ĐỐI THOẠI

Nga không sợ thách thức từ vũ khí phương Tây viện trợ cho Ukraina
Thanh Hà
Đăng ngày: 30/05/2024 - 15:00
RFI

Có nên cho phép quân Ukraina sử dụng vũ khí của phương Tây để tấn công một số mục tiêu quân sự của Nga trên lãnh thổ Nga ? Đây là một điểm chính được thảo luận trong cuộc họp cấp ngoại trưởng NATO tại Praha, Cộng Hòa Séc hôm nay, 30/05/2024. Mỹ nắm giữ chìa khóa để trả lời câu hỏi này, trong lúc một số nước phương Tây, đứng đầu là Anh, Pháp… muốn đặt tổng thống Putin trước một thách thức mới.

Một quân nhân Ukraina thuộc Lữ đoàn cơ giới độc lập số 28 kiểm tra đạn dược trong chiến hào ở tiền tuyến, gần Bakhmut, vùng Donetsk, Ukraina, ngày 03/03/2024. AP - Efrem Lukatsky

Trong 27 tháng qua, kể từ khi Matxcơva đưa quân sang Ukraina, mọi quyết định yểm trợ chính quyền Kiev chống quân Nga đều gây nhiều tranh cãi trong đại gia đình (30 rồi 32 thành viên) Liên Minh Bắc Đại Tây Dương NATO. Vấn đề cơ bản là phương Tây vừa muốn giúp Ukraina tự vệ vừa muốn tránh bị lôi vào vòng xoáy chiến tranh.

Vài ngày trước khi Pháp trải thảm đỏ đón tổng thống Volodymyr Zelensky và lãnh đạo các nước đồng minh đến dự lễ kỷ niệm 80 năm cuộc đổ bộ Normandie, khởi đầu cho việc chấm dứt Thế Chiến Thứ Hai, tổng thống Emmanuel Macron đã « phá rào » khi nhìn nhận Kiev « cần có phương tiện để vô hiệu hóa » một số căn cứ quân sự của Nga, những « bệ phóng tên lửa » của Matxcơva nhắm vào Ukraina. Quan điểm này của Paris được Anh Quốc, và nhiều nước trong Liên Hiệp Châu Âu như Ba Lan, các nước vùng Baltic, Hà Lan ủng hộ. Một tiếng nói có trọng lượng không kém là lãnh đạo NATO : Hôm 24/05, ông Jens Stoltenberg đã cho rằng « đây là thời điểm để các nước đồng minh suy nghĩ về khả năng dỡ bỏ một số rào cản trong việc cho phép Ukraina sử dụng vũ khí viện trợ ».

Khác với Pháp, Đức đến nay vẫn từ chối cung cấp cho Ukraina « tên lửa tầm xa Taurus », có khả năng bắn trúng mục tiêu 500 km, có nghĩa là có thể nhắm tới lãnh thổ của Nga. Là thành viên nặng ký của NATO và cũng là đầu tàu kinh tế của Liên Hiệp Châu Âu, Đức vẫn thận trọng trên hồ sơ Ukraina và đã nhiều lần bị chỉ trích về thái độ này. Nay, dưới áp lực càng lúc càng lớn không chỉ từ Pháp mà cả từ nhiều đối tác ở Đông Âu, như Ba Lan hay các nước vùng Baltic, thủ tướng Olaf Scholz, họp báo chung với tổng thống Emmanuel Macron cách đây hai ngày, nhìn nhận Ukraina là bên « bị tấn công và có quyền tự vệ ». Song Đức, Ý và nhất là Hoa Kỳ đứng về phía các quốc gia vẫn chống việc dùng vũ khí của phương Tây để tấn công vào lãnh thổ Nga.

Sau tuyên bố nói trên của tổng thống Macron, ngày 29/05 phát ngôn viên Hội Đồng An Ninh Quốc Gia Hoa Kỳ John Kirby, cũng như đại sứ Mỹ bên cạnh NATO lập tức khẳng định : « Lập trường của Washington không thay đổi ». Dù là nguồn cung cấp viện trợ vũ khí nhiều nhất cho Ukraina từ đầu cuộc chiến, Hoa Kỳ « không khuyến khích mà cũng không cho phép sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp để đánh vào lãnh thổ Nga ».

