Mạnh Kim - Tất cả hỗn loạn này rồi sẽ đến đâu ?mercredi 26 février 2025
Thuymy
CUỘC KHỦNG HOẢNG HIẾN PHÁP
Brendan Nyhan, nhà khoa học chính trị tại Đại học Dartmouth, nói: “Tổng thống đang công khai vi phạm luật pháp và Hiến pháp từng ngày”. Bộ trưởng tư pháp tiểu bang Arizona, Kristin Kay Mayes, nói “Những gì chúng ta chứng kiến hôm nay là một cuộc đảo chính chống lại nền dân chủ Hoa Kỳ”, rằng đất nước này “đang bên bờ vực của một chế độ độc tài” và nước Mỹ “chưa bao giờ ở trong một vị thế nguy hiểm hơn”.
Quốc hội, với phe đa số thuộc về Cộng hòa (GOP), đang nhũn như con chi chi. Không ông nghị GOP nào đủ dũng khí để chống lại Trump và ngăn cản Elon Musk – theo cách như Thượng nghị sĩ John McCain từng làm thời Trump 1.0.
Thượng nghị sĩ Cộng hòa Thom Tillis (North Carolina) thừa nhận rằng những gì chính quyền Trump đang làm là “vi phạm Hiến pháp theo nghĩa chặt chẽ nhất” nhưng… “không ai nên than phiền về điều đó”. Năm 2004, khi tái đắc cử, George W. Bush muốn tư nhân hóa An sinh xã hội; tuy nhiên, chính đảng của ông (GOP) đã dập tắt kế hoạch này. Bây giờ, GOP là con tin của Trump.
Như nhận định trên The Washington Post của Alan Charles Raul (cựu cố vấn Tòa Bạch Ốc thời Tổng thống Ronald Reagan và là chánh cố vấn pháp lý của Văn phòng Quản lý và Ngân sách thời Reagan và George H. W. Bush), cuộc tấn công của DOGE vào toàn bộ hệ thống cấu trúc chính trị Mỹ không chỉ vượt qua các ranh giới thủ tục, mà còn phá vỡ các biện pháp kiểm tra và cân bằng cơ bản của trật tự Hiến pháp.
Những gì DOGE đang làm cho thấy nước Mỹ không còn là quốc gia của thượng tôn pháp luật, và Quốc hội không còn là nơi có thể kiểm soát chi tiêu và thông qua luật để thể hiện vai trò lập pháp.
GOP không dám hó hé. Chưa hẳn họ ủng hộ Trump mà là sợ bị Trump “phá” trong cuộc bầu cử giữa kỳ diễn ra hai năm nữa. Phần mình, Dân chủ tiếp tục lúng túng. Sự xói mòn sự ủng hộ Dân chủ khiến những người ủng hộ trung thành cũng bất mãn.
Một số người đề xuất “khám nghiệm tử thi” để xác định điều gì đã sai - một phản ứng thảm hại trước thực tế rằng mớ hỗn độn hiện tại của Dân chủ là do giới tinh hoa tạo ra. Kết quả cuộc bầu cử năm 2024 là lời phúng điếu cay đắng và phũ phàng trước cái chết đồng thời là hồi chuông cảnh tỉnh, cho thấy Dân chủ cần làm gì và phải làm gì, để vừa sửa sai, vừa vực dậy tìm chỗ đứng trong một thế giới mà họ đã đứng ngoài lề.
TƯ PHÁP ĐANG Ở ĐÂU?
Các giao thức của Hiến pháp không cho phép bất kỳ cơ quan nào (dù được tổng thống ủy quyền) được quyền ra lệnh thay đổi hệ thống mà không có sự chuẩn thuận Quốc hội. Hiến pháp được thiết kế để đưa ra các biện pháp kiểm tra và cân bằng, cũng như phân chia quyền lực lẫn trách nhiệm của các nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp.
Người ta cũng hiểu rằng quyền hạn và nhiệm vụ của từng nhánh sẽ giao thoa với nhau. Tuy nhiên, về cơ bản, tất cả quyền lập pháp đều thuộc về Quốc hội; và quyền hành pháp thuộc về tổng thống. Phần mình, tư pháp sẽ can thiệp khi phạm vi của thẩm quyền chung trở nên phức tạp và các ranh giới Hiến pháp bị vượt qua.
Tư pháp trong thực tế đã ra tay. Hơn 40 vụ kiện được tống đạt gần đây bởi các bộ trưởng tư pháp tiểu bang, công đoàn và các tổ chức phi lợi nhuận đang chống lại Trump. “Tập đoàn” Trump đang phản ứng bằng chiến dịch làm mất uy tín không chỉ những chánh án “phá” họ mà thậm chí cả chính hệ thống tư pháp. Đây là một nỗ lực tạo tiền đề cho việc thách thức Tối Cao Pháp Viện nếu tòa tối cao không đứng về phe họ.
