ĐỐI THOẠI

Chủ nghĩa hiện thực

Dương Quốc Chính
2-3-2025
Tiengdan

Góc nhìn của những ai ủng hộ Trump thực ra là góc nhìn của chủ nghĩa hiện thực (Realism). Chủ nghĩa hiện thực hiểu một cách nôm na là các quốc gia luôn tìm cách bảo vệ chủ quyền, an ninh và lợi ích quốc gia của mình dựa trên quyền lực và cố gắng giành được càng nhiều quyền lực càng tốt. Nói cách khác, một cách dễ hiểu hơn, là cá lớn nuốt cá bé, sư tử ăn thịt hươu nai và con đầu đàn phải cắn chết đồng loại nào dám đương đầu, tranh giành quyền lực với nó.

Đây là một trong những tư tưởng khá là nền tảng của cánh hữu, tức là mạnh được yếu thua và đặc biệt phát triển ở thời kỳ hoàng kim của chủ nghĩa thực dân và chiến tranh lạnh. Trump và đảng Cộng hòa là thuộc cánh hữu nên có xu hướng ủng hộ chủ nghĩa hiện thực là điều dễ hiểu.

Mình nghĩ đa số người Việt ủng hộ Trump cũng không hiểu gốc gác những khái niệm này, họ ủng hộ đa phần là do yêu quý cá nhân ông Trump hay tác phong của ông ấy đáng yêu chứ không hiểu ngọn ngành về mặt khoa học chính trị.

***

Cuộc chiến biên giới Tây-Nam, xét về bản chất, cũng bắt nguồn từ chủ nghĩa hiện thực, dù Cộng sản thì chả có cánh hữu, nhưng vẫn có quan điểm chính trị về không gian sinh tồn. Việt Nam trước giờ vẫn coi Campuchia thuộc vùng ảnh hưởng của mình. Nên khi Khmer đỏ tấn công quấy rối là Việt Nam nhận thấy mình bị đe dọa, nhất là khi Khmer đỏ lại liên minh với Trung Quốc khiến Việt Nam thêm lo ngại về không gian sinh tồn nên càng quyết đánh và duy trì quyền lực ở Campuchia thêm 10 năm cho đến khi không thể làm thế nữa.

Hiện tại, Lào cũng đang nằm trong vùng ảnh hưởng của Việt Nam nên nếu có triệu chứng phản ứng không thân thiện với Việt Nam, nhất là lại có Trung Quốc đứng sau nữa thì, rất dễ bị đánh.

Cuộc chiến biên giới phía Bắc diễn ra gần như song song với cuộc chiến Tây Nam nhưng lý do cũng gần như giống hệt, cũng vẫn là từ chủ nghĩa hiện thực nói trên về bản chất nhưng người Việt thì thường không nghĩ đến, vì không được biết, không được học. Việt Nam khi đó lại rơi vào trường hợp của Campuchia và Lào đối với Trung Quốc, tức là nằm trong vùng ảnh hưởng lịch sử của Trung Quốc. Nhưng lại có liên minh quân sự với Liên Xô, kẻ thù của Trung Quốc và có những hành động không thân thiện với Trung Quốc. Ví dụ như nạn kiều hay việc tấn công đồng minh của Trung Quốc là Khmer đỏ. Trung Quốc nhận thấy sự bất an của nước lớn nên mới ra tay “dạy cho Việt Nam một bài học”, theo lời của Đặng Tiểu Bình.

Các ví dụ trên để dẫn dắt tới trường hợp đang là thời sự, đó là việc Nga xâm lược Ukraine. Ukraine có vị thế địa chính trị y chang Việt Nam và Campuchia, tức là nằm trong vùng ảnh hưởng và có quá khứ từng là thuộc quốc hay chư hầu, thậm chí bị nước lớn sáp nhập. Vị thế của Ukraine là cực kỳ giống với Việt Nam. Giống cả đến dự trữ đất hiếm. Đất hiếm của Ukraine có ¼ đến ½ là nằm ở vùng Donbass đang bị Nga chiếm, tức là gần biên giới Nga. Còn đất hiếm của Việt Nam thì đa số cũng nằm ở vùng Tây Bắc Việt Nam, giáp Trung Quốc, là vùng Sơn La, Lai Châu, Yên Bái.

Nói chung các tỉnh biên giới phía Bắc Việt Nam cũng y chang vùng Donbass của Ukraine có Hoa kiều đông (dù bị về vãn hồi nạn kiều) nhưng vẫn có mối liên hệ huyết thống khá là chặt chẽ với Trung Quốc. Vì thế, nếu vì lý do tương tự Nga thì các tỉnh này của Việt Nam cũng rất dễ bị Trung Quốc chiếm để lấy luôn đất hiếm.

