ĐỐI THOẠI

Phóng sự Ukraine: Tuổi thiếu niên bị đánh cắp

New York Times
Cù Tuấn, dịch
20-5-2023
TiengdanDenys, trái, và Mykyta đi ngang qua một tòa nhà chung cư bị hư hại do đạn pháo khi bạn bè của họ đi theo họ ở Sloviansk. Ảnh trên mạng

Tóm tắt: Tại một thành phố bị tàn phá của Ukraine, chiến tranh đã cướp đi những trải nghiệm bình thường của cuộc sống tuổi thiếu niên. Các thanh thiếu niên chủ yếu sử dụng sự hài hước để đối phó với sự khốc liệt của cuộc chiến xung quanh họ.

Một miệng hố khổng lồ, được tạo ra từ một cuộc tấn công bằng tên lửa của Nga và ngập trong nước, cắt ngang một con đường lởm chởm giữa một con phố của thành phố. Một nhóm nhỏ thanh thiếu niên cảm thấy buồn cười khi đi ngang qua đó.

Denys, 15 tuổi, nói: “Hãy nhìn xem, đó là ao làng của chúng tôi. Chúng tôi có thể lặn xuống đó để bơi”.

Trong chiếc áo nỉ rộng thùng thình, ba lô vắt qua một bên vai, những thanh thiếu niên này đi bộ trên đường phố Sloviansk, một thành phố tiền tuyến ở miền đông Ukraine, vì chẳng còn việc gì để làm vào một buổi chiều mùa xuân.

Họ đi qua những người lính trong trang bị chiến đấu đầy đủ, mang theo súng trường và đi đến chiến hào cách đó khoảng 20 dặm, và nhìn những chiếc xe tải quân sự ầm ầm chạy qua, làm tung lên những đám mây bụi. Họ đang sống những năm tháng tuổi thiếu niên của mình trong sự gò bó vì chiến tranh đang hoành hành xung quanh họ – không có vũ hội, lễ tốt nghiệp, rạp chiếu phim, tiệc tùng hay hoạt động thể thao nào.

Cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine đã gây ra thiệt hại trực tiếp to lớn, giết chết hàng chục ngàn người và buộc hàng triệu người Ukraine phải rời bỏ nhà cửa. Nhưng chiến tranh cũng đã gây ra một cái chết khác: nó đã lấy đi những trải nghiệm bình thường của thanh thiếu niên như những người ở Sloviansk sống gần các khu vực chiến sự, chỉ biết lang thang ở các thành phố bị tàn phá, nơi tên lửa thường xuyên bay tới.

Mykyta, 16 tuổi, nói: “Tôi ước mình có một cuộc sống bình thường”.

Mykyta nói, cậu dành cả ngày chỉ để đi dạo với bạn bè và chơi trò chơi điện tử trong phòng mình. “Chúng tôi đã thám hiểm toàn bộ thành phố này, chúng tôi biết mọi ngóc ngách của nó”, Mykyta nói. “Giờ việc này không còn vui nữa”.

Trong một buổi đi dạo quanh thành phố này vào một buổi chiều gần đây, khoảng nửa tá thanh thiếu niên cho biết họ chủ yếu đối phó với những khó khăn của chiến tranh và nỗi kinh hoàng của các cuộc tấn công của Nga bằng sự hài hước – chế giễu mọi thứ xung quanh họ, kể cả trêu chọc lẫn nhau. Họ chỉ được xác định bằng tên của họ vì tuổi của họ.

Sloviansk, một thành phố nhỏ nằm trên một ngã tư từng bị các lực lượng ủy nhiệm của Nga chiếm đóng trong một thời gian ngắn vào năm 2014, một lần nữa lại hứng chịu chiến tranh sau cuộc xâm lược toàn diện vào năm ngoái. Tiền tuyến đã đến gần, và các cuộc tấn công bằng pháo bắt đầu tấn công thành phố. Nó được coi là mục tiêu tiếp theo nếu Nga chiếm được Bakhmut, thành phố láng giềng ở phía đông.

