lundi 16 décembre 2024
Thuymy
Hôm trước đó, lãnh tụ tối cao, nhân vật số 1 của chế độ, giáo chủ Ali Khamenei khẳng định sự sụp đổ của đồng minh Bachar Al Assad không làm Teheran yếu đi. Nhưng như thường lệ, thực tế rốt cuộc đã hiển hiện, vào lúc chính trị Iran có diễn biến quan trọng kể từ khi nước Cộng Hòa Hồi giáo được thành lập năm 1979.
Là đồng minh Ả Rập duy nhất của Iran, Syria của Assad là điểm trung chuyển bắt buộc để vũ khí Iran được đưa sang Hezbollah tại Liban, « viên ngọc trên vương miện » mà Iran đã dày công xây dựng trong 40 năm để tự bảo vệ trước các kẻ thù Israel, Mỹ, Ả Rập...Cho đến khi Nhà nước Do Thái trảm hẳn phong trào Shia ở Liban cả về chính trị lẫn quân sự trong những tháng gần đây.
Thêm vào việc Hamas, đồng minh khác của Iran ở Trung Đông đã bị yếu đi, sự kiện mất Syria là thất bại đau đớn cho Teheran, vốn đã đầu tư ồ ạt về mặt chính trị, quân sự và kinh tế. Trước khi Assad sụp đổ, một nhà ngoại giao Ả Rập thổ lộ với Le Figaro : « Chúng tôi đã đếm được 126 hợp đồng giữa Iran và Syria ». Trong 12 năm can thiệp để cứu Bachar Al Assad, Iran đã đổ vào Syria khoảng 30 đến 50 tỉ đô la. Một sự đầu tư ồ ạt, bị đa số người Iran chỉ trích, khi kinh tế đang sa sút trầm trọng.
« Chúng tôi có món nợ lịch sử với Syria, quốc gia Ả Rập duy nhất đã trợ giúp chúng tôi trong 8 năm chiến tranh mà Irak của Saddam Hussein đã áp đặt năm 1980 ». Mohsen Rezaï, thủ lãnh quyền lực của Vệ binh Cách mạng từ 1983 đến 1997 đã nói với Le Figaro như vậy hồi năm 2015. Để trả món nợ này và bảo vệ lợi ích của mình, năm 2012, Qassem Soleimani, chỉ huy lực lượng Force al-Qods, nhánh vũ trang của Iran ở nước ngoài, và Hassan Nasrallah, thủ lãnh Hezbollah, thuyết phục Ali Khamenei nên tiếp ứng nhà độc tài Syria đang bị các phe đối lập đe dọa.
Kênh bí mật giữa Damas và Israel
Cặp này không còn tồn tại trên cõi đời nữa : Soleimani bị Hoa Kỳ tiêu diệt năm 2020 tại Bagdad, và Nasrallah đã chết vào mùa thu rồi dưới 80 tấn bom của Israel ở Beyrouth. Hai cột trụ của « trục kháng chiến Iran » mà chế độ Hồi giáo cố gắng xây dựng nhằm chống lại Israel và Hoa Kỳ, cũng đổ sụp.
Tại Syria, hàng ngàn quân Hezbollah, được các cố vấn Iran và dân quân Shia của Irak và Afghanistan trợ thủ, trước hết giúp Assad chiến thắng tạm thời phe đối lập trên mặt đất. Còn trên không, các phi cơ Nga oanh tạc phe nổi dậy, làm thiệt mạng hàng ngàn thường dân. Nhưng liên minh giữa phe Shia sùng đạo của Iran với lực lượng Alaouite ít quan tâm đến cầu nguyện và có đồng lương chết đói, giống như một cuộc hôn nhân sắp đặt hơn là vì tình yêu.
