ĐỐI THOẠI

Phúc Lai - Nhìn lại năm 2023 về cuộc chiến tranh của Putin ở Ukraine
samedi 30 décembre 2023
Thuymy

Hôm qua, khi viết vài trang tâm sự mang tính cá nhân vào dịp cuối năm, tôi cũng có nhắc đến một chuyện: một năm đã trôi qua với những hy vọng không thành sự thật.

Năm 2022 đã khép lại với những người ủng hộ cuộc kháng chiến của nhân dân Ukraine với niềm tự hào và tin tưởng vào thắng lợi chắc chắn sẽ đến trong năm 2023. Ấy vậy mà con quỷ “bộ máy chiến tranh” của Putin vẫn đầy sức mạnh và nó vẫn cố tấn công một cách hung hãn đến cả một năm trời.

Đến tận bây giờ, cuối năm 2023 mà chúng ta cũng chưa biết rằng bao giờ cuộc chiến mới kết thúc. Nhưng tình hình đó đặt ra một yêu cầu rằng: chúng ta phải nhìn nhận bình tĩnh và tỉnh táo hơn trong giai đoạn cuộc chiến sẽ bước sang năm thứ ba. Đúng, để nhìn về phía trước thì cũng cần phải nhìn ngược lại phía sau và trung thực với bản thân mình. Tôi, người đóng góp rất nhiều bài “Nhận xét về chiến sự” cũng phải thẳng thắn mà thừa nhận mình đã mắc một sai lầm to lớn.

Năm 2022 kết thúc với những thắng lợi của quân và dân Ukraine, họ chiếm lại được phần lớn tỉnh Kharkiv trong chiến dịch mùa thu. Mà riêng với thành phố Lyman quân Nga đã phải bỏ chạy với một vị thế không thể thảm hại hơn, đã làm cho chúng ta ngất ngây quá mà không nhận ra những đặc điểm của chiến thắng Kherson sau đó.

Để chiếm lại được thành phố Kherson và vùng hữu ngạn sông Dnipro của tỉnh, quân đội Ukraine ban đầu định dùng phương pháp tấn công trực diện, và đã dừng ngay sau vài ngày vì cách đánh này sẽ đem lại thiệt hại nặng nề nếu kéo dài. Sau đó họ đã bắt quân Nga phải rút khỏi thành phố, chạy sang bên kia sông một cách tài tình – như ông Oleksandr Syrskyi, tư lệnh lục quân của Lực lượng vũ trang Ukraine đã nói: Chúng tôi có đủ tinh tế để không tấn công như thế (tấn công ào ạt kiểu chiến tranh thế giới lần thứ hai).

Vậy mà chúng ta lại hy vọng vào một cuộc tấn công như thế của người Ukraine vào mùa hè. Vì chúng ta hy vọng quân Nga sẽ hết sức vào thời điểm chấm dứt cuộc tấn công mùa xuân và sau cả trận Bakhmut. Nhưng thôi, chuyện đó chúng ta sẽ nói vào lúc khác. Hồi mùa xuân, chúng ta tin rằng Nga với những nỗ lực tấn công chiếm Bakhmut sẽ đuối sức và tạo điều kiện cho quân Ukraine phản công sau đó.

Nhưng trận đánh chiếm Bakhmut đem lại cho chúng ta một kết quả khác: Cuộc binh biến của Wagner của Prigozhin đã làm rung chuyển Kremlin, khiến Putin lộ mặt là một tay hèn nhát, không dám đối đầu nói chuyện mà trá hàng, tìm cách thỏa hiệp và dùng kế bẩn. Nhưng cũng từ đó chúng ta chứng kiến một quân đội Ukraine hoàn toàn khác. Mặc kệ những thể hiện ra bên ngoài có thể dẫn đến việc bị chóp bu quân sự Nga rêu rao rằng đã hạ gục toàn bộ lực lượng vũ trang của Ukraine, họ vẫn lặng lẽ làm công việc của mình, vượt qua những cái gọi là “thất bại” được Bộ quốc phòng Nga công bố.

Trích: Bộ Quốc phòng Nga ngày 07/12 (giờ địa phương) cho biết, đã tiêu diệt 550 máy bay chiến đấu của Ukraine kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt tại đây.

“Tổng cộng, các mục tiêu sau đã bị tiêu diệt kể từ khi bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt: 550 máy bay chiến đấu, 257 máy bay trực thăng, 9.568 máy bay không người lái, 442 hệ thống tên lửa đất đối không, 13.870 xe tăng và các phương tiện chiến đấu bọc thép khác, 1.188 bệ phóng tên lửa đa nòng, 7.268 pháo dã chiến và súng cối cùng 16.011 phương tiện cơ giới quân sự đặc biệt”.

