Sự trở lại của ông Trump khiến Liên hiệp quốc đối mặt với sự bất định
AP
15/11/2024
VOA
Dân biểu New York Elise Stefanik được Tổng thống đắc cử Donald Trump chọn làm đại sứ Hoa Kỳ tại Liên hiệp quốc, vào tháng 10/2024 đã kêu gọi “đánh giá lại toàn bộ” nguồn tài trợ của Hoa Kỳ cho Liên hiệp quốc.Liên hiệp quốc và các tổ chức quốc tế đang chuẩn bị cho bốn năm nữa của ông Donald Trump, người nổi tiếng với dòng tweet trước khi trở thành tổng thống lần đầu tiên rằng Liên hiệp quốc gồm 193 thành viên “chỉ là một câu lạc bộ để mọi người tụ tập, trò chuyện cho vui”.
Trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình, ông Trump đã đình chỉ tài trợ cho các cơ quan y tế và kế hoạch hóa gia đình của Liên hiệp quốc, rút Mỹ khỏi tổ chức văn hóa và cơ quan nhân quyền hàng đầu của Liên hiệp quốc, tăng thuế đối với Trung Quốc và với cả các đồng minh lâu năm của Hoa Kỳ bằng cách phớt lờ quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới. Hoa Kỳ là nhà tài trợ lớn nhất cho Liên hiệp quốc, đóng góp 22% ngân sách thường xuyên của tổ chức này.
Quan điểm của ông Trump về cơ quan thế giới này bắt đầu hình thành trong tuần này với việc ông chọn Dân biểu Cộng hòa Elise Stefanik của New York làm đại sứ Hoa Kỳ tại Liên hiệp quốc.
Bà Stefanik, nhân vật đứng hàng thứ tư của Hạ viện, tháng trước đã kêu gọi “đánh giá lại toàn bộ” nguồn tài trợ của Hoa Kỳ cho Liên hiệp quốc và thúc giục ngừng hỗ trợ cho cơ quan Liên hiệp quốc chuyên giúp đỡ người tị nạn Palestine, hay UNRWA. Tổng thống Joe Biden đã tạm dừng tài trợ sau khi UNRWA sa thải một số nhân viên ở Gaza bị tình nghi tham gia vào cuộc đột kích đẫm máu do Hamas cầm đầu tấn công Israel hôm 7/10/2023 khơi mào chiến tranh Gaza.
‘Một sân khấu’ cho chương trình nghị sự bảo thủ
Những suy đoán về các chính sách tương lai của ông Trump đã trở thành trò đùa trong phòng khách giữa những người ở Washington và nhiều nơi khác, và việc đọc các tín hiệu về các vấn đề quan trọng đối với Liên hiệp quốc không phải lúc nào cũng dễ dàng.
Ví dụ, ông Trump từng gọi biến đổi khí hậu là trò lừa bịp và ủng hộ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch nhưng lại nghiêng về phía ông Elon Musk, người có tư tưởng bảo vệ môi trường. Chính quyền đầu tiên của ông đã tài trợ cho những nỗ lực chóng mặt để tìm ra vắc-xin phòng COVID-19, nhưng ông đã liên minh với nhà hoạt động chống vắc-xin Robert F. Kennedy Jr.
“Điều buồn cười là ông Trump không thực sự có quan điểm cố định về Liên hiệp quốc,” ông Richard Gowan, giám đốc Liên hiệp quốc của tổ chức nghiên cứu International Crisis Group, nói.
Ông Gowan dự kiến ông Trump sẽ không coi cơ quan thế giới này “là nơi để giao dịch chính trị nghiêm túc mà thay vào đó sẽ khai thác nó như một sân khấu để theo đuổi chương trình nghị sự xã hội toàn cầu bảo thủ”.
Có những manh mối từ nhiệm kỳ đầu tiên của ông. Ông Trump đã rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận khí hậu Paris năm 2015 và có khả năng sẽ làm như vậy một lần nữa sau khi Tổng thống Joe Biden tái gia nhập tổ chức này.
Ông Trump cũng đã yêu cầu Hoa Kỳ rời khỏi cơ quan văn hóa và giáo dục UNESCO và Hội đồng Nhân quyền do Liên hiệp quốc hậu thuẫn, với lý do họ thiên vị chống lại Israel. Ông Biden đã quay lại cả hai cơ quan này.
Ông Trump đã cắt giảm tài trợ cho cơ quan dân số của Liên Hợp Quốc dành cho các dịch vụ sức khỏe sinh sản, với lý do cơ quan này tài trợ cho phá thai. UNFPA cho biết họ không có lập trường về quyền phá thai và Hoa Kỳ đã tái gia nhập.
Ông không quan tâm đến chủ nghĩa đa phương — các quốc gia hợp tác để giải quyết các thách thức toàn cầu — trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình. Tổng thư ký Liên hiệp quốc Antonio Guterres gọi chủ nghĩa đa phương là “nền tảng” của Liên hiệp quốc.
Một tân thế giới “Chiến tranh lạnh”?
Thế giới đã khác so với khi ông Trump hô vang “Nước Mỹ trên hết” khi nhậm chức vào năm 2017: Chiến tranh đã nổ ra ở Trung Đông, Ukraine và Sudan. Kho vũ khí hạt nhân của Triều Tiên đã phát triển, và nỗi lo về chương trình hạt nhân đang tiến triển nhanh chóng của Iran cũng vậy.
Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc — chia rẽ sâu sắc hơn giữa các thành viên thường trực có quyền phủ quyết là Anh, Trung Quốc, Pháp, Nga và Hoa Kỳ — đã không đạt được tiến triển nào trong việc giải quyết các vấn đề đó. Sự tôn trọng luật pháp quốc tế tại các khu vực chiến sự và điểm nóng trên toàn thế giới đang bị phá vỡ.
“Thực sự đã trở lại thời Chiến tranh lạnh”, ông John Bolton, cựu cố vấn an ninh quốc gia tại Tòa Bạch Ốc của ông Trump, nói.
Ông cho biết Nga và Trung Quốc đang “che chở” cho các quốc gia như Iran, quốc gia đã gây ra bất ổn ở Trung Đông, và Triều Tiên, quốc gia đã giúp Nga trong cuộc chiến ở Ukraine. Ông nói có rất ít cơ hội đạt được thỏa thuận về phổ biến vũ khí hủy diệt hàng loạt hoặc giải quyết các cuộc xung đột liên quan đến Nga hoặc Trung Quốc tại hội đồng.
Ông Bolton, cựu đại sứ Hoa Kỳ tại Liên hiệp quốc, dự đoán bà Stefanik sẽ có “thời gian khó khăn hơn” vì nhiều vấn đề mà Hội đồng Bảo an phải đối mặt.
“Những gì đã khá buồn ngủ trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump sẽ không hề buồn ngủ chút nào trong nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump”, ông nói.
Hội đồng Bảo an đã bất lực về Ukraine kể từ cuộc xâm lược của Nga vào tháng 2 năm 2022 vì quyền phủ quyết của Nga. Và họ đã không thông qua được một nghị quyết có hiệu lực yêu cầu ngừng bắn ở Gaza vì Hoa Kỳ ủng hộ Israel.
Ông Gowan của Crisis Group cho biết đảng Cộng hòa tại Quốc hội đang “tức giận” về những lời chỉ trích của Liên hiệp quốc đối với các chính sách của Israel tại Gaza và ông dự kiến họ sẽ thúc giục ông Trump “áp dụng các biện pháp cắt giảm ngân sách nghiêm ngặt đối với Liên hiệp quốc, và ông ấy sẽ làm như vậy để đáp ứng nguyện vọng của họ.”
Tác động khả dĩ lên công tác của Liên hiệp quốc
Công tác viện trợ hàng ngày của các định chế toàn cầu cũng phải đối mặt với sự không chắc chắn.
Tại Geneva, nơi có nhiều tổ chức của Liên hiệp quốc tập trung vào các vấn đề như nhân quyền, di trú, viễn thông và thời tiết, một số nhà ngoại giao khuyên nên thận trọng chờ đợi và nói rằng ông Trump nói chung vẫn duy trì tài trợ viện trợ nhân đạo trong nhiệm kỳ đầu tiên của mình.
Thương mại là một vấn đề khác. Ông Trump đã bỏ qua các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới, áp đặt thuế quan đối với thép và các hàng hóa khác từ các đồng minh cũng như đối thủ. Nếu ông thực hiện tốt các mối đe dọa mới của mình, như áp đặt thuế quan 60% đối với hàng hóa từ Trung Quốc, ông có thể làm đảo lộn thương mại toàn cầu.
Có thể có các bế tắc về ý thức hệ khác, mặc dù Liên hiệp quốc có một số biện pháp bảo vệ và động lực tích hợp.
Trong một ám chỉ ngầm về chiến thắng của ông Trump tại hội nghị khí hậu của Liên hiệp quốc ở Azerbaijan, ông Guterres nói “cuộc cách mạng năng lượng sạch đã ở đây. Không nhóm nào, không doanh nghiệp nào, không chính phủ nào có thể ngăn cản nó”.
Bà Allison Chatrchyan, giám đốc Viện Khí hậu-AI tại Đại học Cornell, cho biết tiến trình toàn cầu biến đổi khí hậu “đang chậm lại” nhờ vào hiệp định Paris và công ước của Liên hiệp quốc về biến đổi khí hậu, nhưng việc bầu ông Trump “chắc chắn sẽ tạo ra một làn sóng âm thanh trong toàn hệ thống”.
“Rất có khả năng Tổng thống Trump sẽ lại rút Hoa Kỳ khỏi thỏa thuận Paris — nhưng theo các quy tắc của hiệp ước, điều này chỉ có thể có hiệu lực sau bốn năm”, bà Chatrchyan, người đang tham dự hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP29, đã viết trong một email. “Sự lãnh đạo của Hoa Kỳ, vốn rất cần thiết, sẽ tan biến”.
Trong thời kỳ COVID-19, khi hàng triệu người trên toàn thế giới bị bệnh và tử vong, ông Trump đã chỉ trích Tổ chức Y tế Thế giới và đình chỉ tài trợ.
Nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump không nhất thiết sẽ giống với nhiệm kỳ đầu tiên, ông Gian Luca Burci, cựu cố vấn pháp lý của WHO, nói. “Nó có thể cực đoan hơn, nhưng cũng có thể mang tính chiến lược hơn vì ông Trump đã học được hệ thống mà ông thực sự không biết trong nhiệm kỳ đầu tiên”.
Nhưng cả ông Gowan và ông Bolton đều đồng ý rằng có một sự kiện của Liên hiệp quốc mà ông Trump khó có thể bỏ lỡ: cuộc họp thường niên của các nhà lãnh đạo thế giới tại Đại hội đồng, nơi ông đã say mê với ánh đèn sân khấu toàn cầu.
No comments:
Post a Comment