ĐỐI THOẠI

VNTB – Định hình Học thuyết Trump-Rubio: Tác động đến Chính sách Đối ngoại của Hoa Kỳ trong Trật tự Thế giới Mới
Vũ Đức Khanh
12.12.2024 8:50
VNThoibao

(VNTB) – Học thuyết Trump-Rubio, được đặc trưng bởi ngoại giao giao dịch, nhiệt huyết ý thức hệ, và chủ nghĩa “Nước Mỹ trên hết,” mang lại cả cơ hội và rủi ro trong một thế giới đa cực.

Việc Donald Trump tái đắc cử Tổng thống vào năm 2024 và việc ông bổ nhiệm Thượng nghị sĩ Marco Rubio làm Ngoại trưởng báo hiệu một sự thay đổi sâu sắc trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Với trọng tâm là nghị trình chống xã hội chủ nghĩa, chính quyền này dự kiến sẽ định hình lại mối quan hệ với các quốc gia quan trọng như Trung Quốc, Nga, Cuba và Việt Nam, đồng thời xem xét lại các cam kết của Hoa Kỳ với NATO và châu Mỹ. Học thuyết Trump-Rubio, được đặc trưng bởi ngoại giao giao dịch, nhiệt huyết ý thức hệ, và chủ nghĩa “Nước Mỹ trên hết,” mang lại cả cơ hội và rủi ro trong một thế giới đa cực.

1. Học thuyết Trump-Rubio trong Cạnh tranh giữa các Cường quốc: Trung Quốc và Nga

1.1. Trung Quốc: Từ Chiến tranh Thương mại đến Tách rời Chiến lược

Dưới thời Trump 1.0, mối quan hệ Mỹ-Trung đã trải qua sự điều chỉnh mạnh mẽ, được định nghĩa bởi chiến tranh thương mại và sự tách rời công nghệ. Trong nhiệm kỳ thứ hai, chiến lược của Trump có khả năng leo thang với sự hậu thuẫn của Rubio, người thúc đẩy sự đồng thuận lưỡng đảng chống lại chủ nghĩa độc tài của Bắc Kinh. Các chính sách có thể bao gồm:

• Kiềm chế kinh tế: Mở rộng thuế quan và hạn chế đối với các công ty công nghệ Trung Quốc, đồng thời khuyến khích các công ty Mỹ di dời chuỗi cung ứng sang các đồng minh.

• Khẳng định quân sự: Tăng cường các liên minh tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, đặc biệt với Nhật Bản, Úc và Ấn Độ, để đối phó với tham vọng của Trung Quốc tại Biển Đông và Đài Loan.

• Phản ứng của Trung Quốc đối với việc Trump tái đắc cử khá thận trọng nhưng kiên quyết, với việc Bắc Kinh có thể tăng cường Sáng kiến Vành đai và Con đường và củng cố quan hệ với Nga để đối phó với áp lực từ Hoa Kỳ.

1.2. Nga: Mơ hồ Chiến lược hay Nhượng bộ Chiến thuật?

Mối quan hệ giữa Trump và Putin luôn là đề tài gây nhiều suy đoán. Lời hứa chấm dứt chiến tranh Nga-Ukraine “trong vòng 24 giờ” của Trump đặt ra câu hỏi về khả năng ông sẽ gây áp lực buộc Ukraine nhượng bộ lãnh thổ. Cách tiếp cận này có thể làm giảm leo thang xung đột nhưng lại có nguy cơ khuyến khích Moscow và làm suy yếu uy tín của Hoa Kỳ ở châu Âu.

• Lựa chọn của Zelensky: Ukraine đối mặt với áp lực ngày càng lớn để đạt được hòa bình nhưng lo ngại trở thành con tốt trong bàn cờ địa chính trị, giống như Việt Nam vào năm 1975.

• Vai trò của Rubio: Rubio có thể đóng vai trò cân bằng, kiềm chế các nhượng bộ rõ ràng để không làm tổn hại đến lợi ích của Hoa Kỳ.

2. Châu Mỹ: Tập trung mới vào Chống Chủ nghĩa Xã hội và An ninh Kinh tế

2.1. Cuba: Sứ mệnh Cá nhân của Rubio

Là một người Mỹ gốc Cuba với quan điểm chống cộng sản mạnh mẽ, Rubio dự kiến sẽ dẫn đầu một chính sách cứng rắn đối với Havana. Các sáng kiến chính có thể bao gồm:

• Cấm vận và cô lập: Thắt chặt cấm vận và cắt đứt Cuba khỏi các hệ thống tài chính khu vực.

• Hỗ trợ phe đối lập: Hỗ trợ các phong trào ủng hộ dân chủ thông qua tài trợ và tiếp cận công nghệ.

Cách tiếp cận này phù hợp với tầm nhìn của Rubio nhưng có nguy cơ làm xa lánh các đồng minh ở Mỹ Latinh, những người ủng hộ đối thoại với Cuba.

2.2. Canada và Mexico: Thử thách của Chủ nghĩa “Nước Mỹ trên hết”

Thông báo áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico của Trump nhấn mạnh quan điểm giao dịch của ông. Trong khi nhằm thúc đẩy sản xuất trong nước, các biện pháp này lại làm căng thẳng mối quan hệ với hai đồng minh thân cận nhất của Hoa Kỳ.

