ĐỐI THOẠI

Vương Trung Hiếu - Sài Gòn Hòn ngọc Viễn Đông và Sài Gòn hoa lệ

vendredi 18 avril 2025
Thuymy

Năm 1913, Sài Gòn đã được gọi là Hòn ngọc Viễn Đông, tên tiếng Anh là Pearl of the Far East ; tiếng Pháp là La Perle de l'Extrême-Orient.

Danh hiệu này xuất hiện trong Tạp chí Y học Trung Quốc (The China Medical Journal, The Association (tập XXVIII, tr. 36). Tuy nhiên đây không phải là danh hiệu dành riêng cho Sài Gòn, mà là cách gọi chung của những nước phương Tây sử dụng cho bán đảo Đông Dương (Indochina) và một số khu vực khác ở Châu Á.

Chẳng hạn như Hong Kong cũng được ví von là Hòn ngọc Viễn Đông trong quyển Sketch : A Journal of Art and Actuality, Ingram brothers (1897).

Singapore cũng vậy, trong quyển Development & Socio-economic Progress, số 65-71). Và Manila là Pearl of the Far East trong The American Review of Reviews, Review of Reviews., 1920). Danh hiệu Hòn ngọc Viễn Đông còn được phong tặng cho Thượng Hải, Sri Lanka, Phnom Penh, đảo Java, Birobijan (thị xã của người Do Thái) và Harbin (Cáp Nhĩ Tân, Trung Quốc) …

Riêng về cụm từ Sài Gòn hoa lệ thì khá phổ biến trong văn bản tiếng Việt, có lẽ đây là cách diễn đạt liên tưởng từ cụm từ Paris hoa lệ (magnifique Paris) trong tiếng Pháp, bởi vì trước đây Sài Gòn từng được ví von là Tiểu Paris ở Viễn Đông (Le petit Paris de l'Extrême-Orient).

Trong tiếng Pháp, cụm từ magnifique Paris (Paris hoa lệ) được tìm thấy năm 1838 qua câu "Paris, ce magnifique Paris" trong quyển Homeward Bound : Or, The Chase, a Tale of the Sea của James Fenimore Cooper (tr. 116). Còn Saigon hoa lệ thì xuất hiện từ năm 1963 trong quyển Công cuộc tranh-đấu của Phật-giáo Việt-Nam : từ Phật-đản đến Cách-mạng 1963 của Quốc Tuệ (tr. 54).

Thế rồi cách viết Sài Gòn hoa lệ phổ biến dần, có lẽ từ giai đoạn tạp chí Bách khoa xuất bản ở miền Nam năm 1968 (số 264-276, tr. 67). Sau khi thống nhất đất nước, cụm từ Sài Gòn hoa lệ lần đầu được sử dụng là vào năm 1976, trong Nghiên cứu Nghệ thuật, (số 10-13) của Bộ Văn Hóa và Thông Tin (tr. 60).

VƯƠNG TRUNG HIẾU 16.04.2025