Khá đơn giản để trả lời câu hỏi tại sao kẻ bênh người chống việc Kiev dùng vũ khí của Âu Mỹ nhắm vào một số mục tiêu quân sự của Nga : Phe ủng hộ cho rằng đà tiến của quân Nga từ hôm 10/05 đang đẩy Ukraina vào thế nguy hiểm và các bên không có nhiều thời gian để tiếp tục tranh cãi. Bên chống đối thì có nhiều lý do khác nhau. Trước chiến tranh Ukraina, Nga là đối tác hàng đầu của Đức và Ý về năng lượng. Do vậy một số nhà phân tích nêu lên khả năng Berlin cũng như Roma « có tầm nhìn xa », với hy vọng cứu vãn được một số hợp đồng khai thác dầu mỏ, khí đốt với các đối tác Nga. Riêng trong trường hợp của nước Ý, phó thủ tướng Matteo Salvini nổi tiếng là người có lập trường thân Putin. 

Về phía Hoa Kỳ, thái độ của Nhà Trắng gây « khó hiểu ». Ngoại trưởng Antony Blinken tuyên bố Kiev mới là bên định đoạt về chiến lược quân sự của Ukraina, gián tiếp để ngỏ khả năng Ukraina sử dụng vũ khí do Mỹ viện trợ tùy theo nhu cầu trên chiến trường. Trái lại, Lầu Năm Góc và các cố vấn an ninh của Nhà Trắng vẫn coi đây là điều cấm kỵ. 

Những rạn nứt trong nội bộ NATO khiến Matxcơva phần nào an tâm. Ý thức được điều này, họp báo hôm 28/05 tại Uzbekistan, tổng thống Nga lớn tiếng hù dọa phương Tây : « Tại châu Âu, mà đặc biệt là những nước nhỏ, cần suy nghĩ xem họ đang chơi trò gì trong khi nước họ diện tích chật hẹp mà lại đông dân ». Vladimir Putin một lần nữa gián tiếp mang vũ khí hạt nhân ra đe dọa. Chủ nhân điện Kremlin nhắc lại : những nước nào cho Ukraina dùng vũ khí của họ nhắm vào lãnh thổ Nga sẽ phải hứng chịu trên lãnh thổ của họ những « hậu quả tai hại vô lường ». Ông coi tuyên bố của một số thành viên NATO như một bước tiến mới trong cuộc « leo thang không ngừng nghỉ » nhắm vào những lợi ích của nước Nga.

Có điều, từ khi những người lính Nga đầu tiên tràn sang biên giới Ukraina, phương Tây đã nhiều lần do dự trước khi thỏa mãn những đòi hỏi về viện trợ quân sự cho chính quyền Kiev, rồi tranh cãi triền miên về việc cấp xe tăng, chiến đấu cơ hay tên lửa tầm xa cho Ukraina… Mỗi lần như vậy thì quân Nga lại có thêm thời gian để tổ chức lại và chỉnh đốn hàng ngũ. Sử gia người Pháp chuyên nghiên cứu về quân sự Michel Goya nói đến một sự « lãng phí thời gian quá bất lợi » cho phía các đồng minh của Ukraina. 

Một nghịch lý khác là trong chiến tranh Ukraina do Nga phát động, áp lực với Vladimir Putin giờ đây dường như ít nặng hơn là với tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden. Không trực tiếp tham gia vào xung đột này, nhưng ông Biden đang bị chỉ trích tứ bề : đảng đối lập Cộng Hòa chỉ trích Nhà Trắng quá hào phóng với Kiev, trong lúc xung đột diễn ra tận châu Âu, rất xa nước Mỹ. Một số đồng minh của Washington trong NATO từ tổng thư ký Stoltenberg đến những đối tác quan trọng như Ba Lan thì cho rằng Mỹ đang trói tay chính quyền Kiev và nhất là đã mất gần nửa năm trời chậm trễ giải ngân cho Ukraina… tạo thuận lợi cho Nga tổ chức cuộc phản công giành được hàng trăm km vuông lãnh thổ Ukraina.