Vậy chúng ta hãy cùng nhau điểm qua một số “thất bại” chủ yếu của lực lượng vũ trang Ukraine trong năm 2023.

- Ngày 13 tháng Năm – 5 máy bay Nga “phục kích” thành công tên lửa Patriot của Ukraine, bằng cách anh dũng lấy thân mình đánh chặn tên lửa Ukraine. Kết quả: đánh chặn thành công, tên lửa không rơi vào các làng mạc của Nga, nhưng hai trực thăng vận tải, một trực thăng tác chiến điện tử “hàng hiếm”, một máy bay cường kích và máy bay chiến đấu Su-35 mới nhất của Nga đã hy sinh anh dũng.

- Ngày 19/08, một máy bay ném bom chiến lược của Nga đang ở trên mặt đất tại căn cứ không quân Soltsy gần thành phố Novogorod cũng đã anh dũng ngăn chặn một đợt tấn công bằng UAV cảm tử của Ukraine. Tấm gương anh dũng của nó đã được ghi nhận: bốc cháy như đuốc. Hai ngày sau, phát huy tấm gương anh hùng của máy bay chiến đấu Nga, 5 máy bay khác phối hợp với 2 hệ thống phòng không ở sân bay vùng Kursk đã đánh chặn các UAV của Ukraine và đều anh dũng hy sinh. Chưa dừng lại ở đó, phong trào lấy thân mình chặn UAV còn lan sang cả máy bay vận tải Nga: một chiếc IL-78 chở nhiên liệu đang đậu ở căn cứ không quân tại thành phố Pskov, cũng cố gắng chặn UAV Ukraine để được phong anh hùng.

- Đó là máy bay… Nhưng tàu chiến của Nga mới gọi là anh hùng. Máy bay Nga chỉ có anh dũng lấy thân mình chống UAV, còn tàu chiến Nga chặn cả Storm Shadow. Đầu tháng Chín, 3 tàu chiến Nga đã đánh chặn thành công cả chục tên lửa hành trình phóng từ máy bay Ukraine, bảo vệ thành công quân cảng Sevastopol. Thậm chí tàu ngầm Nga cũng không chịu lép vế: đang lặn cũng cố nổi lên để chặn tên lửa rồi quay lại lặn vĩnh viễn.

Không không chưa hết, đó chỉ toàn là cấp sĩ quan – nhưng cấp tướng của Nga còn hăng hái nêu tấm gương hơn: Phó đô đốc, tư lệnh Hạm đội Biển Đen Nga Viktor Sokolov mở cửa sổ khi họp cùng với mấy ông tướng lục quân nữa, trong khi phê bình lẫn nhau đã mở cửa sổ cho Storm Shadow bay vào để chứng minh rằng, tướng cũng có thể chặn được tên lửa. Truyền thông quân sự Nga đã làm một việc rất tai hại là cố bắt Sokolov sống lại, nhưng thật ra là anh ta đã quyết hy sinh thì không nên cưỡng ép làm gì.

Những “thất bại” liên tục này của Ukraine đã góp phần đem lại thời gian nghỉ ngơi hiếm hoi quý báu trong chiến tranh của các thủy thủ Nga. Họ được di chuyển về sâu trong vùng biển nội địa để phục hồi sức khỏe và tàu bè, để lại toàn bộ khu vực phía tây của biển Đen cho tàu ngũ cốc Ukraine nhộn nhịp bơi lội, thể hiện một “thiện chí” và “nhân đạo” cao cả.

- Sau một thời gian chiến đấu căng thẳng, tham gia ngăn chặn thành công chiến dịch tấn công mùa hè của quân Ukraine, các máy bay trực thăng vũ trang Nga lại thêm một chiến công nữa: Gần một trung đoàn trực thăng dùng thân mình ngăn chặn thành công loại tên lửa rập rình được giao cho Ukraine lâu nay: ATACMS. Và đương nhiên trung đoàn này được chở về Nga để an dưỡng lâu dài. Tuy đang bị thương nhưng hai trong số đó, vẫn cố chặn được một vụ tấn công vào xưởng sửa chữa gần Mariupol. Không có lực lượng nào anh hùng như lực lượng vũ trang Nga.

- Hết máy bay đến tàu thủy, thậm chí tàu hỏa Nga cũng không ngoài cuộc. Phát hiện ra một đường hầm trên đường sắt Baikal – Amur quá lạnh lẽo, đoàn tàu chở nhiên liệu cho các phương tiện quân sự, đang chở hàng từ Trung Quốc về đã hi sinh thân mình để sưởi ấm cho đường hầm. Theo những thông tin mới nhất thì đường hầm sau hơn 1 tháng (từ tháng 11) đến nay vẫn nghỉ ngơi chưa hoạt động trở lại.

