VNTB – Trở lại tương lai ở Mỹ từ lịch sử toàn trị ở ĐứcTS Phạm Đình Bá
28.02.2025 10:00
VNThoibao
Sau khi Hitler lên nắm quyền, ông ta đã biến nước Đức thành một nhà nước toàn trị theo ý thức hệ Quốc xã. Bài này tóm tắt một số điểm để cố gắng trả lời câu hỏi – Có những tương đồng gì từ bài học lịch sử ở Đức và những cố gắng gần đây từ chính phủ mới ở Mỹ?
Củng cố quyền lực
Hitler sử dụng Đạo luật Trao quyền để đình chỉ các quyền tự do dân sự, loại bỏ phe đối lập chính trị và thiết lập nhà nước độc đảng. Ông ta bãi bỏ quyền lực của các bang và cấm các đảng và tổ chức chính trị không phải Quốc xã ở Đức.
Về củng cố quyền lực hành pháp ở Mỹ hiện nay, chính phủ đang tìm cách mở rộng đáng kể quyền lực của tổng thống và cải tổ chính phủ liên bang. Chính quyền đặt toàn bộ ngành hành pháp dưới sự kiểm soát trực tiếp của tổng thống, loại bỏ tính độc lập của các cơ quan như Bộ Tư Pháp, Cơ quan Điều Tra Liên Bang (FBI), Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC), và Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC).
Chính quyền thực hiện cách diễn giải gây tranh cãi về lý thuyết hành pháp thống nhất để tập trung quyền kiểm soát lớn hơn vào tổng thống. Chính phủ đang sa thải hàng loạt nhân viên liên bang, đặc biệt là ở các vị trí lãnh đạo, để thay thế bằng những người trung thành với ý thức hệ của tổng thống.
Chính quyền đang làm suy yếu cơ chế kiểm soát và cân bằng giữa các ngành hành pháp, lập pháp và tòa án. Họ cũng đang làm việc để phá vỡ các cơ chế kiểm soát và cân bằng hiện có theo nhiều cách khác nhau. Ví dụ như thanh lọc công chức và áp đặt các bài kiểm tra lòng trung thành của nhân viên liên bang với tổng thống. Họ đang chính trị hóa các cơ quan thực thi pháp luật như Bộ Tư Pháp, Cơ quan Điều Tra Liên Bang để có khả năng nhắm vào đối thủ chính trị. Đồng thời, họ đang lợi dụng quyền lực hành pháp để can thiệp vào các cuộc bầu cử và quy trình bỏ phiếu.
Để trấn áp các phe đối lập và các quyền tự do dân sự, chính quyền đang triển khai những dự án có thể xâm phạm quyền tự do dân sự và nhắm vào các nhóm cụ thể, như trục xuất hàng loạt và đột kích vào các cộng đồng nhập cư, vi phạm quyền tự do báo chí và biểu tình. Họ cũng đang cố gắng hạn chế nghiêm trọng quyền tiếp cận bỏ phiếu và có khả năng tước quyền bầu cử của hàng triệu cử tri.
Quy mô và phạm vi của cố gắng cũng cố quyền lực cho thấy một nỗ lực có hệ thống nhằm cải tổ chính phủ Hoa Kỳ theo những cách có thể thay đổi đáng kể sự cân bằng quyền lực giữa các nhánh của hệ thống quản trị liên bang và đe dọa các chuẩn mực dân chủ.
Đồng bộ hóa (Gleichschaltung)
Đảng Quốc xã thực hiện quá trình “phối hợp” để đưa mọi khía cạnh của xã hội phù hợp với lý tưởng Quốc xã. Điều này bao gồm sa thải các công chức bị nghi ngờ về mặt chính trị và người Do Thái, thay thế các công đoàn bằng Mặt trận Lao động Đức (Deutsche Arbeitsfront), và tiến hành “thanh lọc” văn hóa và khoa học.
Về sa thải người làm, chính quyền ở Mỹ đang sa thải hàng loạt nhân viên liên bang, đặc biệt là ở các vị trí lãnh đạo, để thay thế bằng những người trung thành với ý thức hệ của tổng thống. Điều này tương tự với việc Đức Quốc xã loại bỏ các công chức bị nghi ngờ về mặt chính trị.
Về tập trung quyền lực, các hành động điều hành của tổng thống gần đây nhằm vào việc xem xét và tái cơ cấu Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ – USAID, một cơ quan với truyền thống điều hành độc lập chịu trách nhiệm quản lý viện trợ nước ngoài và hỗ trợ phát triển, thay mặt cho chính phủ Hoa Kỳ. Chính quyền đình chỉ hoặc loại bỏ các chương trình, đóng cửa các phái bộ và giảm lực lượng lao động của Cơ quan USAID. Việc tập trung hóa quyền kiểm soát này giống với một số khía cạnh của chương trình Đồng bộ hóa của Đức Quốc Xã.
Về điều chỉnh ý thức hệ, tổng thống đã ban hành một sắc lệnh hành pháp để chấm dứt các chương trình Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập (DEI) trong các cơ quan chính phủ, mô tả chúng là “các chương trình phân biệt đối xử bất hợp pháp và vô đạo đức”. Điều này phản ánh nỗ lực điều chỉnh các chính sách của chính phủ theo một quan điểm ý thức hệ cụ thể đúng với sở thích của tổng thống.
Về giảm bớt bộ máy liên bang, một sắc lệnh hành pháp gần đây nhằm giảm quy mô của chính phủ liên bang. Điều này có thể được sử dụng để loại bỏ phe đối lập và hợp lý hóa quyền kiểm soát của tổng thống.
