Ẩn ý sau phát biểu của Tập về Đài Loan tại thượng đỉnh FiloliNguồn: Katsuji Nakazawa, “U.S. failed to catch hints Xi Jinping dropped at Filoli summit,” Nikkei Asia, 23/11/2023
Biên dịch: Nguyễn Thị Kim Phụng
27.11.2023
NghiencuuQT
Biden nghe là Trung Quốc không có ý định xâm chiếm Đài Loan, nhưng không nhận ra tham vọng lãnh tụ trọn đời của Tập.
Năm 2027 và 2035 mang ý nghĩa rất quan trọng đối với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Và đó là lý do tại sao ông cố tình đề cập đến chúng trong khi phủ nhận việc Trung Quốc có kế hoạch xâm chiếm Đài Loan.
Lời phủ nhận được đưa ra trong cuộc trò chuyện kéo dài 4 giờ với Tổng thống Mỹ Joe Biden ở California hồi tuần trước.
“Tôi nghe nói tất cả các báo cáo ở Mỹ cho rằng chúng tôi đang lên kế hoạch hành động quân sự [chống lại Đài Loan] vào năm 2027 hoặc 2035,” một quan chức cấp cao của Mỹ dẫn lời nhà lãnh đạo Trung Quốc trong một cuộc họp báo sau thượng đỉnh. Vị quan chức Mỹ này tiết lộ “dường như có chút bức xúc trong bình luận đó.” Tập tiếp tục nói thêm, “Không có kế hoạch nào như vậy cả, chưa có ai nói chuyện với tôi về điều này.”
Lời phủ nhận đột ngột đã gây xôn xao dư luận khắp thế giới. Nhưng Tân Hoa Xã lại không đưa tin về phát biểu này, và các cơ quan truyền thông chính thức khác của Trung Quốc cũng vậy. Thay vào đó, họ dẫn lời Tập nói rằng Đài Loan “vẫn là vấn đề quan trọng nhất và nhạy cảm nhất” trong quan hệ Mỹ-Trung. Và “Trung Quốc sẽ tiến tới thống nhất đất nước, và đó là điều không thể ngăn cản.”
Tập muốn truyền tải điều gì qua những nhận xét bất ngờ về Đài Loan?
Tại California và Washington, nhiều quan chức và giám đốc điều hành, bao gồm cả những doanh nhân nặng ký của Mỹ, những người nghe bài phát biểu của Tập ở San Francisco vào đêm hôm trước, dường như đã chấp nhận vẻ ngoài việc phủ nhận các kế hoạch xâm lược Đài Loan.
Tuy nhiên, Tập không hề nhắc đến việc từ bỏ việc sử dụng vũ lực chống lại Đài Loan. Ý định đã nêu của ông đối với Đài Loan, về cơ bản, vẫn không thay đổi.
Vì vậy, không có gì ngạc nhiên khi các nguồn tin quen thuộc với chính trị nội bộ Trung Quốc lại có những phản ứng hoàn toàn khác nhau. Một nguồn tin cho biết Tập đưa ra nhận xét về Đài Loan như một phần trong chiến lược “nhìn xa trông rộng,” “cẩn trọng tính toán tác động của chúng đối với chính trị trong nước.” Nguồn tin nhận định Tập cũng có tính toán chiến lược khi đề cập rằng ông biết các quan chức Mỹ đang nói về điều gì.
Việc nhận ra năm 2027 và 2035 đại diện cho điều gì sẽ giúp chúng ta hiểu được nhận xét của Tập. Ông đã đề cập đến hai năm này kể từ đại hội toàn quốc lần thứ 19 của Đảng Cộng sản Trung Quốc vào năm 2017, khi ông đắc cử nhiệm kỳ tổng bí thư lần thứ hai.
Năm 2027 đánh dấu kỷ niệm 100 năm thành lập Quân đội Giải phóng Nhân dân, và được coi là năm cột mốc cho sự phát triển quân sự của Trung Quốc.
Đại hội toàn quốc tiếp theo của đảng cũng sẽ được tổ chức vào năm 2027. Khi Tập nhắc đến thời điểm trong tương lai này, rất có thể ông đã hình dung ra việc giành được nhiệm kỳ thứ tư với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc tại đại hội.
Nhưng vấn đề lớn hơn nằm ở năm 2035. Tại đại hội đảng toàn quốc năm 2017, Tập Cận Bình đã đặt năm 2035 là năm mục tiêu đầy tham vọng để Trung Quốc bắt kịp và vượt qua Mỹ về cả quân sự và kinh tế.
Đại hội toàn quốc lần thứ 22 của đảng rơi vào giữa hai năm đó, năm 2032, và việc Tập đề cập đến năm 2027 và 2035 tương đương với việc tuyên bố tranh cử nhiệm kỳ thứ tư và thứ năm với tư cách là nhà lãnh đạo cao nhất của Trung Quốc.