- Hết máy bay cũ đến máy bay mới, hết chim ưng Su-35 đến “mỏ vịt” Su-34 cũng thèm thuồng lập chiến công. Không rõ muốn thử sức Patriot hay F-16 “hàng NATO loại biên” mà 4 chiếc Su-34 đã lăn xả vào nghiên cứu xem khả năng của hệ thống phòng không của Ukraine yếu kém đến đâu. Tiếc là không chỉ máy bay mà cả phi công Nga cũng không về sau những hành động anh hùng này. Chưa hết, một chiếc Su-30 cũng vội vàng theo đuôi các đàn anh và không về tổ.

- Khổ quá đi mất, đến lũ đạn pháo, đạn phản lực và UAV chưa ra đến mặt trận còn không yên. Dù đang ở trên tàu mà chúng đã vội vàng đòi tham chiến, nổ vang trời và nhân tiện rủ luôn cả chiếc xà lan, à nhầm, tàu chiến chứ, Novocherkassk gia nhập đội ngũ tàu ngầm. Lặn luôn, không sủi tăm là hình ảnh cuối cùng của Novocherkassk.

Những “thất bại” tinh tế của Ukraine chính là quá trình mà tôi gọi đùa là “đại khai sát giới” hậu cần và phía sau hậu phương của Nga nói chung. Nhưng về bề nổi, các chiến sĩ của Ukraine ngoài tiền tuyến cũng đang hứng chịu những thất bại nặng nề. Tính từ ngày 01/07/2023 đến hết hôm qua, 27/12/2023, họ đã buộc phải giúp một số lượng lính Nga và khí tài Nga “trở thành anh hùng” như sau:

Xe tăng ________________1898

Xe chiến đấu bọc thép ____ 3147

Hệ thống pháo binh ______ 4239

MLRS _________________   303

Hệ thống phòng không ____  228

Máy bay ________________  14

Trực thăng ______________  16

Máy bay không người lái __2958

Tên lửa hành trình ________359

Tàu (thuyền) ____________    5

Tàu ngầm _______________  1

Xe tải và xe bồn _________4386

Thiết bị đặc biệt __________ 667

Quân lính _____________127.800

Quân chủng, binh chủng nào của lực lượng vũ trang Nga cũng đầy nhóc anh hùng cả, đúng là đông như quân Nguyên. Riêng số lượng xe tăng và xe bọc thép Nga “anh hùng” đem thân mình chặn Javelin của Ukraine đã thừa để trang bị cho một quân đội cấp trung bình của thế giới. Tôi tính từ 01/07 là kết thúc tháng Sáu, tháng của cuộc phản công thất bại của người Ukraine.

Nước Nga của Putin và quân đội của nó khi bước sang năm 2023 với một vị thế chiến thắng, đến mức mà Tổng thống của nó còn không tổ chức họp báo “đường dây trực tiếp” dịp cuối năm. Một cách tài tình và nhân đạo, Putin tha cho chính quyền Zelenskyy, không lật đổ, không cố bắt sống và cũng không chiếm Kyiv nữa.

Thay vào đó, họ “nhân đạo” giảm mục tiêu chiến tranh của mình từ việc chinh phục cả đất nước Ukraine sang cố gắng chỉ giành được lợi ích ở phía Đông… Thôi thì để lại một Ukraine thù địch ở phía Tây cũng được. Nhưng đến cuối năm, tin tưởng vào Bộ trưởng quốc phòng của mình với những thắng lợi giòn giã trên mặt trận, Putin lại tổ chức họp báo.

Đánh giá về vị thế này của Putin, tất cả thế giới phương Tây đồng loạt nhận xét rằng, Putin đã “sai lầm” khi đánh giá không đúng về sức mạnh của quân đội mình, về ý chí độc lập và bảo vệ dân chủ của người Ukraine và cuối cùng, tinh thần đoàn kết bất ngờ của thế giới văn minh phương Tây trong ủng hộ Ukraine. Chúng ta hãy tạm gọi đây là “sai lầm lần thứ nhất của Putin.”

Và lần này ông ta lại tiếp tục với những mục tiêu theo chủ nghĩa tối đa: chiếm bằng hết Donbas, và trung lập hóa Ukraine, Chính phủ Zelenskyy phải đầu hàng. Ông ta tin rằng lực lượng vũ trang Ukraine đã hết sức, thật sự thua đau sau chiến dịch phản công mùa hè và hỗ trợ của phương Tây đối với Ukraine chắc chắn sẽ chấm dứt. Đó là luận điểm cơ bản của Putin và bộ sậu chóp bu quân sự Nga vây quanh ông ta.