***

Tuy vậy, chúng ta cũng phải thấy rằng, Việt Nam dù ở cả hai vai thì vai yếu vẫn thấy rõ hơn. Nhất là Việt Nam còn đang tranh chấp biển đảo với Trung Quốc. Còn nếu ở vai mạnh, thì thực ra Việt Nam và Campuchia bây giờ khá là ổn định, không có tranh chấp lãnh thổ rõ ràng (chỉ âm ỉ) và trên thực tế thì Campuchia đã gần như thoát khỏi vùng ảnh hưởng của Việt Nam do dựa vào Trung Quốc, còn Lào thì khá nền nã rồi.

Có nghĩa là vai trò nước nhỏ, yếu là hợp với Việt Nam hơn là vai tiểu bá. Có nghĩa là, để bảo vệ lợi ích quốc gia, thì dân và Chính phủ Việt Nam mà có lý trí thì nên ngả theo Ukraine hơn là Nga, không thể đánh đu theo Mỹ được. Vì Mỹ họ có vị thế khác. Sẽ rất là khôi hài nếu chúng ta ra đường gặp một thằng khỏe bắt nạt thằng yếu mà chúng ta, cũng là một thằng yếu, lại đi bảo vệ thằng mạnh, tiếp tục bắt nạt thằng yếu.

Nhiều người cho rằng, ngả theo thằng mạnh để an toàn, hèn để được sống cái đã. Đó cũng là một lựa chọn không sai, nếu không còn cách nào khác.

***

Vừa rồi, hai bên chưa có đồng thuận, thì bản chất vẫn là mặc cả chưa được giá mà thôi. Không có nghĩa là đã hoàn toàn bế tắc. Anh em đi cưa gái khéo mấy buổi đầu nó còn đuổi về, mắng cho ấy, đàm phán hợp đồng cũng vậy thôi, ban đầu hai bên đều muốn giá cao. Trump thì mặc cả đúng giọng con buôn ép giá, đòi khai thác đất hiếm, quy ra tới 500 tỷ đô, trong khi mới cho vay được hơn trăm tỉ, nhưng lại không có bảo đảm an ninh (tức là phải đối đầu với Nga), khôn thế ai mà chấp nhận. Mọi người nên nhìn vào điểm mấu chốt đó, đừng có đi soi quần áo với thái độ làm gì.

Mình cho rằng họ sẽ quay lại deal vòng 2, phong cách của Trump là sỗ sàng, vỗ mặt đúng kiểu con buôn ép giá, nhưng ông ta vẫn chưa bỏ cuộc đâu. Mềm nắn rắn buông thôi. Mình không cuồng Trump nhưng cũng không chống Trump vì biết ông ta vốn là kẻ bất chấp dư luận, không cần tỏ ra đạo đức, nhưng cũng thực dụng, nên không bỏ tuột cơ hội đâu. Trump sẽ tìm mọi cách để có thể khai thác được đất hiếm của Ukraine và ông ta đang mặc cả giá với vị thế trên cơ.

Zelensky cũng không ngu, nên không để Trump đè ngay nhưng ông ta cũng sẽ vẫn quay lại deal tiếp cho mà xem. Vì ông ta vẫn còn bài tẩy là ngỏ ý ngả theo EU, cho EU được quyền khai thác đất hiếm. Câu chuyện vẫn còn tiếp diễn và không bi quan tới mức Mỹ giật dây lật đổ hay ám sát Zelensky đâu. Vì quyền lợi Mỹ ở đây chưa đến mức quá mật thiết như Mỹ với VNCH. Bây giờ cũng khó chơi thôi, như thời chiến tranh lạnh.

Có thể kết thúc có hậu là deal được 3 bên, cả Mỹ và EU cùng đầu tư để NATO có thể đem quân vào gìn giữ hòa bình. Hoặc tối thiểu là 2 bên sẽ có hiệp định ngừng bắn và Nga không thể tiến quân thêm, NATO hay vài nước EU có thể đóng quân ở Ukraine, giống Mỹ đóng quân ở Hàn quốc, để ngăn cản việc Nga tiếp tục tấn công. Kết cục tạm thời giống 2 miền Triều Tiên để chờ Putin chết hay Zelensky bị thay thế, lại tính tiếp.

Bài học lớn nhất rút ra được, cho tất cả mọi người và mọi quốc gia, đó là dù có là kẻ ăn mày, thì hãy cố biến mình thành kẻ ăn mày có giá trị nhất. Để khi cần xin hay vay tiền ai đó, thì phải chứng minh được là nếu họ cho mình tiền thì họ cũng có nhiều lợi ích. Điều này VNDCCH đã làm tốt trong chiến tranh chống Mỹ, trong khi VNCH lại bị rơi vào tình thế không có lá bài nào để mà deal với Mỹ, vì vai trò con đê chặn làn sóng đỏ đã không còn khi Mỹ và Trung Quốc đã bắt tay nhau trước đó.