ĐỐI THOẠI

Trump ủng hộ đàm phán phi hạt nhân hóa với Nga và Trung Quốc, làm dấy lên hy vọng
VOA News
01/02/2025
VOA

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump.

Xem bình luận (2)

Những người cổ súy việc kiểm soát vũ khí hạt nhân đang hy vọng những lời ủng hộ mới của Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đối với phi hạt nhân hóa sẽ dẫn đến các cuộc đàm phán với Nga và Trung Quốc về cắt giảm vũ khí.

Các cuộc đàm phán của Hoa Kỳ với Nga và Trung Quốc về phi hạt nhân hóa và các thỏa thuận cuối cùng là “hoàn toàn có thể”, theo ông Trump, người đã phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới một tuần trước tại Davos, Thụy Sĩ.

“Một lượng tiền khổng lồ đang được chi cho [vũ khí] hạt nhân, và khả năng hủy diệt là điều mà chúng ta thậm chí không muốn nói đến vì không muốn nghe”, ông nói.

Ông Trump lưu ý rằng trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông đã thảo luận về chủ đề này với Tổng thống Nga Vladimir Putin.

“Chúng tôi đã nói về phi hạt nhân hóa hai nước của chúng tôi, và Trung Quốc sẽ tham gia”, theo ông Trump. “Tổng thống Putin thực sự thích ý tưởng cắt giảm [vũ khí] hạt nhân, và tôi nghĩ cả thế giới — chúng ta sẽ khiến họ làm theo.”

Chỉ vài tháng trước khi rời nhiệm sở, cựu Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden đã gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại hội nghị thượng đỉnh APEC ở Peru, nơi cả hai đều nhất trí rằng các quyết định liên quan đến việc sử dụng vũ khí hạt nhân phải nằm trong tầm kiểm soát của con người. Sự đồng thuận đó được coi là một bước đi tích cực sau khi Trung Quốc, bốn tháng trước đó, đã đình chỉ các cuộc đàm phán kiểm soát vũ khí hạt nhân với Washington để phản đối việc Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan.

Nỗi kinh hoàng của các cuộc tấn công hạt nhân lần đầu tiên trở nên rõ ràng với nhiều người trên thế giới thông qua các tạp chí ở phương Tây, nơi in ảnh những người sống sót bị bỏng do phóng xạ sau cuộc tấn công nguyên tử của Hoa Kỳ vào hai thành phố của Nhật Bản năm 1945 để kết thúc Thế chiến II. Trong những năm tiếp theo trong Chiến tranh Lạnh, các bộ phim của chính phủ Hoa Kỳ đã ghi lại sức mạnh hủy diệt của các vụ nổ thử nghiệm ở sa mạc Nevada, cuối cùng đã thúc đẩy các cuộc biểu tình công khai để “cấm bom” và ngoại giao để giảm hoặc loại bỏ tất cả vũ khí hạt nhân.

Một bước đột phá lớn đã diễn ra vào năm 1987 với Hiệp ước về Lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) giữa Hoa Kỳ và Liên Xô. Hiệp ước này có hiệu lực hoàn toàn vào năm sau. Đến năm 1991, gần 2.700 phi đạn đã bị tháo dỡ. Đó là lần đầu tiên hai siêu cường hạt nhân đạt được mục tiêu cắt giảm vũ khí như vậy thay vì chỉ hạn chế sự phát triển của chúng.

Trong những năm qua, Hoa Kỳ và Nga đã mất đi thế độc quyền về vũ khí hạt nhân. Hiện tại, chín quốc gia có kho vũ khí hạt nhân, mặc dù Israel chưa bao giờ thừa nhận sở hữu loại vũ khí này.

Hoa Kỳ và Nga mỗi nước có hơn 5.000 đầu đạn hạt nhân — chiếm 90% tổng số vũ khí hạt nhân của thế giới. Theo những người ủng hộ kiểm soát vũ khí, tổng lực lượng vũ khí hạt nhân của tất cả các quốc gia trên toàn cầu có thể phá hủy thế giới gấp nhiều lần.

Hiệp ước cắt giảm vũ khí chiến lược mới (START) hiện tại, được ký kết vào năm 2010 bởi Tổng thống Hoa Kỳ Barack Obama và Tổng thống Nga Dmitry Medvedev, đặt ra giới hạn về số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược và hệ thống phóng, đồng thời bao gồm cả việc kiểm tra tại chỗ và trao đổi dữ liệu để kiểm chứng.

Theo ông Xiaodon Liang, nhà phân tích cấp cao về chính sách vũ khí hạt nhân và giải trừ quân bị tại Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí, hiệp ước này sẽ hết hạn vào đầu tháng 2 năm 2026, điều này làm tăng thêm tính cấp thiết cho lời kêu gọi đàm phán của ông Trump với Nga và Trung Quốc.

“Và vì thế, vấn đề này phải được đưa lên hàng đầu trong chương trình nghị sự, và việc có tín hiệu cho thấy tổng thống quan tâm đến vấn đề này và suy nghĩ về nó là rất tích cực”, ông Liang nói với VOA.

Vì một thỏa thuận chính thức, toàn diện có thể mất nhiều năm để đàm phán — có thể kéo dài hơn bốn năm nhiệm kỳ tổng thống thứ hai của ông Trump — ông Liang đề nghị tổng thống Hoa Kỳ cân nhắc một “thỏa thuận hành pháp” với ông Putin, một sự đồng thuận không chính thức hoặc một loạt các bước đơn phương để tiếp tục tuân thủ các con số trong hiệp ước START mới trong một thời gian không xác định.