Ông ta nói – theo lời báo chí Việt Nam thuật lại là, đối với cái gọi là “đầu cầu bên tả ngạn sông Đơ-nhi-ép thì cứ kệ nó, để quân Ukraine sang và chúng ta tiêu diệt họ.” Bằng cách lập luận lèo lá quen thuộc, ông ta muốn tiếp tục ru ngủ dân Nga vào những thắng lợi bất tận của quân đội họ ngoài chiến trường. Đến đây, tôi nghĩ chúng ta cần nhìn thẳng vào sự thật.

***

Một đoạn video mới xuất hiện trên mạng xã hội quay cảnh mẹ của một trong những quân nhân Nga đang lan truyền nhanh chóng, trong đó bà ghi lại thông điệp rằng “gần đây, trong trận giao tranh gần Krynky, toàn bộ đại đội tiên phong của trung đoàn 337 Đổ bộ đường không Nga đã bị tiêu diệt. ISW cũng đã đề cập đến nó trong báo cáo chiến tranh hàng ngày của họ. Đó là cách mà Putin và quân đội của ông ta đang tiêu diệt lính Ukraine để “xử lý” cái bàn đạp do quân Ukraine đã thiết lập được ở tả ngạn Dnipro.

Thực chất, đúng như cách tôi mô tả trên đây về cuộc chiến tranh, rất nhiều cách tiếp cận của báo chí từ Nga đến Việt Nam, chỉ cần thay “Nga” bằng “Ukraine” và ngược lại là đủ. Người Nga nhiều khi làm chúng ta thấy khó hiểu khi họ vẫn coi những người theo dõi tin tức thế giới như một lũ trẻ con đang học tiểu học vậy. Vừa hôm trước người Ukraine công bố bắn hạ 3 chiếc Sukhoi 34, thì hôm sau Nga tuyên bố bắn hạ 4 chiếc MiG-29 của Ukraine. Dạng “chiến thắng” như thế này Nga đã diễn đi diễn lại suốt cả gần 2 năm qua, đến mức mà báo chí Việt Nam cũng không thể chịu nổi buộc phải đi theo để bình luận chính cái hành động lố bịch này.

Những tuyên truyền dạng như thế – nó lố bịch đến mức không cần phải người học cao hiểu rộng gì, mà những người lao động bình thường cũng có thể nhận ra. Trong tuần này khi đi cắt tóc tại một hiệu ngoài vỉa hè Hà Nội, nghe lỏm một câu chuyện giữa người thợ cắt tóc ngoài 40 tuổi và người khách trạc 55. Người khách nói: “Nga thua vì bên phía Ukraine toàn lính NATO tham chiến, khi nào không còn lính đó nữa thì Nga sẽ thắng. Mà vừa rồi Bộ quốc phòng Nga tuyên bố thắng to lắm.” Anh thợ cắt tóc bình luận: “Nếu thắng to như thế sao phải đánh nhau lâu thế!”

Lúc sau nói chuyện với anh thợ cắt tóc, tôi nói: người Việt Nam ta nhiều khi cứ phát biểu mà không hề nghĩ xem thực sự điều mình đang nói, có ý nghĩa gì. Nếu bên phía Ukraine những người chiến đấu là lính của các nước thành viên NATO, thì chẳng lẽ, lính Nga yêu quý của nhiều người Việt Nam lại kém cỏi đến vậy? Chắc chắn là không phải rồi. Hoặc, nếu lính Nga không kém cỏi hơn lính NATO, thì chắc hẳn họ đã… chết hết từ đời nào rồi. Là vậy đấy – cố giải thích cho những sa lầy của Nga trên chiến trường chỉ bằng một lý luận thô thiển và ngớ ngẩn là không có được.

Lại còn có những dạng lý luận khác, như Nga còn đang “nhân đạo” không bắn vào dân Ukraine nên chiến đấu còn chậm – xin các anh chị đi ạ. Nếu nhân đạo thế thì nên dừng đánh nhau luôn đi, đỡ chết chính dân chúng của mình. Còn dạng lý luận ngớ ngẩn hơn nữa là… còn để dành vũ khí tối tân, đem đồ tồn kho ra để tiêu hao vũ khí của NATO trước đã… phàm là cái nước đi xâm lược thì đánh nhau càng nhanh càng tốt, rồi rút về hoặc chiếm được luôn đất nước của người ta, chứ ai lại dầm dề như thế.

Những ngày cuối năm này chúng ta chứng kiến một số diễn biến mới.