Tuy nhiên, nhiều thanh thiếu niên vẫn ở lại bất chấp nguy hiểm, vì cha mẹ của họ bị giữ lại thành phố do công việc hoặc miễn cưỡng rời bỏ nhà cửa và sống như những người tị nạn. Ngày cuối cùng của các học sinh đi học là ngày 23 tháng 2 năm 2022, một ngày trước khi Nga xâm lược. Các nhà chức trách đã hủy bỏ tất cả các hoạt động có tổ chức cho những thanh thiếu niên này, vì sợ rằng tên lửa Nga sẽ tấn công một cuộc tụ tập đông người.

Nga oanh tạc Sloviansk khoảng một lần một tuần, có thể nhằm vào hàng nghìn binh sĩ đang đồn trú tại đây. Cư dân thường xuyên bị giết lẻ tẻ 1-2 người, mặc dù một cuộc tấn công vào tháng trước đã giết chết 11 thường dân khi họ đang ngủ.

Khi những tiếng nổ vang vọng khắp đường phố, các thiếu niên nằm sấp xuống đất để đảm bảo an toàn, và sau đó một cuộc đạn pháo rơi xuống và văng những mảnh đạn xé gió về phía họ.

Sau đó giờ đua ngựa bắt đầu.

“Đừng bắn vào chúng tôi!” Kristina, 15 tuổi, một trong những thiếu niên đang đi dạo quanh thành phố, cho biết họ còn đùa giỡn và lấy tay che đầu.

Cô bé nói: “Xử lý theo cách này sẽ dễ dàng hơn. Trên thực tế, cô thừa nhận, “nó thực sự đáng sợ”.

Denys, có biệt danh là nghệ sĩ ghi-ta vì kỹ năng âm nhạc của mình, cho biết đôi khi cậu đứng dậy sau một cuộc pháo kích và nhảy múa một chút để xoa dịu tâm trạng.

Daniil, 16 tuổi, một thành viên khác trong nhóm, cho biết: “Chúng tôi nằm sấp xuống đất và sau đó cười to. “Chúng tôi cần phải có tâm thế tích cực”.

Những tiếng nổ trống rỗng, xa xăm của đạn pháo dọc theo mặt trận lan khắp thành phố. Daniel cười. Cậu nói: “Chúng tôi đang đi ngay cạnh những vụ nổ. Chúng tôi đi đây! Đối với chúng tôi, đây là chuyện thường ngày ở huyện”.

Trên quảng trường trung tâm của thành phố, một dải nhựa đường rộng được bao quanh bằng các hàng rào và bồn hoa, những thanh thiếu niên tập hợp lại thành những nhóm nhỏ chỉ tồn tại trong vài phút rồi tan biến, khi bạn bè đường ai nấy đi.

“Tại sao cậu ấy lại không muốn đi bộ với chúng tôi?” một cô gái vừa nói vừa bước đi. “Chúng tôi bằng tuổi nhau. Ồ, anh ta có thể bị đày xuống địa ngục”.

Mykyta, cậu thanh niên có đôi mắt xanh xám và mái tóc nâu dài ngang vai, đã không đến lớp học trong hơn một năm. Mykyta kể cậu muốn trở thành một đầu bếp, và thích nấu những bữa ăn cho mẹ, một nhân viên của công ty đường sắt nhà nước và đang nuôi cậu một mình.

Mykyta hy vọng chiến tranh sẽ kết thúc khi cậu tốt nghiệp vào năm tới, sau khi học xong các lớp học trực tuyến. Các giáo viên dạy cậu đôi khi đã thực hiện việc dạy học từ nước ngoài. Sau đó cậu có thể chuyển đi, Mykyta nói.

Nhưng Mykyta cũng cho biết mình có tình cảm với thành phố này, ngay cả khi đã sống qua những tháng ngày chiến tranh. “Không có gì ở đây”, anh nói. “Nhưng tôi không muốn rời đi”.

Mykyta nói, những người bạn cậu ít nói về chiến tranh, hay trận chiến ở Bakhmut có thể quyết định số phận của chính thành phố của họ một ngày nào đó. “Có những chủ đề thú vị hơn nhiều so với chiến tranh”, chẳng hạn như phim ảnh và âm nhạc.