Trump tiếp tục úp mở nhiệm kỳ ba. Nếu điều đó xảy ra, Hiến pháp coi như bị ném vào sọt rác. Có vô số bài báo cho thấy DOGE (cái gọi là “Bộ Hiệu quả Chính phủ”) không chỉ phạm nhiều sai lầm mà còn đưa ra bằng chứng không đủ, thậm chí không có bằng chứng, để chứng minh việc “tát cạn đầm lầy” là “cần thiết và đúng đắn”, kể cả việc (sẽ) xóa sổ Bộ Giáo dục. Vô số bài báo đã viết về chuyện bốc phét tính hiệu quả từ những màn thanh trừng được DOGE thực hiện, kể cả những tờ báo pro-Trump như Wall Street Journal.
Giới khoa học đang hoảng loạn lên tiếng việc cắt ngân sách hàng loạt cơ quan nghiên cứu sẽ khiến Mỹ mất vị thế siêu cường khoa học. Trong bài viết gần 2.000 từ trên Foreign Affairs (7-2-2025), hai tác giả James Goldgeier (giáo sư quan hệ quốc tế tại American University) và Elizabeth N. Saunders (giáo sư chính trị học Columbia University) đặt câu hỏi: “Does DOGE Pose a National Security Risk?”. Trong thực tế, chiến dịch thanh trừng của DOGE “nghe có mùi rất tanh” (“sounds very fishy” – dùng lại đúng từ mà Elon Musk dùng).
Và trong khi nhiều người cho rằng việc cắt giảm ngân sách nhắm vào loạt cơ quan liên bang là “đúng rồi”, ít ai để ý thông tin rằng Trump đã xài 10,7 triệu USD tiền thuế của dân để chơi golf chỉ trong một tháng kể từ ngày nhậm chức.
Không dừng lại ở vấn đề “cắt khối u” trong bộ máy liên bang, có những chuyện chưa bao giờ xảy ra ở một nước như Mỹ lại đang xảy ra. Trung tuần tháng 2-2025, diễn viên Julianne Moore choáng váng khi biết quyển sách thiếu nhi của cô, “Freckleface Strawberry”, đang bị “án treo” không thể đưa vào các thư viện vì nó “cần được kiểm duyệt dựa theo một sắc lệnh hành pháp của tổng thống”.
Moore nói: “Đó là cuốn sách tôi viết cho các con tôi và những đứa trẻ khác để nhắc rằng tất cả chúng ta đều gặp khó khăn nhưng rồi cuối cùng sẽ đoàn kết bên nhau nhờ cộng đồng và lòng bác ái”. Julianne Moore (từng đoạt Oscar) nói thêm: “Tôi thực sự đau buồn và chưa bao giờ nghĩ rằng mình sẽ chứng kiến điều này ở một đất nước mà quyền tự do ngôn luận và biểu đạt là quyền hiến định”.
“NGÀY MỚI” NÀO SANG TRANG?
Dòng thời sự ào ạt đang diễn ra không chỉ nhiều đến mức ngộp thở mà còn với tốc độ nhanh chóng mặt. Mọi người đang trở thành nhân chứng của một thời cuộc không bình thường, khi đạo đức bị dìm xuống bùn, sự xu nịnh lên ngôi, sự dối trá được tôn sùng, sự sùng bái mông muội như thời Trung cổ trở nên tràn lan và sự chia rẽ chưa bao giờ nghiêm trọng đến vậy.
Suốt chiều dài lịch sử và theo nghĩa đen, máu đã đổ nhiều lần trên một nước Mỹ chưa bao giờ ngừng tranh đấu để có được tự do và bình đẳng. Nước Mỹ trải qua vô số lần biến động kinh khủng, như thể chết đi rồi sống lại, hủy diệt và tái sinh. Mỹ luôn vật lộn với các cuộc tranh cử, luôn cãi nhau sửa luật, luôn cố bảo vệ Hiến pháp và giới think tank không bao giờ ngừng lo lắng trước vận mệnh quốc gia. Có lẽ không có quốc gia nào mà người Mỹ “chửi” người Mỹ nhiều như nước Mỹ. Lần này, cuộc thử thách dân chủ của Mỹ là nghiêm trọng nhất lịch sử hiện đại nước này.
Bất kỳ đế quốc nào cũng có ngày suy tàn. La Mã tàn lụi một phần bởi Nero. Nước Đức bá chủ châu Âu cũng chết bởi Hitler. Đọc lại “The Rise and Fall of the Great Empires” của Andrew Taylor sẽ thấy rõ hơn. Cái chết của một đế quốc thường đến từ bên trong chính nó, đặc biệt khi sự độc tài chiếm lĩnh cai trị tuyệt đối.