- Thứ nhất, Putin đánh tiếng về một hành động ngừng bắn – tin từ nguồn New York Times.

- Thứ hai, quân Nga được cho là đã bắt đầu tấn công rất mạnh trên hướng Kupyansk, theo ông Oleksandr Syrskyi viết trên mạng xã hội hôm qua. Ông này khẳng định Nga sử dụng lực lượng vượt trội cả về quân số và vũ khí.

Những điểm này phù hợp với một số tình hình khác, tôi sẽ xin từ từ điểm qua từng khía cạnh một, và xin đi vào điểm thứ hai trước.

Việc quân Nga tấn công mạnh, không chỉ ở Kupyansk mà tôi tin rằng, nếu hôm nay chưa thì nó sẽ diễn ra vào ngày mai cùng lắm là ngày kia chứ không muộn hơn ở Avdiivka. Điềunày cũng trùng với phát biểu của Tổng tư lệnh quân đội Ukraine, ông Valerii Zaluzhnyi rằng “Bộ chỉ huy Ukraine quý con người hơn là một diện tích đất nào đó” và nói thêm rằng nếu cần thì cũng phải rút quân khỏi Avdiivka.

Nếu chiếm được Avdiivka trong năm 2023, thì đây sẽ là thành phố thứ bảy của Ukraine bị Nga chiếm từ khi bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện. Chúng ta có thể kể tên các thành phố như sau: Melitopol, Mariupol, Berdyansk, Sievierodonetsk, Lysychansk, Bakhmut và hôm qua là Mariinka, do bé quá nên không được tính (giống như Kreminna, chỉ được tính là làng). Vì vậy, Nga không có khả năng tuyên truyền là “trong năm 2023 đã chiếm được của Ukraine hai thành phố,” duy nhất chỉ Bakhmut mà thôi, và phải trả với một cái giá rất đắt.

Cho đến thời điểm tôi ngồi viết bài này, tức chiều ngày 28/12/2023, chỉ còn hơn hai ngày là kết thúc năm và nhiều khả năng, Nga không thể chiếm được Avdiivka trước thời điểm năm mới. Kéo dài được trận đánh bảo vệ thành phố sang năm 2024, đã là quá thành công với quân Ukraine rồi: với một thành phố nhỏ xíu như vậy họ đã tiêu hao của quân Nga đến 80% tổn thất lực lượng trên toàn mặt trận. Sau đó thì nếu Avdiivka chỉ còn đống gạch vụn như Mariinka bị chiếm hôm qua, thì cũng nên rút khỏi đó.

Vậy tại sao Nga lại tấn công mạnh vào thời điểm này? Hiện tại, nhiệt độ ở Kupyansk là +2°C vào ban ngày nhưng gió to (26 km/h giật gần 60 km/h) và cảm giác thì rất lạnh, do vậy có thể có tuyết vào ban đêm nhưng không thực sự lạnh sâu để mặt đất đóng băng cứng thuận lợi cho sử dụng thiết giáp. Như vậy nếu có tấn công mạnh, Nga phải dựa vào lực lượng pháo binh và chủ yếu sử dụng xe bọc thép chở quân và rất nhiều bộ binh.

Với tình trạng như vậy, quân Nga khó có thể thu được chiến quả, hoặc có thể thì cũng phải chịu thiệt hại rất nặng nề. Trong khi đó mục tiêu của họ ở Kupyansk thì khá khó khăn về địa hình, vì trước mắt chiếm làng Synkivka, một làng nhỏ ở đông bắc thành phố đã rất khó, chưa nói đến việc chiếm được phần phía đông của thành phố xong thì phải vượt sông chiếm phần phía tây của thành phố.

Để giải thích yêu cầu này của chóp bu Nga, sẽ có hai khía cạnh. Về quân sự, năm nay ở Ukraine lạnh muộn nhưng đang được nhận xét là khá… ôn hòa, đến năm mới rồi vẫn chưa lạnh sâu, do vậy sẽ khó khăn cho bên nào cần tấn công phải sử dụng nhiều phương tiện cơ giới. Tháng Giêng năm 2024 chưa cho thấy những dấu hiệu của các đợt lạnh bổ sung làm nhiệt độ xuống thấp hơn nữa, do vậy quân Nga nếu cần tấn công, phải chạy đua với thời gian, tốt nhất là giải quyết gọn các mục tiêu, mục đích quân sự trước giữa tháng Giêng 2024 hoặc cùng lắm là trong tháng.