• Phản ứng của Canada: Thủ tướng Trudeau có thể giảm bớt căng thẳng qua ngoại giao, nhưng các yêu cầu thương mại lớn từ Hoa Kỳ có thể thử thách sự kiên nhẫn của Ottawa.

• Sự tổn thương của Mexico: Là quốc gia gắn kết sâu sắc với chuỗi cung ứng Mỹ, Mexico đối mặt với áp lực lớn hơn để tuân thủ các yêu cầu kinh tế và an ninh biên giới của Trump.

3. NATO: Giữa Chủ nghĩa Thực dụng và Sức ép

Những chỉ trích của Trump đối với NATO như một gánh nặng tài chính không hề giảm sút. Trong nhiệm kỳ thứ hai, ông có khả năng đẩy mạnh yêu cầu các nước thành viên đáp ứng ngưỡng chi tiêu quốc phòng 2% GDP.

• Sự điều chỉnh của châu Âu: Một số quốc gia đã tăng đóng góp, nhưng các quốc gia khác có thể chống lại áp lực thêm, coi cách tiếp cận của Trump là đơn phương.

• Vai trò của Rubio: Là Ngoại trưởng, Rubio có thể đóng vai trò cầu nối, cân bằng giữa yêu cầu giao dịch của Trump và sự cần thiết chiến lược để duy trì sự thống nhất xuyên Đại Tây Dương trong bối cảnh Nga đang gây hấn.

4. Việt Nam: Mặt trận quan trọng trong Nghị trình Chống Xã hội chủ nghĩa

Chính sách “ngoại giao cây tre” có thể đã được một số chuyên gia mô tả đầy “tinh tế” của Việt Nam — cân bằng quan hệ với Hoa Kỳ và Trung Quốc — sắp phải đối mặt với thử thách lớn dưới thời chính quyền Trump-Rubio.

4.1. Chiến lược Trump-Rubio

• Đòn bẩy kinh tế: Hoa Kỳ có thể liên kết các lợi ích thương mại với các cải cách dân chủ, sử dụng sự phụ thuộc của Việt Nam vào xuất khẩu sang Mỹ làm đòn bẩy.

• Đối phó Trung Quốc: Khuyến khích Việt Nam tách rời Bắc Kinh thông qua quan hệ đối tác an ninh và đầu tư vào cơ sở hạ tầng quan trọng.

4.2. Thách thức đối với ĐCSVN

Đảng Cộng sản Việt Nam (ĐCSVN) lo ngại rằng áp lực nhân quyền từ Hoa Kỳ có thể đẩy họ gần hơn với Trung Quốc, trong khi sự phụ thuộc quá mức vào Trung Quốc lại đe dọa chủ quyền quốc gia.

4.3. Khuyến nghị cho Các Nhà Hoạt động Dân chủ

Đối với các nhà hoạt động dân chủ, việc hợp tác với Rubio mở ra cơ hội quan trọng:

• Kiên nhẫn chiến lược: Kêu gọi Rubio áp dụng cách tiếp cận từng bước trong cải cách dân chủ, tránh những tối hậu thư ngay lập tức có thể làm xa lánh ĐCSVN.

• Tăng cường xã hội dân sự: Thúc đẩy sự hỗ trợ của Hoa Kỳ đối với truyền thông độc lập, các tổ chức phi chính phủ, và các phong trào cơ sở tại Việt Nam.

5. Tác động Toàn cầu của Học thuyết Trump-Rubio

Chính quyền Trump-Rubio kết hợp giữa giao dịch thực dụng và cam kết ý thức hệ, với những tác động sâu rộng đối với quản trị toàn cầu:

• Thế giới của các giao dịch: Phong cách giao dịch của Trump tái định hình ngoại giao thành một loạt các cuộc đàm phán rủi ro cao, thường ưu tiên lợi ích ngắn hạn hơn là các liên minh lâu dài.

• Sự trở lại của ý thức hệ: Nghị trình chống xã hội chủ nghĩa của Rubio thêm một chiều hướng đạo đức vào chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ, đặc biệt trong tương tác với các chế độ độc tài.

Tuy nhiên, cách tiếp cận này tiềm ẩn nguy cơ:

• Làm căng thẳng các liên minh: Những yêu cầu quá mức đối với các đồng minh như Canada, NATO, và Việt Nam có thể làm xói mòn niềm tin và hợp tác.

• Bất ổn địa chính trị: Những nhượng bộ với Nga hoặc lập trường cứng rắn với Trung Quốc có thể làm trầm trọng thêm căng thẳng ở các khu vực vốn đã bất ổn.

6. Ngã rẽ của Lãnh đạo Hoa Kỳ

Học thuyết Trump-Rubio đại diện cho một tầm nhìn táo bạo nhưng gây tranh cãi đối với chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ. Thành công sẽ phụ thuộc vào khả năng cân bằng giữa chủ nghĩa thực dụng giao dịch và tầm nhìn chiến lược, đảm bảo rằng hành động của Hoa Kỳ củng cố — chứ không làm suy yếu — vị thế toàn cầu của mình. Khi thế giới theo dõi sự phát triển của quan hệ đối tác này, một điều rõ ràng: chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ dưới thời Trump và Rubio sẽ không bao giờ là điều bình thường.