Nước Mỹ đang gồng lên chống lại điều đó. Từ sau sự kiện 11/9, báo chí chưa bao giờ làm việc hết công suất như lần này. Họ thể hiện quyết liệt vai trò và trách nhiệm của mình, kể việc chuẩn bị tất cả biện pháp pháp lý để chống lại kế hoạch bịt miệng truyền thông tự do.
Lá phiếu Mỹ phụ thuộc nhiều vào cảm xúc và tâm lý. Dân Mỹ mau quên và rất dễ thay đổi bởi những ảnh hưởng trực tiếp từ đời sống. Chính lạm phát đã khiến Dân chủ đại bại trong mùa bầu cử 2024, đặc biệt khi Kamala Harris gần như không đưa ra ý tưởng gì cho chính sách “hậu Biden” mà cứ lặp đi lặp lại slogan rỗng tuếch “we’re not going back”.
Dù vậy, việc Trump thắng với 77.302.580 phiếu phổ thông (và 312 phiếu đại cử tri) vẫn không cách biệt quá xa so với 75.017.613 phiếu phổ thông của Kamala (226 phiếu đại cử tri). Chênh lệch trong Quốc hội cũng không đáng kể. Trong Hạ viện, GOP đang chiếm 220 ghế, chỉ nhiều hơn Dân chủ năm ghế. Ở Thượng viện, GOP có 53 ghế và Dân chủ 47 ghế. Tỉ lệ này có thể thay đổi khá dễ dàng.
“Một nửa nước Mỹ” mà Trump không chinh phục được có giá trị và ý nghĩa rất khác biệt so với “90 % ủng hộ” trong các cuộc bầu cử phi dân chủ ở một số nước. “Một nửa nước Mỹ” là một khái niệm cực kỳ lớn. Hàng loạt cuộc biểu tình chống Trump đã diễn ra trên toàn quốc suốt một tháng qua. “Một nửa nước Mỹ” lần này có giúp cân bằng lại sự lệch lạc mất phương hướng hiện tại?
Lịch sử chính trị Mỹ chưa từng có bất kỳ thường dân nào được trao quyền hạn gần như tuyệt đối để thao túng gần như tất cả cơ quan liên bang như Elon Musk. Đây là hành vi vi hiến nghiêm trọng nhất lịch sử hiện đại Mỹ.
Điều đang được quan sát nữa không chỉ là những gì xảy ra trong Nhà Trắng, mà còn là diễn biến tâm lý của người dân – những người có thể không thuộc nội dung Hiến pháp, nhưng họ “đánh giá” thời cuộc một cách rất thực tế bằng việc nhìn vào sự biến động của giá trứng và giá xăng.
Trump và “Tổng thống” Elon Musk đang áp dụng chiến thuật tốc độ tên lửa trong việc đập phá để đẩy nhanh tham vọng hình thành tập đoàn “đầu sỏ” (oligarch) độc quyền cai trị; củng cố và phát triển “giáo phái MAGA” như là thế lực áp đảo giúp càn quét tất cả các cuộc bầu cử tương lai.
Những gì được soạn trong Project 2025 (tên chính thức: “Mandate for Leadership: The Conservative Promise”, 920 trang) đang được lôi ra dùng, kể cả chính sách đối ngoại sử dụng chiến lược “ngoại giao nanh nọc” để đàn áp đồng minh truyền thống trong khi xây dựng liên minh mới với kẻ thù cũ.
Chưa đầy một tháng, diện mạo ngoại giao Mỹ đã lộ ra. Kremlin thở phào. Tưởng hổ báo nhưng hóa ra là mèo. Bắc Kinh cũng nhẹ nhõm. Trump có thể “đánh” Trung Quốc bằng đòn thuế quan, nhưng Trump đang “giúp” Tập Cận Bình phá hoại thể chế Mỹ từ bên trong lòng nước Mỹ.
Mọi thứ đang hỗn loạn và hoảng loạn. Trump và Musk tiếp tục dựng nên những “kẻ thù của nhân dân”. Tín đồ MAGA luôn tin vào điều này. Gây rúng động xã hội và tạo ra sợ hãi đang là chiến thuật – một bài bản vốn là “tuyệt kỹ” của Tập Cận Bình và Vladimir Putin. Mục đích tối thượng của Trump-Musk là bẻ gãy lần lượt những trụ cột chống đỡ nền dân chủ, kể cả trụ cột quan trọng nhất là Hiến pháp.
Đây là thời khắc tiệm cận một sự lật trang. Sang trang nào thì phụ thuộc vào “trở mình” đối kháng của người Mỹ, nhưng chắc chắn không phải là “Golden Age” - như Trump nói.
MẠNH KIM 26.02.2025
Đại bàng Mỹ còn bay xa đến đâu? (Ảnh: MK)
No comments:
Post a Comment