ĐỐI THOẠI

Vài thế kỷ một lần: Những kẻ xâm lược từ dưới lòng đất đang đến trong ‘tai hoạ ve sầu’
AP
02/04/2024
VOA

Ve sầu đang ra khỏi vỏ (ảnh chụp ngày 21/5/2021, tại Lutherville-Timonium, Maryland).

Xem bình luận

Hàng nghìn tỷ kỳ quan kỳ lạ của quá trình tiến hóa, những con ve sầu định kỳ mắt đỏ có vòi trên đầu và cơ bắp giống như máy bay phản lực ở phía sau, sắp xuất hiện với số lượng chưa từng thấy trong nhiều thập niên và có thể là nhiều thế kỷ.

Bò ra khỏi lòng đất cứ sau 13 hoặc 17 năm, với một bài hát tập thể ồn ào như động cơ phản lực, ve sầu định kỳ là vua của lịch tự nhiên.

Những con côn trùng đen có đôi mắt lồi này khác với những người anh em họ có màu xanh lục xuất hiện hàng năm. Chúng bị chôn vùi từ năm này qua năm khác cho đến khi trồi lên và chiếm lấy cảnh quan, bao phủ những ngôi nhà bằng những vỏ ngoài và khiến mặt đất trở nên giòn.

Mùa Xuân này, hai loài ve sầu bất thường sắp xâm chiếm một số vùng của Hoa Kỳ, trong một hiện tượng mà chuyên gia ve sầu John Cooley của Đại học Connecticut gọi là “tai hoạ ve sầu”. Lần cuối cùng hai loại này xuất hiện cùng nhau vào năm 1803, Tổng thống Thomas Jefferson, người đã viết về ve sầu trong cuốn Sách làm Vườn (Garden Book) của mình nhưng lại gọi nhầm là châu chấu.

Ông Cooley nói: “Những con ve sầu định kỳ đặc biệt khó giải thích.”

Nhà lý sinh học Saad Bhamla của Georgia Tech cho biết, nếu bạn bị mê hoặc bởi nhật thực sắp tới, thì những con ve sầu còn kỳ lạ hơn và to hơn.

Ông Bhamla nói: “Chúng ta có hàng nghìn tỷ sinh vật sống tuyệt vời này đến từ Trái đất, trèo lên cây và đó thực sự là một trải nghiệm độc đáo, một cảnh tượng đáng chiêm ngưỡng”. “Nó giống như toàn bộ loài ngoài trái đất sống dưới chân chúng ta và sau đó vài năm chúng xuất hiện để chào hỏi.”

Đôi khi bị nhầm lẫn với loài châu chấu háu ăn và không liên quan, ve sầu định kỳ gây khó chịu hơn là gây thiệt hại kinh tế. Chúng có thể làm tổn thương cây non và một số cây ăn quả, nhưng tình trạng này không phổ biến và có thể phòng ngừa được.

Lứa địa lý lớn nhất trong cả nước - được gọi là Brood XIX và xuất hiện sau mỗi 13 năm - sắp tiến qua vùng Đông Nam, sau khi đã tạo ra vô số lỗ trên đất sét đỏ Georgia. Đó là một dấu hiệu chắc chắn về sự chiếm đóng của ve sầu sắp tới. Các nhà côn trùng học cho biết, chúng xuất hiện khi mặt đất ấm lên tới 64 độ F (17,8 độ C), điều này xảy ra sớm hơn trước đây do biến đổi khí hậu. Lúc đầu ve có màu nâu nhưng sẫm dần khi trưởng thành.

Ngay sau khi côn trùng xuất hiện với số lượng lớn ở Georgia và phần còn lại của vùng Đông Nam, họ hàng ve sầu xuất hiện cứ sau 17 năm sẽ tràn ngập Illinois. Chúng là Brood XIII.

Nhà côn trùng học Mike Raupp của Đại học Maryland nói: “Chúng ta có một lứa phân bố rất rộng rãi tại Brood XIX, nhưng chúng ta cũng có một đàn rất dày đặc về mặt lịch sử ở Trung Tây, đàn Brood XIII”.

“Và khi kết hợp cả hai thứ đó lại với nhau… chúng ta sẽ có nhiều hơn bất cứ nơi nào khác vào bất kỳ lúc nào,” nhà côn trùng học Paula Shrewsbury của Đại học Maryland cho biết.

Những con ve sầu ẩn náu này chỉ được tìm thấy ở miền đông Hoa Kỳ và một vài nơi nhỏ bé khác. Có 15 lứa khác nhau xuất hiện vài năm một lần, theo chu kỳ 17 và 13 năm. Các nhà côn trùng học cho biết hai đàn này thực sự có thể trùng lặp - nhưng có lẽ không giao phối với nhau - ở một khu vực nhỏ gần trung tâm Illinois.

Những con số sẽ được đưa ra trong năm nay - trung bình khoảng 1 triệu con trên mỗi mẫu Anh, trên hàng trăm triệu mẫu Anh ở 16 tiểu bang - thật đáng kinh ngạc. Ông Cooley nói: Dễ dàng là hàng trăm nghìn tỷ, có thể là hàng triệu tỉ.