Tập sẽ tròn 83 tuổi vào năm 2035, hay 82 tuổi theo cách tính tuổi của phương Tây.
Đây chính xác là độ tuổi mà Mao Trạch Đông, nhà sáng lập nước Cộng sản Trung Quốc, qua đời. Nếu Tập tiếp tục nắm quyền đến năm 2035, việc đuổi kịp Mao về thành tích sẽ không phải là một giấc mơ.
“Tập có kế hoạch tiếp tục nắm quyền lâu hơn nữa và ông ấy đã chọn truyền tải thông điệp đó tới Biden,” một nguồn tin quen thuộc với chính trị Trung Quốc cho biết. Việc Tập đề cập đến năm 2035 còn cho thấy tham vọng của ông là trở thành nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc trong suốt quãng đời còn lại.
Tập gặp Biden trong bối cảnh bị các đảng viên lão thành gây áp lực về các vấn đề ngoại giao và kinh tế. Như đã chỉ ra trong chuyên mục này tuần trước, động thái nhằm tạo ra bầu không khí sùng bái cá nhân xung quanh Tập đã dẫn đến phản ứng dữ dội từ bên trong đảng, đặc biệt là từ các đồng chí “thế hệ đỏ thứ hai” hay con cái của các lãnh đạo đảng thời kỳ cách mạng.
Tập đã đưa ra nhận xét về Đài Loan tại Mỹ trong khi nhận thức được sự bất an ở quê nhà.
Đây không phải là lần đầu tiên một nhà lãnh đạo hàng đầu của Trung Quốc bày tỏ mong muốn về sự nghiệp chính trị của mình trong cuộc gặp với các quan chức nước ngoài. Sử dụng khán giả nước ngoài theo cách này là một chiến thuật có thể giúp xác định “hướng gió thổi,” ở cả trong và ngoài nước.
Tháng 5/2000, cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân đã gặp các quan chức cấp cao của liên minh cầm quyền Nhật Bản tại Trung Nam Hải của Bắc Kinh và nói rằng “Ở sông Dương Tử, sóng sau xô sóng trước.”
Câu nói này mang nghĩa là giống như dòng chảy của sông Dương Tử, thế giới không ngừng thay đổi khi thế hệ mới thay thế thế hệ cũ.
Trong cuộc họp, Giang cũng nhắc đến tên của Phó Chủ tịch lúc bấy giờ là Hồ Cẩm Đào, người được nhiều người cho là sẽ lên kế nhiệm Giang. Quả thực, Hồ đã kế nhiệm Giang làm tổng bí thư vào năm 2002.
Tuy nhiên, hiếm có nhà lãnh đạo nào lại thể hiện ý định tại vị trong tương lai xa khi đi thăm nước ngoài, như Tập đã làm vào tuần trước. Và khán giả của ông không chỉ là một quan chức nước ngoài bình thường, mà là tổng thống của siêu cường mà Trung Quốc đang có một cuộc đối đầu nghiêm trọng.
Phải chăng nước đi táo bạo của Tập phản ánh sự tự tin sau khi giành được “quyền lực tối thượng” ở quê nhà? Không hẳn thế.
Tập đang phải chịu áp lực ngày càng tăng từ bên trong đảng, và cả từ công chúng, trong bối cảnh kinh tế Trung Quốc đang khó khăn.
Để vượt qua tình hình chính trị khó khăn ở quê nhà, Tập cần gửi đi một thông điệp liên quan đến Đài Loan và thể hiện sự tự tin rằng ông sẽ nắm quyền trong hơn một thập niên tới.
Mục đích thực sự của việc Tập tới Mỹ có thể là để đưa ra tuyên bố mang tính chính trị cao này, rồi sau đó lan truyền nó ra phần còn lại của thế giới, bao gồm cả Trung Quốc.
Tập và Biden gặp nhau tại Filoli, một khu biệt thự cách trung tâm San Francisco hơn 40 km. Tập đã ký và ghi ngày tháng vào sổ lưu bút bằng chữ thư pháp Trung Quốc, điều ông rất hiếm khi làm ở Trung Quốc. So sánh với chữ ký của ông từ năm 2015, chữ ký hồi tuần trước có phông chữ gãy hơn và khác biệt đáng kể.
Tập đã ký vào sổ lưu bút ngay sau cuộc gặp với Biden, và chữ ký của ông đã được trưng bày khi khu biệt thự mở cửa cho công chúng vào ngày hôm sau.
