ĐỐI THOẠI

Nguyên nhân gây khói mù lâu nay trên khắp Đông Nam Á

Reuters
07/10/2023
VOA

Bộ trưởng Môi trường Indonesia Siti Nurbaya Bakar ngày 6/10 nói cháy rừng đã giảm và không phát hiện thấy khói mù di chuyển sang bất kỳ quốc gia láng giềng nào.

Vấn đề lâu năm về khói mù xuyên biên giới một lần nữa gây ra xích mích ở Đông Nam Á, khi Bộ trưởng môi trường Malaysia viết thư cho chính phủ Indonesia trong tuần này kêu gọi một đáp ứng trong khu vực đối với khói độc bay khắp quốc gia của ông.

Bức thư được đưa ra chỉ vài tuần sau khi các quốc gia ở Đông Nam Á cam kết hướng tới một khu vực không có khói mù vào năm 2030.

Chuyện gì đang xảy ra? 

Trong những tuần gần đây, chất lượng không khí ở một số khu vực của Malaysia và Indonesia đã tăng vọt lên mức đỏ, với các chỉ số liên tục hiển thị trên 150 - vào nhóm mà mọi người có thể bị ảnh hưởng đến sức khỏe và những người có tình trạng nhạy cảm có thể gặp phải các vấn đề nghiêm trọng hơn.

Về phía Indonesia, tầm nhìn trên đảo Borneo bị giảm xuống dưới 10 mét, trong khi các trường học ở cả Indonesia và Malaysia đều đóng cửa để giảm thiểu tác động sức khỏe đối với trẻ em.

Malaysia đổ lỗi nguyên nhân gây khói mù cho Indonesia, cho rằng khói từ cháy rừng tràn qua biên giới.

Cứ vài năm một lần, vào mùa khô, khói từ hoạt động khai hoang “đốt và phát quang”, phần lớn để nhường chỗ cho các đồn điền cọ dầu, bột giấy và giấy, nhấn chìm phần lớn khu vực, gây ra mối đe dọa cho sức khỏe cộng đồng, giáo dục và kinh doanh như du lịch.

Vấn đề được giải quyết thế nào? 

Bất chấp kêu gọi của Malaysia trong tuần này rằng chớ “bình thường hóa” khói mù, Indonesia đã thẳng thừng phủ nhận mọi trách nhiệm.

Bộ trưởng Môi trường Indonesia Siti Nurbaya Bakar ngày 6/10 nói cháy rừng đã giảm và không phát hiện thấy khói mù di chuyển sang bất kỳ quốc gia láng giềng nào.

Bà cho biết Indonesia đã giải quyết các đám cháy bằng cách dùng trực thăng thả bom nước.

Indonesia trước đây đã có hành động pháp lý chống lại các công ty bị nghi ngờ đốt trái phép, nhưng các vụ cháy hàng năm vẫn tiếp diễn với mức độ nghiêm trọng khác nhau.

Năm 2015 và 2019, Indonesia hứng chịu những vụ cháy thảm khốc thiêu rụi hàng triệu hecta đất, gây khí thải kỷ lục và nhấn chìm một số nơi trong làn khói vàng độc hại.

Tại sao chuyện này cứ tiếp diễn? 

Theo luật pháp Indonesia, việc đốt rừng của nông dân địa phương quy mô nhỏ được cho phép với điều kiện diễn ra trên diện tích tối đa là 2 ha và có các biện pháp phòng ngừa cần thiết.

Tất cả những người trồng quy mô lớn đều có nghĩa vụ phải tuân thủ các tiêu chuẩn bền vững về dầu cọ, là cấm đốt.

Các quy định này có nghĩa là các kỹ thuật đốt nương làm rẫy tiếp tục được sử dụng bởi các nông hộ nhỏ, những người dựa vào phương pháp giải phóng mặt bằng giá rẻ và việc tuân thủ các tiêu chuẩn là tự nguyện.

Chuỗi cung ứng không rõ ràng, khiếu nại đất đai chồng chéo và những lỗ hổng pháp lý này có nghĩa là các công ty lớn, trong một số trường hợp thuộc sở hữu của các công ty có trụ sở tại các quốc gia như Malaysia và Singapore, đôi khi có thể trốn tránh trách nhiệm về việc giải phóng mặt bằng bất hợp pháp.

Khu vực phản ứng như thế nào?

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á gần đây đã thành lập một trung tâm điều phối Kiểm soát Ô nhiễm Khói mù Xuyên biên giới (ACC THPC).

Với mục đích giúp các thành viên ngăn chặn, giảm thiểu và giám sát khói mù xuyên biên giới, trung tâm này phù hợp với cam kết của ASEAN nhằm đạt được một khu vực không có khói mù vào năm 2030.

Tuần này, các bộ trưởng nông lâm nghiệp ASEAN cũng đồng ý thực hiện hành động tập thể để giảm thiểu và tiến tới loại bỏ việc đốt cây trồng.

Biến đổi khí hậu có làm tệ hơn không? 

Các nhà bảo vệ môi trường cho rằng Indonesia là nơi có diện tích rừng nhiệt đới lớn thứ ba thế giới và chính phủ cần phải hành động nhiều hơn. Đất nước này đang phải đối mặt với tình trạng khô hạn trầm trọng hơn do hiện tượng thời tiết El Nino trong năm nay.

Tổ chức Greenpeace Indonesia cho biết hiện tượng nóng lên của khí hậu đang làm gia tăng cường độ và tần suất các vụ cháy rừng và cháy đất, từ đó gây ra khủng hoảng khí hậu.

Dầu cọ

Tiêu thụ dầu cọ toàn cầu, được sử dụng trong nhiều loại sản phẩm như bánh quy, nến và làm dầu ăn, đang tăng nhanh.

Dầu cọ là loại dầu ăn được sử dụng nhiều nhất trên thế giới, chiếm 60% lượng dầu thực vật xuất khẩu toàn cầu.

Đối với Indonesia, nước sản xuất dầu cọ lớn nhất thế giới, sản phẩm này là một trong những nguồn thu xuất khẩu lớn nhất sau than đá. Theo Hiệp hội Dầu cọ Indonesia, thu nhập xuất khẩu từ dầu cọ và các dẫn xuất của nó đạt 39,28 tỷ đô la vào năm 2022.