Về chính trị, không được phép để chiến sự kéo dài quá thời điểm trước cuộc bầu cử Tổng thống Liên bang Nga 2 tháng – đó là luật bất thành văn, và sau đó đất nước phải được “trôi” đến cuộc bầu cử trong hòa bình. Mà nếu đã như vậy, thì cũng đúng là thời điểm giữa tháng Giêng năm 2024, không thể khác. Nếu mọi thứ trong lý thuyết này đạt được trên thực tế, nghĩa là quân Nga phải tấn công thật mạnh, như báo chí Việt Nam hay mô tả là “tiến như vũ bão” hoặc “thần tốc” thế nào đó, bất chấp thiệt hại và chiếm được những mục tiêu sau:

- Ở Kupyansk, sau Synkivka là Kupiansk-Vuzlovyi tức phần bên tả ngạn sông Oskil hay còn gọi là phía đông của thành phố Kupyansk.

- Ở Bakhmut, phải là Chasiv Yar

- Ở Donetsk, phải là Avdiivka.

Nếu được như vậy trước giữa tháng Giêng 2024, có thể xê dịch thêm 2 tuần thì vẫn là một kế hoạch hoàn hảo với Putin. Đến khi đó có nghĩa là… ngừng bắn.

Nhưng “ngừng là ngừng thế nào?” Ngừng bắn chỉ có thể diễn ra với những lý thuyết sau là đúng:

Quân đội Ukraine đúng như báo cáo của S. Shoigu, đã hoàn toàn mất khả năng chiến đấu.

Chính phủ Zelenskyy theo tính toán của Putin, hoàn toàn mất hi vọng vào hỗ trợ của phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ.

Nếu tình trạng của Ukraine đúng như vậy, Putin cũng hoàn toàn có quyền hi vọng vào một tình trạng ngừng bắn tạm thời kéo dài đến qua bầu cử Tổng thống Hoa Kỳ vào tháng 11 năm 2024 và sau đó, nếu ông Donald Trump trúng cử, Ukraine sẽ bị ép ngồi vào bàn đàm phán với những điều kiện hòa bình của Putin đưa ra. Đó là kịch bản chấm dứt chiến tranh của Putin. Kế hoạch này, đương nhiên là hoàn toàn trái ngược với điều trước đây ông ta (Putin) nói với ông Tập Cận Bình vào tháng Ba rằng “Nga sẵn sàng chiến đấu ở Ukraine đến 5 năm” – chính bài báo của Nikkey Asia cũng bình luận là: Putin nói như vậy vào thời điểm Nga đang khó khăn trên mặt trận, còn bây giờ thì Putin đang tự cho mình là thắng thế và tính toán được tương lai.

Cá nhân tôi cho rằng lúc này là thời điểm các thông tin giúp chúng ta dễ đoán được những tính toán trong đầu Putin nhất. Tuy vậy chúng ta không nên dừng lại ở đây – vì như thế sẽ rất dễ chủ quan và lại sai lầm. Điểm yếu của suy đoán trên là, tại sao chúng ta lại có thể cho rằng Putin sẽ tin rằng “Ukraine đã kiệt quệ, lực lượng vũ trang Ukraine đã mất hoàn toàn sức chiến đấu” (như lời Bộ trưởng quốc phòng Nga Shoigu tuyên bố) và sau đó thì Putin sẽ cho dừng bắn?

Đương nhiên sẽ không bao giờ có chuyện dừng bắn, tức là chúng ta không được phép tin vào điều này – nhất là khi nó được nói ra từ Putin, một tay trùm dối trá. Còn về giả định “Ukraine đã kiệt quệ” – dù nó có được nói ra từ miệng của chóp bu quân sự Nga chăng nữa, chúng ta cũng không được phép cho rằng họ tin điều đó. Nhưng… ở đây có một điều chúng ta không được bỏ sót: tình thế chính trị của Putin – mọi diễn biến đang tiến rất nhanh đến một cái điểm nút: ông ta không thể không ra tranh cử, và do đó nước Nga không thể không tổ chức bầu cử. Nếu không tổ chức bầu cử, thì “nước không thể một ngày không có vua” – và bầu cử dù là người ta có bình luận cho rằng đó chỉ là trò hề, thì vẫn cứ phải tiến hành để Putin lên ngôi một lần nữa.

Tình thế đó đặt Putin vào việc, không suy đoán rằng “Ukraine đã kiệt quệ” không được – thật không khác gì một canh bạc. Nếu đây lại là một suy đoán sai lầm, tức là người Ukraine hoàn toàn không kiệt quệ như thế mà trong thời gian chiến dịch bầu cử diễn ra mà họ vùng dậy mạnh mẽ về quân sự, thì “con bạc Putin” chỉ có nước bán nhà ra đê mà ở. Lúc đó sẽ có “lần sai lầm thứ hai của Putin.”