Ông Cooley cho biết, một sự xuất hiện chung thậm chí còn lớn hơn ở liền kề sẽ là khi hai lứa lớn nhất, XIX và XIV, xuất hiện cùng nhau vào năm 2076, ông Cooley nói: “Đó là ve sầu-quá bất thường (cicada-palooza).” Ông Cooley và một số nhà côn trùng học khác cho biết nguồn gốc của một số lượng ve sầu quá mức có thể bắt nguồn từ quá trình tiến hóa. Ông Raupp, người ăn ve sầu, cho biết những con ve sầu định kỳ béo, chậm và ngon là bữa ăn lý tưởng cho các loài chim. (Trường của ông đã xuất bản một cuốn sách nấu ăn về ve sầu có tên là “Cicada-Licious.”) Nhưng có quá nhiều để chúng có thể bị ăn đến tuyệt chủng, ông nói.

“Chim ở khắp mọi nơi sẽ ăn tiệc. Bụng của chúng sẽ no và một lần nữa ve sầu sẽ lại trỗi dậy chiến thắng”, ông Raupp nói.

Một cách khác mà ve sầu sử dụng các con số hoặc toán học là trong chu kỳ của chúng. Chúng ở dưới lòng đất 13 hoặc 17 năm, đều là số nguyên tố. Những con số lớn và lẻ đó có thể là một thủ thuật tiến hóa để ngăn những kẻ săn mồi dựa vào sự xuất hiện có thể đoán trước được.

Ông Shrewsbury cho biết, ve sầu có thể gây ra vấn đề cho cây non và vườn ươm khi quá trình giao phối và làm tổ của chúng nặng nề và làm gãy cành.

Nhà sinh vật học Gene Kritsky của Đại học Mount St. Joseph, một chuyên gia về ve sầu, người đã viết một cuốn sách về sự xuất hiện kép năm nay, cho biết ve sầu định kỳ tìm kiếm thảm thực vật xung quanh những cây trưởng thành, nơi chúng có thể giao phối và đẻ trứng, sau đó chui xuống đất để ăn rễ cây. Ông nói, điều đó khiến vùng ngoại ô nước Mỹ trở thành “thiên đường ve sầu định kỳ”.

Màng nhĩ có thể khó chịu khi tất cả những con ve sầu tụ tập trên những tán cây đó và bắt đầu hợp xướng. Nó giống như một quán bar dành riêng cho những con đực hát để thu hút bạn tình, mỗi loài có tiếng kêu giao phối riêng.

Ông Kritsky, người đã tạo ra ứng dụng Cicada Safari để theo dõi ve sầu ở đâu, nói: “Toàn bộ cây cối đang gào thét”.

Ông Cooley nói cần bảo vệ thính giác vì nó có thể trở nên rất căng thẳng.

“Nó ở mức 110 decibel,” ông Cooley nói. “Nó giống như đặt đầu bạn cạnh một chiếc máy bay phản lực. Điều đó thật đau đớn."

Cuộc tán tỉnh là điều đáng xem, Kritsky bắt chước giọng nam hát “ffaairro (cao độ của ông tăng lên), ffaairro.”

“Ve cái vẫy đôi cánh của mình,” ông Kritsky tường thuật trực tiếp. “Ve đực tiến lại gần hơn. Ve đực hát. Ve cái vỗ cánh. Khi ve đực đến thật gần không có khoảng cách, ve đực sẽ kêu ffaairro, ffaairro, ffaairro, ffaairo.”

Sau đó, quá trình giao phối hoàn tất, con cái đẻ trứng vào rãnh trên cành cây. Nhộng ve sầu sẽ rơi xuống đất, sau đó đào dưới lòng đất để đến rễ cây.

Ve sầu kỳ lạ ở chỗ chúng ăn xylem của cây, nơi vận chuyển nước và một số chất dinh dưỡng. Áp suất bên trong xylem thấp hơn bên ngoài, nhưng một vòi trong đầu ve sầu cho phép ve hút chất lỏng mà nếu không nó sẽ không thể thoát ra khỏi cây, Bà Carrie Deans, nhà côn trùng học của Đại học Alabama Huntsville cho biết.

Con ve sầu hút nhiều chất lỏng đến mức nó có rất nhiều chất thải lỏng cần loại bỏ. Ông Bhamla của Georgia Tech cho biết, nó làm được điều đó nhờ một cơ đặc biệt tạo ra dòng nước tiểu chảy nhanh hơn ở hầu hết các loài động vật khác.

Ở Macon, Georgia, tuần này ông T.J. Rauls đang trồng hoa hồng và cây nhựa ruồi thì ông tình cờ gặp một con ve sầu khi đang đào đất. Một người hàng xóm đã đăng hình ảnh của một sinh vật mới xuất hiện sớm.

Ông Rauls đặt tên cho con ve của mình là “Bobby” và nói rằng ông đang mong đợi nhiều hơn nữa.

“Tôi nghĩ đó sẽ là một điều thú vị,” ông Rauls nói. “Sẽ điên đầu với tất cả những tiếng ồn của chúng.”