Năm 2021, nhà lãnh đạo một quốc gia Ả Rập nói với Le Figaro : « Khi tôi từ Damas đến Beyrouth gặp Hassan Nasrallah, tôi được hộ tống bởi tình báo Syria. Họ tươi cười khen ngợi khi cho tôi xem các vị trí của Hezbollah bị Israel tấn công ».
Vài ngày sau khi nhà độc tài bị lật đổ, những bí mật đầu tiên bắt đầu xuất hiện từ kho lưu trữ chính thức. Được trang Newslines tiết lộ, hoàn toàn bác bỏ quan điểm chống Israel của chính quyền cũ, chúng liên quan đến một kênh liên lạc bí mật giữa Damas và Israel, chủ yếu là một thông điệp từ Israel yêu cầu Assad ghìm lại việc Iran xâm nhập vào Syria. Sự hợp tác bí mật này lên đến mức chia sẻ thông tin tình báo với Israel về vị trí các mục tiêu Iran ở Syria.
Những đồng đô la từ dầu lửa
Trong những điều kiện đó, người ta càng hiểu vì sao những năm gần đây Iran càng bực tức trước Assad. Sau những đợt trả đũa hàng loạt của Israel vào phe Palestine ở Gaza sau vụ tấn công khủng bố của Hamas hôm 07/10/2023, sự im lặng của Syria khiến Teheran tức tối. Bất bình càng tăng thêm khi Assad chỉ phản ứng tối thiểu khi Nasrallah bị trừ khử cuối tháng Chín.
Vì trong thời gian đó, Assad đã ve vãn các nước Ả Rập vùng Vịnh. Những nước này đòi ông ta giữ khoảng cách với Iran để đổi lấy những đồng đô la dầu lửa nhằm tái thiết đất nước hầu như đã rệu rã sau 13 năm nội chiến. Để thu hút họ, Assad hạn chế hoạt động của các nhóm Iran, không cho đến gần cao nguyên Golan do Israel chiếm đóng.
Cách đây hai tuần, phe nổi dậy chiếm dễ dàng Aleppo rồi Hama, Iran nhận thấy thế yếu của Assad, vẫn làm ngơ trước lời kêu gọi cứu giúp của ông ta. Được gởi tới Homs, vài trăm quân Hezbollah rút đi trước khi quân nổi dậy đến. Còn các dân quân Irak thân Iran, nếu từ Irak tiến sang Syria sẽ có nguy cơ bị Israel oanh tạc. Iran không nhúc nhích.
Teheran đã mất lòng tin nơi Assad - các nguồn tin Iran nói với Financial Times ngay sau khi ông ta bị lật đổ. Thay vì là một lá bài trong trò chơi của Iran, Assad trở nên một gánh nặng cho Teheran, vốn không chờ đợi một sự sụp đổ nhanh chóng đến như vậy. Một sự lật đổ cho thấy thất bại của chính sách ủy nhiệm được cặp Soleimani-Nasrallah lập ra trong máu lửa.
« Trục kháng chiến » nay còn lại gì ? Các dân quân Shia ở Irak mà đa số chỉ huy không muốn trợ giúp Assad, phe nổi dậy Houthi ở Yemen, và Hezbollah đang trong thời kỳ dưỡng thương...Một tàn tích thảm hại.
Hossein Salami, thủ lãnh Vệ binh Cách mạng nhìn nhận « Iran đành phải thích ứng về chiến lược ». Theo một số nguồn tin, Iran bắt đầu tiếp xúc với chính quyền mới ở Syria với hy vọng vẫn còn ảnh hưởng. Cho dù Israel đã làm yếu đi hẳn « trục » này của Iran, Nhà nước Do Thái không tin là nó sẽ biến mất. Giống như ở Irak năm 2003, Iran có thể lợi dụng tình trạng hỗn loạn để kích động các nạn nhân của một công cuộc tái thiết phức tạp. Nhưng trước hết Teheran phải tiêu hóa được vụ sụp đổ của người đồng minh không ngoan ngoãn.
No comments:
Post a Comment