có thể dễ dàng tăng cường các cuộc tấn công hơn, các nhà phân tích cho biết.

Các bức ảnh vệ tinh do AP phân tích cho thấy cuộc đột kích của Israel đã làm hư hại các cơ sở tại căn cứ quân sự Parchin ở phía đông nam Tehran mà các chuyên gia từng liên kết với chương trình vũ khí hạt nhân trước đây của Iran và một căn cứ khác có liên quan đến chương trình phi đạn đạn đạo của nước này.

Tuy nhiên, các địa điểm hạt nhân hiện tại không bị tấn công. Ông Rafael Mariano Grossi, người đứng đầu Cơ quan Nguyên tử năng Quốc tế, đã xác nhận điều đó trên X, nói rằng “Các cơ sở hạt nhân của Iran không bị ảnh hưởng”.

Israel đã tích cực nhắm cuộc chiến vào nhóm hiếu chiến Hezbollah do Iran hậu thuẫn, giết chết thủ lĩnh của nhóm này và nhắm mục tiêu vào các đặc vụ trong một cuộc tấn công táo bạo bằng cách cho nổ máy nhắn tin.

“Bất kỳ nỗ lực trả đũa nào của Iran cũng sẽ phải đối mặt với thực tế là Hezbollah, đồng minh quan trọng nhất của họ chống lại Israel, đã bị suy yếu đáng kể và các hệ thống vũ khí thông thường của họ đã bị đẩy lùi hai lần”, ông Ali Vaez, giám đốc dự án Iran tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, người dự kiến Iran sẽ tạm dừng tấn công, nói.

Điều đó đúng ngay cả khi Israel kiềm chế, như có vẻ là trường hợp này. Một số nhân vật nổi tiếng ở Israel, chẳng hạn như lãnh đạo phe đối lập Yair Lapid, đã nói rằng các cuộc tấn công chưa đi đủ xa.

Các chuyên gia khu vực cho rằng danh sách mục tiêu tương đối hạn chế của Israel đã được hiệu chỉnh một cách có chủ ý để giúp Iran dễ dàng tránh leo thang hơn.

Như ông Yoel Guzansky, người trước đây làm việc cho Hội đồng An ninh Quốc gia Israel và hiện là nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu An ninh Quốc gia có trụ sở tại Tel Aviv, đã nói: Quyết định tập trung vào các mục tiêu hoàn toàn là quân sự của Israel cho phép Iran “giữ thể diện”.

Các lựa chọn mục tiêu của Israel cũng có thể phản ánh ít nhất một phần năng lực của nước này. Ông Guzansky cho biết, Israel khó có thể tự mình phá hủy các cơ sở hạt nhân của Iran và sẽ cần sự giúp đỡ từ Hoa Kỳ.

Bên cạnh đó, Israel vẫn có đòn bẩy để tấn công các mục tiêu có giá trị cao hơn nếu Iran trả đũa — đặc biệt là khi các nút trong hệ thống phòng không của nước này đã bị phá hủy.

“Bạn tự bảo vệ mình bằng mọi loại kế hoạch dự phòng”, ông Guzansky nói.

Ông Thomas Juneau, một giáo sư tại Đại học Ottawa chuyên nghiên cứu về Iran và Trung Đông rộng rãi hơn, đã viết trên X rằng thực tế là truyền thông Iran ban đầu hạ thấp các cuộc tấn công cho thấy Tehran có thể muốn tránh leo thang hơn nữa. Tuy nhiên, nước này đang rơi vào thế khó.

“Nếu trả đũa, nước này có nguy cơ leo thang, trong đó điểm yếu của nước này có nghĩa là họ sẽ mất nhiều hơn”, ông viết. “Nếu không trả đũa, đây sẽ thể hiện tín hiệu yếu kém.”

Bà Vakil đồng ý rằng phản ứng của Iran có thể sẽ bị hạn chế và các cuộc tấn công được thiết kế để giảm thiểu khả năng leo thang.

“Israel một lần nữa cho thấy độ chính xác và năng lực quân sự của mình vượt trội hơn nhiều so với Iran,” bà nói.

Trong nhiều thập kỷ, các nhà lãnh đạo và chiến lược gia trong khu vực đã suy đoán về việc liệu Israel có thể công khai tấn công Iran hay không và bằng cách nào, cũng giống như họ tự hỏi các cuộc tấn công trực tiếp của Iran, thay vì từ các nhóm chiến binh ủy nhiệm của nước này, sẽ như thế nào.

Ngày nay, đó là một thực tế. Tuy nhiên, chiến lược của cả hai bên vẫn chưa rõ ràng và có thể vẫn đang được soạn thảo.

Ông Vaez nói “Có vẻ như có sự không phù hợp lớn về cả thanh kiếm mà mỗi bên sử dụng và lá chắn mà họ có thể triển khai”.

Ông cho biết: “Mặc dù cả hai bên đã hiệu chỉnh và tính toán tốc độ leo thang căng thẳng, nhưng hiện tại họ đang ở trong một lãnh thổ hoàn toàn mới, nơi các ranh giới đỏ mới còn mơ hồ và các ranh giới cũ đã chuyển sang màu hồng”.