Cuộc xâm lược của Nga đã thay đổi mọi thứ. Nỗi lo lắng bình thường của tuổi thiếu niên và những mạo hiểm độc lập đầu tiên, tất cả giờ đây diễn ra giữa đống đổ nát của một thành phố hầu như bị bỏ hoang. Với nguy hiểm luôn hiện hữu, vào 9 giờ tối thì lệnh giới nghiêm đã được thực thi không phải do cha mẹ, mà do những người lính tại các trạm kiểm soát.

Các bậc cha mẹ không nhạy cảm với tiếng còi báo động của cuộc không kích, và trong mọi trường hợp, họ cảm thấy không còn lựa chọn nào khác ngoài việc cho con cái ra ngoài đi dạo sau thời gian dài vô tận ở trong nhà. Chiến tranh đã không thay đổi thói quen đi dạo.

Các thanh thiếu niên dừng lại ở một địa điểm vui chơi yêu thích, bậc thềm của một rạp chiếu phim đã đóng cửa gần một công viên nơi bãi cỏ lỗ chỗ những hố đạn pháo. Họ tập trung đến khán đài trống của một sân vận động bóng đá, nơi không có trận đấu nào được tổ chức vì sợ đám đông hình thành, dẫn đến một kết cục bi thảm hơn nếu bị tên lửa tấn công.

“Đã từng có nhiều người hơn, nhiều cửa hàng hơn, nhiều quán cà phê hơn, với các buổi hòa nhạc, những kỳ nghỉ thú vị”, Daria, 15 tuổi, ngồi trên khán đài nhìn ra sân cỏ trống vắng, than thở.

“Tôi nhớ khi thành phố của mình không bị hư hại”, Denys nói. “Tôi nhớ cuộc sống bình lặng của mình. Tôi nhớ lúc mọi người còn an toàn”.

Mọi người cười, Denys nói, nhưng không có niềm vui.

“Chúng tôi có thể làm gì khác được chứ? Khóc chăng?” Daniil nói.

Denys nói, sau nhiều tháng luyện tập, cậu có thể đánh giá rất chính xác khoảng cách từ tiếng nổ cho đến địa điểm bị pháo kích.

Trước chiến tranh, Daniil cho biết, cậu thường tham dự tiệc nướng bên ngoài thành phố, và luôn mong chờ một ngày lễ của thành phố vào mùa thu – hiện đã bị hủy bỏ – được gọi là Ngày Thành phố. Cậu từng dành thời gian với một nhóm bạn lớn hơn nhiều, anh ấy nói, khoảng 20 người tất cả, nhưng giờ chỉ còn lại năm hoặc sáu người. Tất cả những người khác đã rời khỏi thành phố.

Sonia, 14 tuổi, có mẹ là chủ một thẩm mỹ viện ở Sloviansk, cho biết cô nhớ khoảng thời gian trước cuộc xâm lược. “Tôi không sợ chết chút nào”, cô nói.

Cô nhớ những người bạn có gia đình rời đi để tìm kiếm sự an toàn. “Tôi gắn bó với mọi người rất nhanh”, cô nói, “và thật đau lòng khi thấy họ ra đi”.

Sonia kể: “Một lần tôi đi dạo với bạn và pháo kích bắt đầu. Tôi hoảng loạn và bắt đầu chặn các xe chạy qua, vừa khóc vừa xin họ đưa về trung tâm thành phố. Về cơ bản, nếu có nhiều quả bom rơi xuống thì thật đáng sợ nhưng nếu chỉ một quả thì không sao”.

Đặc biệt, một cuộc pháo kích đã khiến Rostyslav, 15 tuổi, hoảng sợ. Cậu đang chơi trò chơi điện tử trong phòng vào khoảng 1 giờ sáng thì một vụ nổ gần đó làm rung chuyển tòa nhà. “Bố mẹ tôi bảo tôi phải sẵn sàng rời đi nếu cần”.

“Tôi cố gắng chuẩn bị tinh thần cho việc di tản”, cậu nói về các cuộc tấn công của Nga. “Tôi sống nửa vời giữa tình trạng bình thường và tình trạng này”.

Sau khi vượt qua miệng hố tên lửa ngập nước, Denys phát hiện ra một luống hoa tulip ở sân trước. Cậu ngắt một bông hoa, đi tới một nhóm các cô gái và tặng hoa cho một trong số họ. “Em rất dễ thương”, cậu nói.