ĐỐI THOẠI

Thỏa thuận khai thác mỏ quặng: Kiev “đưa” Mỹ vào Ukraina ?

Thu Hằng
Đăng ngày: 26/02/2025 - 14:09Sửa đổi ngày: 26/02/2025 - 17:42
RFI

Tổng thống Volodymyr Zelensky có thể đến Washington ngày 28/02/2025, để ký với nguyên thủ Mỹ Donald Trump thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina. Dù không có điều kiện nào về « bảo đảm an ninh » như mong muốn nhưng vô hình chung, Kiev « đưa » Mỹ vào giúp « bảo vệ » lãnh thổ thông qua điều khoản « một nền hòa bình lâu dài, ủng hộ các nỗ lực bảo đảm an ninh cho Ukraina » và Mỹ sẽ phải bảo vệ công ty và lợi ích kinh tế của mình trên thực địa.

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky giới thiệu với cácnhà báo của Reuters bản đồ các nguồn tài nguyên và mục tiêu chiến lược trong một cuộc phỏng vấn, Kiev, Ukraina, ngày 7/2/2025. REUTERS - Valentyn Ogirenko

Khoáng sản Ukraina giúp Mỹ « thoát » Trung Quốc

Đối với tổng thống Trump, đạt được thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina là một « thắng lợi lớn ». Là nước giàu khoáng sản nhưng lại ít được khai thác do chiến tranh từ ba năm qua, Ukraina trở thành giải pháp giúp Mỹ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc, nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất thế giới với trữ lượng 75% thế giới và là đối thủ địa chính trị của tổng thống Trump. Tháng 12/2024, Bắc Kinh đã cấm xuất khẩu nhiều loại đất hiếm sang Mỹ, thay cho việc hạn chế được ban hành năm 2023.

Thực ra, theo AP, cả Mỹ và châu Âu đều tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Theo thẩm định của Mỹ, Ukraina có thể cung cấp đến 50 loại khoáng sản quan trọng, với tổng trữ lượng được báo Washington Post thẩm định vào tháng 08/2022 lên đến 26.000 tỉ đô la.

Ủy Ban Châu Âu xác định Ukraina là nhà cung cấp tiềm năng hơn 20 loại nhiên liệu quan trọng và sẽ giúp tăng cường cho nền kinh tế Liên Âu nếu Ukraina gia nhập khối. Theo nghiên cứu của Viện Nguyên liệu thô quan trọng của Liên Âu (AEI), được trang Conflits trích dẫn ngày 26/02, Ukraina giữ khoảng 7% trữ lượng thế giới về than chì - graphit, 20% trữ lượng của châu Âu về titan, ngoài ra phải kể đến lithium, magan… Tất cả đều quan trọng cho pin điện, linh kiện bán dẫn, quá trình chuyển đổi năng lượng… Ukraina cũng có nhiều mỏ đất hiếm lớn, gồm 17 loại quan trọng được sử đụng sản xuất vũ khí, tua bin gió, linh kiện điện tử…

Nếu một thỏa thuận khai thác khoáng sản được ký tại Washington ngày 28/02, đây cũng có thể coi là một thành công của chính quyền Kiev. Ukraina đã thuyết phục được Mỹ bỏ điều khoản về 500 tỉ đô la mà tổng thống Trump « đòi » trong dự thảo ban đầu vì như vậy « người Ukraina trả nợ đến 10 đời ». Tiếp theo, vô hình chung Kiev « đường đường chính chính » đưa Mỹ vào lãnh thổ Ukraina thông qua thỏa thuận được chính cố vấn an ninh Nhà Trắng Mike Waltz đánh giá « kết nối Mỹ với Ukraina trong tương lai ».

Mỹ sẽ phải bảo đảm an ninh cho doanh nghiệp khai thác khoáng sản ở Ukraina ?

Thực vậy, đa số nguồn đất hiếm, nhiều mỏ titan và kẽm nằm ở miền đông và miền nam Ukraina, tại những khu vực bị Nga chiếm đóng. Kiev gián tiếp để tổng thống Trump hiểu rằng Washington chẳng có lợi khi để nguồn tài nguyên dồi dào và chưa được khai thác như vậy rơi vào tay Matxcơva, chưa kể đến nguồn uranium, nếu Nga tiếp tục tiến trên chiến trường.

Trả lời BBC ngày 25/02, bà Iryna Suprun, tổng giám đốc công ty tư vấn mỏ Geological Investment Group tại Kiev đánh giá việc khai thác khoáng sản vô cùng khó khăn và tốn kém. Các nguồn đầu tư của Mỹ « giúp (Ukraina) tiếp cận được những công nghệ cần cho ngành công nghiệp khai thác mỏ, được cấp vốn. Điều này còn có nghĩa là sẽ có thêm việc làm, nguồn thu thuế và Ukraina sẽ có được thu nhập từ khai thác mỏ ». Cựu thủ tướng Anh Boris Johnson, được BBC trích dẫn, cũng bác cáo buộc thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraina là một « trò lừa đảo » của Mỹ vì « điều mà Ukraina nhận được, đó là cam kết của Mỹ dưới thời tổng thống Trump ủng hộ một Ukraina tự do, chủ quyền và an ninh ».

Cho dù điều kiện Washington « bảo đảm an ninh » được cho là không có trong thỏa thuận nhưng việc các công ty Mỹ, các nhà đầu tư Mỹ có mặt tại Ukraina đã là một bảo đảm an ninh đất nước bị Nga xâm chiếm từ hơn ba năm qua. Washington sẽ không bỏ rơi doanh nghiệp và bảo vệ lợi ích kinh tế của mình trong trường hợp bị tấn công. Và đối với Ukraina, một thỏa thuận như vậy với Mỹ có thể bảo đảm rằng đồng minh quan trọng nhất sẽ không đóng băng hỗ trợ quân sự.

Tuy nhiên, hiện vẫn chưa rõ các điều khoản về an ninh cho các doanh nghiệp Mỹ tham gia khai thác để đối phó với nguy cơ làm việc ở Ukraina, kể cả trong trường hợp ngừng bắn, cũng như thỏa thuận tài chính nào sẽ được thông qua giữa Ukraina và các doanh nghiệp Mỹ. Và cho dù nếu được ký kết, hoạt động khai thác cũng chưa được tiến hành ngay vì Ukraina không có nhiều dữ liệu địa chất do các mỏ nằm rải rác trên khắp lãnh thổ, trong khi các nghiên cứu hiện tại lại không đầy đủ và hiệu quả. Năm 2021, ngành công nghiệp khai khoáng chiếm khoảng 6,1% GDP của Ukraina và 30% hàng xuất khẩu.