Kể từ sau hôm đó, các nhóm khách du lịch Trung Quốc đã tràn vào Filoli, mỗi người phải trả phí vào cửa 32 USD chỉ để được nhìn thoáng qua con đường nơi Tập và Biden đi dạo. Một số người thậm chí còn cố mở tủ kính trưng bày cuốn sổ, với hy vọng chạm vào chữ ký của nhà lãnh đạo chính trị của họ.
Để tránh thiệt hại, nhân viên ở Filoli đã phải tạm thời cất sổ lưu bút khỏi tầm mắt công chúng.
Một nguồn tin cho biết quyết định tổ chức hội nghị thượng đỉnh tại Filoli đã được đưa ra khá muộn, và khâu chuẩn bị chỉ được bắt đầu tại địa điểm này khoảng hai tuần trước cuộc họp.
Dù địa điểm được chọn để giúp Tập tránh xa những người biểu tình có thể chỉ trích ông, nhưng nó cũng mang lại một khung cảnh để Tập và Biden có thể cùng nhau đi dạo một cách thoải mái.
Căn phòng nơi tổ chức thượng đỉnh Mỹ-Trung cũng gợi nhớ đến Cung điện Versailles ở Paris.
Biệt thự Filoli được xây dựng cách đây hơn một thế kỷ bởi William Bowers Bourn II, một tỷ phú, doanh nhân, và nhà hoạt động xã hội, người đã tích lũy được khối tài sản khổng lồ nhờ kinh doanh nước, khí đốt, và các cơ sở hạ tầng khác ở San Francisco.
Trong Thế chiến I, Bourn nhiệt tình ủng hộ Pháp chống lại Đức và đã giúp định hình dư luận ở Bờ Tây nước Mỹ. Năm 1919, Bourn và vợ được mời đến dự lễ ký kết Hiệp ước Versailles, hiệp ước hòa bình lịch sử giữa Đức và các cường quốc Đồng minh Hiệp ước, tại Cung điện Versailles.
Bourn cũng được trao tặng Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh để ghi nhận những đóng góp của ông cho nước Pháp trong thời chiến.
Quyết định tạo ra thứ gì đó hữu hình từ trải nghiệm của mình tại Cung điện Versailles, Bourn đã xây dựng phòng khiêu vũ của Filoli theo mô hình Sảnh Gương, căn phòng nổi tiếng nhất trong cung điện.
Liệu chữ ký của Tập có đảm bảo rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ thống nhất Đài Loan bằng vũ lực trong tương lai?
Biden cũng đã ký vào sổ lưu bút, nhưng còn quá sớm để nghĩ rằng Tập đang ký một thứ gì đó tương tự như một hiệp ước.
Trên thực tế, nhận xét về Đài Loan của Tập là một con dao hai lưỡi. Các nguồn tin cho biết, nếu Tập tuyên bố rõ ràng rằng Trung Quốc sẽ không bao giờ sử dụng vũ lực để thống nhất Đài Loan, sức hút của ông ở Trung Quốc có thể tan biến.
Khát vọng của Tập – trở thành nhà lãnh đạo đạt được “sự phục hưng dân tộc Trung Hoa,” xây dựng một chính quyền ổn định, lâu dài, và cuối cùng là thống nhất Đài Loan – đã được những người theo chủ nghĩa dân túy diều hâu ở Trung Quốc ủng hộ.
Khác với giọng điệu nhẹ nhàng mà ông dành cho Đài Loan trong cuộc gặp với Biden, Tập cần tiếp tục có thái độ mạnh mẽ đối với Đài Loan ở Trung Quốc.
Chúng ta sẽ không thể biết ý nghĩa thực sự của phát biểu mới nhất về Đài Loan của Tập, chí ít là cho đến năm 2027. Vẫn còn cả một chặng đường dài, và rất khó để dự đoán được tương lai, như những gì đã xảy ra sau năm 1919 khi Hiệp ước Versailles được ký kết. Thoả thuận đó hoá ra chỉ có sức mạnh ngang với một cuốn sổ lưu bút: Thế chiến II đã nổ ra hai thập niên sau đó.
Nhưng nếu thượng đỉnh Mỹ-Trung tuần trước để lại cho thế giới ấn tượng rằng có thể tránh được xung đột vũ trang giữa Mỹ và Trung Quốc xoay quanh vấn đề Đài Loan, thì có lẽ việc Bourn tái hiện lại Sảnh Gương của Cung điện Versailles sẽ phục vụ nhiều mục đích hơn là chỉ mang tính thẩm mỹ.
Katsuji Nakazawa là nhà báo và biên tập viên cấp cao của Nikkei, hiện sinh sống tại Tokyo. Ông đã dành bảy năm làm phóng viên thường trú ở Trung Quốc và sau đó trở thành trưởng văn phòng Trung Quốc. Ông đã nhận Giải Nhà báo Quốc tế Vaughn-Ueda năm 2014.
No comments:
Post a Comment