Về ảnh hưởng văn hóa và khoa học, chính quyền đang hợp nhất các cơ quan kinh tế như Cục Thống kê Lao động, có khả năng ảnh hưởng đến việc sản xuất và phổ biến dữ liệu kinh tế quan trọng. Điều này có thể được xem là nỗ lực kiểm soát luồng thông tin, tương tự như việc “thanh lọc” của Đức Quốc xã trong lĩnh vực văn hóa và khoa học.
Về tập trung hóa các cơ quan, chính phủ đang mở rộng quyền lực của tổng thống và cải tổ các cơ quan liên bang, đặt chúng dưới sự kiểm soát trực tiếp của tổng thống. Điều này phản ánh chiến lược của Đức Quốc xã trong việc tập trung quyền lực dưới sự kiểm soát của đảng Quốc Xã.
Mặc dù những hành động ban đầu của tổng thống Mỹ không đạt đến mức độ cực đoan của chương trình Đồng bộ hóa Gleichschaltung của Đức Quốc xã, chúng thể hiện nỗ lực phối hợp nhằm điều chỉnh các thể chế và chính sách của chính phủ theo một tầm nhìn ý thức hệ cụ thể, gây lo ngại về khả năng xói mòn các chuẩn mực và thể chế dân chủ ở Hoa Kỳ.
Ý thức hệ chủng tộc
Hitler tìm cách thực hiện tầm nhìn Quốc xã về bất bình đẳng chủng tộc, tôn vinh “chủng tộc Aryan” là ưu việt. Ông ta nhắm đến việc loại bỏ người Do Thái khỏi xã hội Đức.
Có những diễn biến đáng lo ngại phản ánh các yếu tố của bất bình đẳng chủng tộc ở Mỹ hiện nay. Về xóa bỏ các sáng kiến đa dạng, chính quyền mới đã ban hành sắc lệnh chấm dứt các chương trình Đa dạng, Công bằng và Hòa nhập trong các cơ quan chính phủ. Hành động này có thể đảo ngược tiến bộ đã đạt được trong việc giải quyết bất bình đẳng chủng tộc có hệ thống.
Về định nghĩa lại phân biệt đối xử, có những nỗ lực nhằm diễn giải lại luật dân quyền, có khả năng sử dụng Bộ Tư pháp và Ủy ban Cơ hội Việc làm Bình đẳng để thực thi định nghĩa hẹp hơn về phân biệt đối xử. Việc này có thể gây bất lợi cho các nhóm thiểu số.
Về chính sách giáo dục, chính phủ mới đang làm suy yếu Bộ Giáo dục. Điều này có thể giảm đi việc kiểm soát phân biệt đối xử và hạn chế bảo vệ học sinh da màu. Hơn nữa, chính phủ đã đề xuất việc tăng cường cảnh sát và giam giữ đồng thời giảm tài trợ cho các giải pháp thay thế dựa vào cộng đồng. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến các cộng đồng thiểu số.
Về quyền bầu cử, chính phủ mới đang cải tổ Cục Điều tra Dân số Hoa Kỳ và hình sự hóa một số hành vi liên quan đến bầu cử. Điều này có khả năng làm suy yếu ảnh hưởng chính trị của các cộng đồng thiểu số.
Về công lý môi trường, chính phủ đề xuất đóng cửa Văn phòng Công lý Môi trường. Điều này có thể bỏ qua tình trạng phân biệt chủng tộc môi trường dai dẳng ảnh hưởng đến các cộng đồng người da đen. Các nỗ lực này của chính phủ có thể làm trầm trọng thêm bất bình đẳng chủng tộc và đảo ngược tiến bộ dân quyền ở Hoa Kỳ.
Tham vọng bành trướng
Ở Đức trước Thế chiến II, Đảng Quốc xã hứa hẹn sẽ đưa Đức thoát khỏi cuộc Đại suy thoái và đưa người dân Đức trở lại làm việc. Hitler cam kết khôi phục “vị thế chính đáng” của Đức như một cường quốc thế giới, bao gồm việc tăng cường quân sự và giành lại các lãnh thổ đã mất sau Thế chiến I. Các chương trình như Thanh niên Hitler được thành lập để tạo ra một thế hệ thanh niên Aryan khỏe mạnh và vâng lời. Ngoài ra, Hitler kết hợp vai trò của Tổng thống và Thủ tướng, trở thành lãnh đạo tối cao hay Führer. Hitler buộc quân đội phải tuyên thệ trung thành tuyệt đối với ông ta.
Thông qua những bài học nêu trên, Hitler đã ráng thực hiện việc cải tổ nước Đức theo ý thức hệ Quốc xã, củng cố quyền lực của mình và chuẩn bị cho nước Đức thực hiện các chính sách bành trướng. Bài học lịch sử từ nước Đức chỉ ra những diễn biến đáng lo ngại về những gì đang xảy ra với nhà cầm quyền ở Mỹ đầu năm 2025, như một đoạn phim cũ từ năm 1933 đang được chiếu lại sau hơn 90 năm.
Nguồn:
Người viết đặt một loạt các chủ đề trong bài dựa vào tin tức ở Mỹ hiện nay và lịch sử Đức Quốc Xã, dùng lịch sử như là bài học cho tương lai. Phần tìm kiếm dữ liệu và viết các câu trả lời được làm bởi máy trí tuệ Perplexity.ai. Người viết tổng hợp các câu trả lời và biên tập toàn bài bằng gắn kết các câu trả lời từ máy trí tuệ.
No comments:
Post a Comment