Để củng cố thêm cho những giả định này, cần thêm một số dữ liệu nữa. Vào dịp Putin tuyên bố sẽ ra tranh cử và tổ chức trả lời trực tuyến, có điều bất ngờ là ông ta tuyên bố sẽ tranh cử với tư cách ứng cử viên độc lập. Về việc này, một số nhà bình luận cho rằng ông ta làm thế để… đứng cao hơn tình hình, tách mình ra khỏi cuộc chiến tranh. Làm gì có chuyện đó, ông muốn tách thì người ta cũng không cho ông tách – sẽ đem chiến tranh đến tận giường cho ông xem ấy chứ.

Lại cần phải xem xét thêm một thông tin nữa: rất nhiều người ủng hộ Ukraine đang cực kỳ lo lắng với thông tin Ukraine thực sự kiệt quệ, thiếu quân… và có những yêu cầu gọi thêm 500.000 người vào quân đội – từ chính những lãnh đạo chủ chốt nhất của đất nước. Đương nhiên logic dễ thấy nhất: một thông điệp cho Putin, nếu ông vội thì chúng tôi sẵn sàng nghênh chiến đến lâu dài với ông. Nhưng nếu đặt nó vào câu chuyện “suy đoán của Putin” trên đây, thì còn có một logic khác: à đúng vậy, Putin đang tính toán đúng rồi, Ukraine đang kiệt quệ… đây không là cơ hội dứt điểm thì còn là cái gì?

Và đến hôm qua thì, Vladimir Egorov, 46 tuổi, là thành viên quan trọng của đảng Nước Nga thống nhất, đã “nhảy không dù” từ cửa sổ tầng 3 căn hộ của mình xuống sân, “ra đi không lời trăn trối.” Đây là nhân vật quan trọng thứ tư của Nga gieo mình từ cửa sổ: trước đó, ông Ravil Maganov, Chủ tịch Lukoil – nhà sản xuất dầu lớn thứ hai của Nga, cùng “ông trùm xúc xích” Pavel Antov và quan chức quốc phòng Marina Yankina cũng thiệt mạng do ngã từ cửa sổ.

Thật là một năm “được mùa” của lực lượng nhảy dù Nga. Không có dù cũng nhảy, không có nhạc cũng nhảy. Và cái chết của Egorov làm dấy lên những đồn đoán rằng, đang có những trở ngại cho Putin ngay trong chính cái chính Đảng của mình trong việc lựa chọn ra một ứng cử viên thay mặt Đảng ra ứng cử. Một ý kiến nữa bình luận về cú nhảy của các nhân vật này là: đã không tin thì phải bị xử lý, dù có là người của mình hay đối đầu với mình.

Ba người trước, cái chết của họ diễn ra chưa sát cái chiến dịch bầu cử cho lắm, nhưng đến tay trẻ tuổi này trùng với tuyên bố “ứng cử viên độc lập” đã đóng góp thêm những dữ kiện nặng ký cho giả thuyết, đang có một cơn sóng ngầm sắp nổi lên. Để mô tả cho rõ hơn về vị thế của Putin lúc này, tôi cố hình dung như sau: chiến dịch bầu cử và bắt buộc thắng cử với Putin là bắt buộc, còn với những thế lực nào đó, chỉ cần phá tan bất cứ bước nào trong chuỗi mắt xích “bầu cử – thắng cử” đó là đủ. Bất cứ một diễn biến mạnh mẽ nào đó trên chiến trường, những sự biến trong đất nước… đều là những lý do cực kỳ tốt để ngăn chặn Putin tiếp tục ứng cử. Ông ta đã lách được qua cửa “bầu trong Đảng” thì nay phải có những biện pháp ngăn chặn khác.

Tôi viết bài này trong hai ngày – không nhanh như những bài nhận xét chiến sự khác vì dù sao, nó là bài kết thúc năm. Khi chuẩn bị kết thúc nó, đã có thêm những tin tức mới từ cuộc chiến. Lữ đoàn dù 73 vừa được phục hồi của Nga lao vào Robotyne, tiến được mấy chục mét và báo chí Việt Nam vội vàng tung tin “Kênh Military Summary cho biết, Nga tấn công mạnh ở Rabotino. Đứng trước nguy cơ bị bao vây, lực lượng Ukraine buộc phải rút lui khỏi hướng Zaporizhia, bỏ lại vũ khí và thiết bị.”