“Đó sẽ là một yếu tố ổn định trong mối quan hệ song phương quan trọng này”, ông Liang nói thêm.

Có những nhà phân tích ủng hộ một chiến thuật hung hăng hơn.

Ông Trump nên cân nhắc ra lệnh nối lại các cuộc thử hạt nhân để chứng minh với các đối thủ của Hoa Kỳ rằng kho vũ khí hủy diệt hàng loạt của Hoa Kỳ vẫn còn khả thi và như một hành động quyết tâm, ông Robert Peters, một nghiên cứu viên tại Heritage Foundation, một tổ chức nghiên cứu bảo thủ được coi là có ảnh hưởng chủ đạo đến các chính sách của chính quyền Trump, viết.

Ông Peters cũng cho rằng ông Trump có thể muốn rút khỏi Hiệp ước Cấm thử hạt nhân năm 1963 được ký kết với Moscow và “tiến hành một cuộc thử nghiệm trên mặt đất tại Cơ sở An ninh Quốc gia Nevada hoặc ở Thái Bình Dương trên vùng biển mở, nơi có thể giảm thiểu bụi phóng xạ hạt nhân”, để ngăn chặn các động thái leo thang của đối thủ đối với Hoa Kỳ.

Heritage Foundation không hồi đáp yêu cầu của VOA xin phỏng vấn ông Peters.

Moscow không được biết là đã tiến hành bất kỳ loại thử nghiệm nào gây ra phản ứng dây chuyền hạt nhân, được gọi là rất quan trọng, kể từ năm 1990. Hai năm sau, Hoa Kỳ tuyên bố sẽ không thử vũ khí hạt nhân nữa, mặc dù các cuộc mô phỏng chưa đạt tới hạn vẫn tiếp tục. Các quốc gia hạt nhân khác đã làm theo ngoại trừ Triều Tiên, quốc gia gần đây nhất đã kích hoạt một vụ nổ thử hạt nhân vào năm 2017.

Kim “Đồng hồ Ngày tận thế” hôm 28/1 đã được dịch chuyển lên một giây, tức còn 89 giây trước nửa đêm, nhằm báo hiệu mối nguy hiểm từ vũ khí hủy diệt hàng loạt và các mối đe dọa hiện hữu khác.

“Chúng tôi chỉnh đồng hồ gần hơn với nửa đêm vì chúng tôi không thấy tiến triển tích cực nào trong các thách thức toàn cầu mà chúng tôi phải đối mặt, bao gồm rủi ro hạt nhân, biến đổi khí hậu, các mối đe dọa sinh học và những tiến bộ trong công nghệ đột phá”, ông Daniel Holz, giáo sư vật lý tại Đại học Chicago, cho biết ngay sau khi kim của chiếc đồng hồ năm nay được công bố tại Viện Hòa bình Hoa Kỳ.

Trong khi Đồng hồ Ngày tận thế chỉ mang tính biểu tượng, ông Liang tại Hiệp hội Kiểm soát Vũ khí coi đây là một nghi lễ quan trọng hàng năm nêu bật những rủi ro đối với người Mỹ và mọi người khác do kho vũ khí hạt nhân của thế giới gây ra.

“Đây là một công cụ hữu ích để thu hút sự chú ý của nhiều người hơn, và bạn không thể đổ lỗi cho người Mỹ vì họ còn quá nhiều vấn đề khác phải giải quyết. Và việc có [chiếc đồng hồ] này để nhắc nhở, theo tôi, là một công cụ truyền thông hiệu quả”, ông Liang nói.

Tại lễ trao Đồng hồ Ngày tận thế, VOA đã hỏi cựu Tổng thống Colombia và người đoạt giải Nobel Juan Manuel Santos rằng ông coi rào cản lớn nhất đối với ông Trump, ông Putin và ông Tập Cận Bình trong việc đạt được tiến triển về phi hạt nhân hóa là gì.

“Theo quan điểm của tôi, thách thức lớn nhất là họ phải hiểu rằng họ nên ngồi lại và thảo luận về cách ba người có thể đưa ra quyết định để cứu đất nước của họ và toàn thế giới”, ông cho biết.

Đã nhiều năm trôi qua kể từ khi Hoa Kỳ tham gia vào bất kỳ cuộc đàm phán phi hạt nhân hóa nào. Các cuộc đàm phán cấp làm việc vào năm 2019 tại Thụy Điển giữa chính quyền Trump đầu tiên và các quan chức Triều Tiên đã không đạt được bất kỳ thỏa thuận nào, với nhà đàm phán chính của Bình Nhưỡng, Kim Myong Gil, nói với các phóng viên rằng người Mỹ đã đưa ra kỳ vọng bằng những lời hứa về sự linh hoạt nhưng sẽ không “từ bỏ quan điểm và thái độ cũ của họ”.

Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao vào thời điểm đó, Morgan Ortagus, cho biết trong một tuyên bố rằng không thể mong đợi hai nước “vượt qua di sản của 70 năm chiến tranh và thù địch trên Bán đảo Triều Tiên chỉ trong một ngày thứ Bảy”, nhưng những vấn đề quan trọng như vậy “đòi hỏi một cam kết mạnh mẽ từ cả hai nước. Hoa Kỳ có cam kết đó”.