… Và ở hướng Kupyansk chúng còn tấn công điên cuồng hơn, tiếc là không có kết quả gì, vẫn chỉ mon men ngoài làng Synkivka, thiệt hại nặng và phải rút. Ở Bakhmut cũng ghi nhận những “nỗ lực” nhưng chưa đạt mấy kết quả của quân Nga. Tất cả những điều trên chỉ củng cố hình dung của tôi trên đây hóa ra cũng có vẻ đúng: chúng sẽ tấn công mạnh, và cứ thế ít nhất nửa tháng nữa, nếu có yếu đi chỉ là những ngày cục bộ.

…Nhưng cũng đêm qua, chúng bắn tất cả hơn 100 quả tên lửa vào nhiều mục tiêu dân sinh của Ukraine. Theo Bộ Tổng tham mưu các lực lượng vũ trang Ukraine, lực lượng phòng không Ukraine đã bắn hạ 87 tên lửa hành trình của Nga và 27 trong số 36 máy bay không người lái cảm tử Shahed vào đêm qua. Số liệu thống kê chi tiết hơn, phòng không Ukraina đã bắn hạ: 87 trong số 90 tên lửa hành trình X-101; 0 trong số 14 tên lửa đạn đạo (S-300, S-400, Iskander-M); 0 trong số 5 tên lửa siêu thanh X-47M2 Kinzhal. Theo Tổng thống Ukraine Zelenskyy, thiệt hại là lớn cả về người và tài sản. Đau thương này là vô hạn, lại ngay trước thềm năm mới.

Tôi không hiểu Putin nghĩ gì khi làm vậy – hắn có nghĩ đến năm mới của dân chúng Nga nữa hay không? Với một đau thương như thế làm sao người Ukraine người ta có thể để yên cho hắn lộng hành?

Điều cuối cùng tôi muốn nói, như một lời tự sự. Năm ngoái ngay khi chuẩn bị diễn ra trận đánh bảo vệ hai thành phố Sievierodonetsk và Lysychansk, tôi đã ngồi tính toán một cách lẩn thẩn rằng sẽ đến lúc Nga… hết đạn pháo. Khoảng vài tháng sau, khi người Ukraine chuẩn bị giải phóng thành phố Kherson, tôi viết “Nga đã hết cầu phao và sắp hết cả nòng pháo.” Tôi nhắc lại điều này đến lần thứ mấy rồi chẳng nhớ nữa: nhiều người, nhiều nơi (nhiều diễn đàn) người ta gọi tôi là lẩn thẩn – làm gì có chuyện một cường quốc quân sự như Nga lại hết đạn pháo, hết cả nòng pháo… Ấy thế mà đến năm nay nó diễn ra thật – và hồi đó tôi cũng đã thử tính xem bao giờ thì chúng hết nốt cả xe tăng, xe bọc thép…

… Và vừa qua có mấy tin vui. Tin đầu tiên, Nga đưa xe bọc thép chiến đấu chở quân Bumerang ra trận – những chiếc xe đầu tiên. Tin thứ hai, pháo tự hành 2S35 “Koalitsiya-SV” cũng sẽ được đưa đến Ukraine. Thứ nhất, xe gì thì xe, nó cũng sẽ bị đốt… bình thường như những xe tăng, thiết giáp khác của Nga. Thứ hai, đã đưa những thứ quý giá đó ra, nghĩa là kiệt quệ đến nơi rồi. Bình luận về sự kiện này, chẳng hạn về 2S35 “Koalitsiya-SV”, tôi nói với một người bạn: “Nhà báo viết như thế là ngu ngốc, vì Nga cần 300, 400, 500 cỗ pháo như thế, chứ cái thứ này trước chiến tranh Bộ Quốc phòng Nga từ chối vì lý do họ còn hàng nghìn cỗ pháo các loại cũ của Liên Xô trong kho, mua cái thứ đắt tiền này làm gì, và dự án chết yểu.” Việc đưa nó ra chiến trường cứ như là sự trông chờ vào mấy chục cỗ pháo “hàng mẫu”, quả là thê thảm.

Vì vậy tôi lại lẩn thẩn tiếp khi cho rằng, lại đến ngày Nga cạn kiệt nốt cả xe tăng, xe bọc thép và pháo thì không còn khẩu nào mà bắn. Và điều này lại ứng vào tuyên bố “ngừng bắn” của Putin – mạch logic vẫn nguyên đó: cố đánh thật mạnh để có kết quả, sao cho phương Tây ép Ukraine xin thua hoặc đàm phán, Putin tranh cử và cũng vừa hết vũ khí… tất cả “đẹp như trong tranh” với Putin.

Nhưng người Ukraine có đồng ý với kế hoạch đó hay không, còn là một ẩn số lớn. Và chúng ta lại tiếp tục hy vọng vào một năm mới tốt đẹp hơn, những thất vọng đã được bỏ lại phía sau.

PHÚC LAI 29.12.2023